Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Sitebuorren myn eigen paradys (2007)

Informatie terzijde

Titelpagina van Sitebuorren myn eigen paradys
Afbeelding van Sitebuorren myn eigen paradysToon afbeelding van titelpagina van Sitebuorren myn eigen paradys

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.29 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

roman


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Sitebuorren myn eigen paradys

(2007)–Auck Peanstra–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 64]
[p. 64]

8 In stik bûter yn 'e brij

Ha suske, sa'tst witst haw ik geregeld kontakt mei Bertha. Doe't ik har fertelde dat we sa'n niget oan mem har brieven ha, fertelde se my dat se ek noch in skriftlik ferslach fan har tiid op Sitebuorren hat. As we dêr ek belang by hiene. Ik sei dat ik it graach lêze wol en no sille we in kear nei har ta om it op te heljen. Ik hoopje dat we it foar dyn jierdei ha, dan kinne we it moai meinimme. Do moatst de groetnis fan har ha. De brief dy't ik no meistjoer datearret fan in pear dagen nei dyn berte.

 

Siteburen 13 oktober 1954

 

Lieve Bertha

Vanmorgen je pakje ontvangen en zal ik je direct even terugschrijven. De eerste dagen na de geboorte van ons famke heb ik telkens naar een brief van je uit gezien, ik ben in Leeuwarden, in de kraamkliniek geweest. Tot ik het eens tegen G. zei en wat bleek toen: jij had niet eens een kaartje gekregen. Het spijt me heel erg, maar ja ik was niet thuis en G. wist je adres niet. En ja, je moet rekenen, die bezoekuren was er zo veel te bepraten dat die vlogen om. Maar het spijt me erg en daarom sluit ik nog een kaartje in.

Ja Bertha, het is een meisje geworden en we kunnen ons geluk bijna niet op, moet je denken, want er was niet op gerekend, maar wel in stilte op gehoopt! Ze was bij de geboorte 7 pond en drie ons, en we zijn er stapelgek mee. Ik ben gister op mijn verjaardag thuis gekomen uit Leeuwarden, dus je kunt begrijpen hoe 'n feestdag het was. De jongens hadden

[pagina 65]
[p. 65]

de kleine nog niet gezien dus kwamen die uit school rennen. Us famke is naar mijn oudste zuster uit Australië genoemd. Ook al omdat die hier nu net was. Een mooie herinnering voor haar en ons aan haar bezoek ‘oan 't heitelân’. Want wij moeten maar afwachten of wij haar ooit weerzien. Zij gaat 2 november weer op de boot naar haar man en kinderen. Zij en mijn moeder hebben zo lang mijn huishouding gedaan en zij blijven deze week nog hier. Zij willen eerst alles nog na zien en wassen en dan moet volgende week de lijn weer aan. Het kleine meisje voed ik van mezelf en die groeit ook al wat. Zo nu weet je weer het een en ander. Dora

 

Wat sil dat mem frjemd oankommen wêze, sa út it drokke boerebestean wei it sikehûs yn 'e stêd yn, Tsien dagen plat lizze, sa gie dat yn dy tiid. Alles waard troch de susters dien; mem sil my heechút oan 't boarst hân ha.

Dy brief, it is in ûnferwacht geskink. It jout in waarm gefoel om te lêzen hoe wiis se mei my wiene. Myn broers dy't út skoalle wei draven kamen, ‘we zijn er stapelgek mee.’ Wer fernuverje ik my oer hoe't it yn it libben soms rint, dat ik, twaenfyftich jier letter, dizze brief ûnder eagen krij.

De oare bern hat mem allegear thús krigen, ik haw har der wolris nei frege wêrom't ik yn Ljouwert berne bin. Ik fyn it altyd hiel ferfelend as ik by in offisjeel barren Ljouwert as berteplak opjaan moat, dat strykt net mei myn gefoel. Mem sei: ‘De jonges wiene al sa grut, dy grutte bongels woe ik der net op kop en earen by ha.’ Mar fansels sil har eardere ûnderlining, en it feit dat se al 38 wie ek wol in rol spile ha. It moat in spannende reis west ha doe't it safier wie: earst mei de boat nei Grou, dan mei de trein nei Ljouwert. Spitich dat ik net mear heifreegje kin hoe't dat west hat.

