Syntaktische-elementenlijst

splitsing

Splitsing heb je als één patroon twee of drie patroonplaatsen bezet. De term mag niet suggereren dat een gesplitst patroon ‘afgeleid’ is uit een ongesplitst, en zelfs niet dat zo'n ongesplitste pendant moet bestaan (bij bv. type 2 ontbreekt het).

A. Indelings-kriterium

Splitsing is een vrij uitgebreid en ingewikkeld verschijnsel, dat een bezinning vraagt op indelings-kriteria. We moeten letten op:

1.	het patroon dat de plaatsen levert;
2.	dat wat de delen levert;
3.	de schikking daarvan: balans-, nevenschikking of bijna-nevenschikking;
4.	de volgorde van z'n delen zonder en met splitsing (als ook de ongesplitste pendant bestaat);
5.	de plaatsen van de splitsing in het gesplitste patroon.

Bij 1: bijna altijd levert een ww-p de plaatsen. Bij een zn-p zijn drie types mogelijk:

die kleine huizen en die grote (nevensch.)
een kleiner huis als ik verwacht had (bijna-nevensch.)
appels heb ik nog drie kilo (voorbep.)

Bij een bwbn-p is er één type: de nabep.:

gek (is) op z'n kinderen

Bij 2: -

Bij 3: balansschikking levert geen enkel geval van splitsing, alle gevallen hebben bijna-nevenschikking en/of nevenschikking;

Bij 4: de volgorde van de delen is - afgezien van die bij het ⵠ - bijna altijd dezelfde;

Bij 5: de plaatsen van de splitsing zijn - bezien vanuit het gesplitste patroon bijna altijd a. voor een nabep., b. na een voorbep. en bij nevensch. en bijna-nevensch. voor het nevensch. vw:

a. gek... op z'n kinderen	|	kleine... en grote
b. appels... nog drie kilo	|	kleinere... als ik verwacht had
c. appels... die goedkoop zijn	|

Konklusie: het beste indelings-kriterium lijkt het ww-p, omdat het de meeste plaatsen levert.

B. Ww-patroonplaatsen

Van de twee (zelden drie) plaatsen die gesplitste elementen herbergen, komen de uitloop en het ⵠ het vaakst voor.

1. uitloop

Hier vinden we alle nabep. en alle helften van nevenschikkingen:

		uitloop
gek	(is)	op z'n kinderen
boek	(is)	dat daar lag
boek	(is)	van jou
boeken	(zijn)	en schriften
goed	(is)	en betrouwbaar
én jas	(is)	én je das
niet je jas	(is)	maar je das

2. ⵠ

Bij splitsingen met als eerste plaats het ⵠ moeten we twee (drie?) totaal verschillende types onderscheiden:

a. een weinig beperkt type met ‘omgekeerd volgorde’:

ⵠ	◻	○
[kippen].	(hebben)	(we)	.[vrij veel] {gezien}

Het blijkt dat zn/bwbn en afgesplitste voorbep. allebei plaatsen bezetten, waar ook het hele patroon kan staan.

b. een sterk beperkt type:

wie.	(denk) (je)	.dat	er	komt
( )		<>	( )	( )

De beperkingen zijn:

α. op het ⵠ staat heel vaak een direkt vra. woord;

β. het hoofdww is beperkt tot denken, fluisteren, horen, lopen, vermoeden, verwachten, vrezen, willen, zeggen, zitten;

γ. dat is par.-loos en er is een achter-pv.

(Het vra. woord is voor mij vervangbaar door een zn-p, maar niet iedereen zal dat als ABN aanvaarden:

onze buurman (hoor) (ik) dat binnenkort gaat verhuizen)

Als het om een vra. woord in een nabep. gaat, is splitsing vrijwel verplicht:

ⵠ		◻	○
het ontslag	van welke ambtenaars	(heeft)	(de minister)		{bekrachtigd} (vrijwel uitg.)
	van welke ambtenaars	(heeft)	(de minister)	het ontslag	{bekrachtigd}

[gek	op hoeveel meisjes] (is) (die) eigenlijk		(vrijwel uitg.)
[	op hoeveel meisjes]. (is) (die) eigenlijk	.[gek]

3. niet-ww eindgroep

a. vn-bw's

Zoals bekend zijn alle vn-bw's op dezelfde manier splitsbaar: het ‘vn’ heeft alle plaatsen die ook het ongesplitste ‘vn’ kent, en het vzaz komt in de niet-ww eindgroep:

ⵠ	◻	○		eindgroep
daarna	(is)	(het tweede nummer)		{gekomen}
ᴗ	(is) daarna	(het tweede nummer)		{gekomen}
ᴗ	(is) ᴗ	(het tweede nummer)	daarna	{gekomen}
daar	(is)	(het tweede nummer)	na	{gekomen}
ᴗ	(is) daar	(het tweede nummer)	na	{gekomen}
waarna		(het tweede nummer)		{gekomen} (is)
waar		(het tweede nummer)	na	{gekomen} (is)

b. zn-p's

ⵠ	◻	○			eindgroep
[die leuke knul].	(heb)	(ik)	.[naast]		{gezeten}
⌞m'n buurman.	(kun)	(je)	altijd	.op⌟	{vertrouwen}

De plaats van het afgesplitste vzaz is eveneens de niet-ww eindgroep, maar deze splitsing heeft twee beperkingen: hij wordt binnen het ABN niet aanvaard, en lang niet alle types zn-p's kennen hem, zo bv. het type vzaz + zn (op straat, na school, tegen sluitingstijd).

Ondanks de verschillen moet er toch een samenhang zijn tussen a en b.

C. Konklusies

1. bij de splitsingen blijken er twee soorten patroondelen te bestaan, die verwantschappen suggereren:

a. nabep. verwant met uitloop;

b. voorbep. + zn/bwbn verwant met ⵠ t/m eindgroep.

De splitsingen brengen ons dus tot patroonvergelijking.

2. bij bijna alle types blijft eenzelfde volgorde van de delen bestaan; ze gedragen zich bijna allemaal gelijk.