De iennichste taastbere oantinkens oan dy tiid binne twa jurkjes yn in kartonnen doaske; in rôze jurkje en in blauwen-

[pagina 66]
[p. 66]

ien mei lintsjes op 'e skouders. Se binne noch sa moai, soene se wol droegen wêze? En twa taffelsreaukes: in leppel en in foarke fan Bruintje Beer en in sulveren leppel, mes en foarke mei ‘Aukje’ deryn gravearre. Dat lêste wie in geskink fan it bestjoer fan de Boerelienbank. Nea mei iten, sa no en dan ris poetst. Mar yn dy tiid moat dat grif in kostber geskink west ha.

Hoe oars is it mei it guod fan ús bern: de souder stiet noch fol mei doazen klean en boartersguod. Sels de widze en bernewein stean noch yn in hoeke. Se sille wol nea wer brûkt wurde, mar ik kin it noch net oer myn hert krije en bring de boel nei de rommelmerk.

 

Yn har brief skriuwt mem ek oer muoike Aukje, har âldste suster. Nei de oarloch is hja mei har húshâlding nei Australië ferfearn. Se giene der mei de boat hinne en de reis duorre seis wike. Dat sil in hiele ûndernimming west ha yn dy tiid. Ofskie fan de famylje en alles wat je eigen is nimme, en yn 'e frjemdte mei neat opnij begjinne. Doe't se fuort giene wisten se net oft se de famylje ea wer sjen soene. Mar muoike hat al in pear kear werom west; letter mei it fleantúch waard it reizgjen makliker. Oft it tafal wie dat se krekt yn de tiid dat ik berne wurde moast yn Fryslân wie of net, it wie wol bysûnder yn alle gefallen.

As ús heit-en-dy har net ferneamd hiene, hie ik in Aaltsje west, neamd nei mem har mem. ‘It stonk yn de famylje al fan de Aaltsjes,’ sei mem. Aaltsje fan omke Johannes, Aaltsje fan muoike Jantsje, Aaltsje fan muoike Ybeltsje: de namme fan de heit of mem waard der altyd by sein, oars wisten je net oer wa't se it hiene. Ik krige dy namme der as twadde by, mar allinne by diploma-útrikkings waard er brûkt. Deftich stie it wol, dy dûbele foarletters foar de namme.

Muoike Aukje hie ek in Aaltsje. De oare dochter hiet Ytsje, mar doe't se yn Australië kamen moast dy har namme feroar-

[pagina 67]
[p. 67]

je, want dêr betsjutte Ytsje ‘jokje’. Se laken har dêr fansels slop om sa'n namme. Ytsje krige doe de namme Eva; Aaltsje waard Alice. Itselde jilde út soarte ek foar Fokje. Dy betsjutting fan Ytsje yn it Ingelsk wie foar my de earste kear dat ik mei in bûtelânske taal yn de kunde kaam. De oersetting fan Ytsje krige ik wol mei, dy fan Fokje net.

Al dy jierren hearden we eins noait hoe't it echt mei harren gie. It gie harren goed, skreau muoike. Mar doe't se âld wiene, joegen se dochs wol ta dat it net altyd sa goed gien wie. In drege tiid, wrotte fan moarns ier oant jûns let en neat bedije. En fansels de ûnwenningens fan Fryslân en de famylje. Mar se woene ek net werom, de bern wennen dêr en hiene harren libben dêr krigen. Mem hat in protte mei muoike Aukje skreaun, se liet my de brieven wol lêze, mar oer sokke dingen waard net rept.

Sa folle ferskil wie der dus net tusken de libbens fan de beide susters: altyd bealgje foar it deistich brea, de soargen om it bedriuw en de bern, de tsjinslaggen. Mar oer djippere gefoelens waard yn dy brieven net praat. Saaklike ferslaggen oer it libben fan alledei.

Like saaklik as it ferslach fan Bertha, dêr't Oane it yn syn mail oer hat. Dit jout in detailearre beskriuwing fan it drokke libben op Sitebuorren.

 

's Maandags wordt er gewassen. Daar dit elke week gebeurt is het meestal gauw aan de kant. Het witte goed wordt eerst geweekt, daarna gespoeld en uitgetrokken in Persil-sop. Hieruit wordt het in een huishoudsop met de hand gewassen. In dit sop komt nu het bonte goed dat ook met de hand gewassen wordt. Het witte goed wordt op het gras gebleekt, gespoeld en gedroogd. Het bonte goed dadelijk gespoeld en opgehangen.

Het wollen goed wordt in Lux-wolvlokken gewassen. Tenslotte worden overalls en vuile werkkleding in het overgebleven sop geweekt en in een nieuw sop nageboend.

[pagina 68]
[p. 68]

Dinsdags wordt de was dan meestal verder opgemaakt. Daar er geen elektriciteit aanwezig is, wordt er met bouten gestreken, die op het fornuis of op de buta-pitten verwarmd worden.

De wekelijkse beurt der slaapkamers gebeurt donderdags. Ramen worden gezeemd, vloeren bijgewreven of geheel geboend. Een keer in de twee weken wordt ook de zolder gedweild en de kelder krijgt ook een beurt. Vrijdags volgt de rest. In de kamer bestaat dit uit grondig stoffen, stofzuigen met de verbeterde rolschuier. Ramen zemen e.d.

De woonkeuken geheel ontruimd, ramen gezeemd, deuren, aanrecht en fornuis afgenomen met een sopje, vloer geboend, matten geklopt en weer ingeruimd.

's Middags wordt er dan nog wel eens gebakken, maar niet elke week. Zaterdags volgt het buitenwerk, dat bestaat uit ramen zemen, straten boenen e.d.. Ook krijgt de melkmachine dan een wekelijkse beurt. Ze wordt geheel uit elkaar gehaald en in een kokend sop uitgeboend met daarvoor bestemd materiaal. In schoon water nageboend en vervolgens in een chloorbad tot ze weer gebruikt worden.

 

Ik fiel my suver beskamme as it dit ferslach lês, dy minsken diene de hiele wike oars net as poetse! De souder dweilje? Myn souder hat fan syn libbensdagen noch nea in dweil sjoen! En alle wiken de ruten himmelje? Ik moat der net oan tinke. Mar doe hearde dat sa, ast it net diest, waardst berabbe, dan wiest in ‘smoarge húsfrou’.

It is my as bern nea opfallen dat mem har dagen sa'n strang ritme hiene, ik hold my der ek net bot mei dwaande. Mar dat sneons de ruten himmele waarden wit ik noch wol, dan hoegde ik fansels ek net nei skoalle. Ik mocht meihelpe: it wetter tsjin de glêzen kletse, krekt wat foar in bern. Dêrnei roste mem der mei de reagebol oerhinne en ta beslút mocht ik se wer mei skjin wetter neispiele.

[pagina 69]
[p. 69]

Yngrypender wie it himmeljen yn de maitiid. Dan stie it hiele hûs op de kop. Alle meubilêr kaam bûtendoar en alles moast wierre wurde. De kleden op it rak wie in prachtich boartersplak, en út de laden dy't yn de sinne leechhelle waarden, kamen betiden nijsgjirrige dingen foar it ljocht. Ik mocht der graach yn om sneupe. Mem waard dan wat kiezzich, de hiele brot oer de kop en al dy fragen: dat koe se eefkes net brûke.

Himmeljen wie doe nediger as yn dizze tiid, de boel waard folle smoarger, der waard mei kachels stookt en it brânen fan petroaljestellen- en lampen joech ek in soad smoargens.

Yn it ferslach stiet der ek wat oer. Earst waard alles mei petroaljelampen ferljochte, letter kamen de butagaslampen, dat wie in hiele ferbettering. De lampe yn de keuken stie yn ferbining mei in butagasflesse op de souder, it gas kaam troch in slankje troch it plafond yn de lampe.

 

In de woonkeuken is een ‘Alladin’ een petroleumvergasser. Dit geeft een onaangename lucht of roet. Deze lamp wordt één keer in de week grondig gereinigd en bijgevuld. De petroleum vergast in een as-kousje dat zeer breekbaar is. Het zit verpakt in een cellovaan, dit wordt zo op de lamp gezet en als het cellovaan verbrand is zit het kousje op de lamp. De lamp geeft behoorlijk licht, mevrouw kan er heel best bij lezen of schrijven. Verder is er in huis geen vaste verlichting. In de bijkeuken brandt's avonds een petroleumpitje. Ook de slaapkamers worden met deze instrumenten verlicht.

Fansels wie der yn it bûthús en de skuorre ek gjin ferljochting. ‘Flearmûzen’ neamde heit de lampen dy't doe brûkt waarden. Noch jierren ha se op de lytsbûthússouder lein te roastkjen foar as de stroom útfoel. Yn de balken sieten noch de grouwe spikers dêr't se oan hongen hiene. Nuodlik, dat fjoer by al dat droege hea en strie. In romantysk byld, mar gjin boer sil nei dy tiid werom wolle.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken