|
| |
| |
| |
Het likteeken, drama.
Voorspel.
Het tooneel verbeeldt eene dorpsplaets. Links van den aenschouwer de pachthoeve van Joris. Regts en in 't verschiet verscheide zoetekoekkramen en stellingen voor poetsenmakers. Links een Liedjeszanger met zyne schildery... Wat verder, langs denzelfden kant, eene barak waerin een kalf met twee hoofden te zien is. Met het opgaen der gordyn ziet men het levendige tafereel eener boerenkermis. Eenige jongens en meisjes dansen op het gespeel van eenen orgel; anderen houden zich met eenen Waerzegger bezig. -
| |
Eerste tooneel.
Air uit: La Grâce de Dieu.
Laet ons, 't hart vol vreugd,
Laet ons dansen, laet ons zwieren...
| |
| |
(Allen dansen.)
Lekker amandelbrood! koopt wat! koopt wat!
Nieuwbakken zoete koek! suikerzoet! suikerzoet!
Laet ons 't hart vol vreugd
Laet ons dansen, laet ons zwieren;
A gauche sur les côtés! - (Allen dansen.)
Omstaenders! gy hebt hier het schoon gezang van den bekeerden moordenaer.
Hier is te zien het wonderbaer kalf met twee hoofden. - Binnen maer... binnen..!
Beminde burgery! hier hebt gy het onfeilbaer middel om al de vetachtige plekken uit laken, uit zyde, uit alle soorten van stoffen te doen verdwynen.
Fyne messen en schoone pypkassen.
| |
| |
Langs hier! langs hier!... hier is Astorigo de goedergelukzegger... twee centen maer... twee centen!..
(ophoudende van dansen.)
O ja.. ja... ons goed geluk... ons goed geluk!
Ik de eerste... ziedaer is een splinternieuwe halve kluit.. houd den overschot en zeg my iets goed.
(Zy biedt hem hare hand.)
(na hare hand geraedpleegd te hebben).
Gy zult in 't kort met uwen minnaer trouwen.. maer wees op uwe hoede; gy hebt een erge medevryster en twee honden aen één been komen zelden overeen. (Allen lagchen.)
(ter zyde.)
Ik weet wel wie het is. Maer ik zal ze de oogen uitklauwen.
Nu myne beurt... Daer is uw geld, tooveraer Asto.. ro.. bo... en hier is myne hand.
Poezelig! by den Capricornus!
Wat is dat voor een Heilige? Die staet in myn gebe-
| |
| |
denboek niet... om het even... ga maer uw gang... zeg maer op.
O firmament! wat zie ik daer!
(hare hand schielyk wegtrekkende.)
Ei! wat ziet hy dan... die leelyke vent?...
Ik zie dat uw minnaer u sinds dezen morgen ongetrouw is en tegenwoordig met uwe buervrouw het veld in wandelt.
Gy liegt, vervloekte waerzegger! want hier ben ik zelf en heb Leentje nog van daeg geen minuet verlaten.
(ter zyde.)
Ei! Ei! de duivel hale de vryers en de vrysters. - Ik ben verloren.
(schimpende.)
Ha! ha! de slimme toovenaer! de alwetende waerzegger! ha! ha! ha! hy weet er even zoo veel van als 't kalf van de Hoogmisse.
Hy zal ons niet meer krygen.
En ik die er Truitje de oogen zou om uitgeklauwd hebben.
En ik die er van Leentje den zak had om gekregen.
Van hier... van hier... den Astorigo.
(Zy werpen zyne stelling omver en jagen hem weg.)
| |
| |
Sa! daer wy nu den tooveraer naer den duivel gezonden hebben, wat gaen wy nu doen om ons voorts te vermaken?
Ik stel een partytje met de bollen voor.
Neen, neen, laet ons liever gaen schongelen op den boomgaerd van Bazinne Joris.
Toe, loop! gy weet wel dat het de Pastor verboden heeft.
Hy heeft wel het dansen verboden... dat belet toch niet dat gy allen van daeg flink uw been uitgestoken hebt.
Laet ons gaen schongelen... laet ons gaen schongelen.
Nu goed... 't gaet voor den schongel. - Maer 't is gelyk ik had toch liever pieperkenduik.
Ik; maer gy moet allen medegaen.
Ja, ja... ga maer op.....
Welaen, komt... (zy gaet in huis; allen volgen haer tot aen de deur; zoodra zy binnen is, nemen zy de vlugt.)
| |
| |
Daer is zy alleen binnen... Ik had het niet willen wagen, want ik ben zeker dat zy met bloswangen zal terug komen.
Er wordt veel gepraet op het dorp, en Bazinne Joris rydt sinds eenige weken fel op de tong... Het is misschien laster, zult ge my zeggen... maer toch, waer niets van is zegt men gemeenlyk ook niets van.
Stil. Er wordt onder andere gezegd dat zy een zeker steedsch meisje zorgvuldiglyk in haer huis verborgen houdt.
Eenige zeggen dat het een fransch ding is, dat uit haer huis is weggeloopen met een ouden generael die Bazinne Joris rykelyk betaelt om heur tot harent te verbergen. Men gaet zelfs zoo verre van te verzekeren dat hy alle nachten in 't geheim op de hoeve komt. Anderen, die beweren het meisje met eene schemering gezien te hebben, zweren op hunne eeuwige zaligheid dat het de dochter van den graef Van Selmar is, de huisheer van Joris, by wien zy nog voorleden zomer hooi brag-
| |
| |
ten. Het jong gaet naer kerk noch kluis; zy is niet ziek, want pastor of doctor hebben er nog geen voet in huis gezet... wat is zy dan? wat? - dat zullen wy God en de molenaer laten scheiden... maer ik zou toch voor geen honderd pond groote in haer schoenen willen zitten... (met geheim) want men heeft Joris dezen namiddag by Anna de vroedvrouw gezien.
Sapperloot! het was toch voor zyne vrouw niet...
Wel neen... het was voor 't meisje.
(schimpende.)
Ha! ha! nu weten wy waer het kapelleken staet.
Stil! daer is Bazinne Joris met Leentje.
| |
Tweede tooneel.
de vorigen, THERESE, tweede meisje.
Neen, Leentje, neen, myn kind. -
(tegen de anderen.)
Daer! heb ik het niet gezegd.
(verlegen.)
Op een anderen dag zoo veel als ge wilt... maer van daeg is het onmogelyk... Ik heb overkomste... kermisvolk... wat weet ik al... dat zou misschien...
Ho! daer is niets aengelegen Bazinne... wy zullen maer den schongel uitstellen en wêer gaen dansen.
(met inzigt.)
Ja, ja; en aengezien er belet is... aengezien er persoonen zyn die men zou kunnen stooren...
| |
| |
Tot wederziens dan... (zacht tegen de andere.) Hebt gy niets gezien?
(even.)
Ha! ha! ik moet u volstrekt onderrigten, kom. (Luid.) Goeden avond, bazinne Joris... De goede God believe dat gy dezen nacht wel moogt slapen. -
Naer den dans... naer den dans. -
(Zy vertrekken al zingende: Jonge Jeugd. enz.)
(Gedurende deze twee laetste tooneelen hebben de kramers hun goed ingepakt - het is avond geworden.)
| |
Derde tooneel.
(alleen.)
Wat wil zy zeggen? dat ik wel mag slapen... Weet zy dan? O neen, neen, dat is onmogelyk. Niets heeft de ongelukkige kunnen verraden. Ach! zoo men kwam te weten, het ware met ons gedaen; trouwens op een dorp is het schande, eene misdaed, van zulke meisjes in huis te nemen. Men schuwt, men verstoot ze, tot dat zy op de baen bezwyken of eene dubbele moord begaen en dan zegt men, om zich te verschoonen, dat het 't kwaed is, en niet de nood, dat haer tot dit uiterste gebragt heeft. (Joris ontwarende.) Ha! daer is myn man.
| |
Vierde tooneel.
THERESE, JORIS.
| |
| |
Zy zal zich in gereedheid houden!.. zyt gerust... Ik heb maer reis een tikjen op het watervenster te geven, zy zal weten wat het is en my dadelyk volgen.
Kyk, Joris! het spyt my zekerlyk niet 't geen ik gedaen heb; o neen, het was onze pligt... maer ik zou geerne ik weet niet wat geven, moest dat in ons huis niet voorvallen.
En ik, ik ben tevrede dat het hier voorvalt. - Waer ware zy ergens beter verzorgd geweest dan hier? Wie had beter dan wy hare uitwendige eer en haer geheim kunnen bewaren? Zy is de dochter van onzen weldoener, van onzen goeden huisheer, en heeft uit dien hoofde aenspraek op al onze toegedaenheid, op onze erkentenis.
Maer zoo haer vader, de graef Van Selmar, eindelyk kwam te vernemen dat zyne dochter de kostschool, alwaer hy haer geplaetst heeft, ontvlugt is; zoo hy eens kwam te ontdekken dat, nauwelyks vyftien jaren oud, reeds verleid en geschonden, zy hier in ons huis.....
(haer teeken doende van te zwygen.)
Stil... (hy ziet rond of zy niet kunnen gehoord worden.) Welnu, ik zou hem zeggen dat ik zyn kind het leven gered heb, en als hy is gelyk ik meen, zou hy my bedanken. Maer waertoe deze ydele vrees? Heeft mejuffer Marie niet, tot op het laetste oogenblik, door middel van eene gewaende ziekte haren staet aen alle hare gezellinnen weten te verbergen? Heeft zy de kostschool niet verlaten onder voorwendsel van een paer weken by eene oude tante, welke zy in de stad had, te gaen doorbrengen?.. En zal zy niet, met Gods hulpe, binnen eenige dagen naer hare kostschool weder vertrekken?
| |
| |
En de opspraek van heel het dorp 't welk ons met vingers zou wyzen, indien men iets daervan moest vernemen.
Het dorp! het dorp!.. wat raekt ons het dorp... Moeten wy iemand rekenschap van ons gedrag geven? Te meer deden wy iets kwaeds? Zoo veel te slechter voor hen die het goede lasteren. Bovendien, is dit geheim dan zoo moeijelyk om te bewaren. Zyn wy niet opzettelyk, ofschoon het jaergetyde reeds gevorderd is, zonder knecht of meid gebleven om alle onbescheidene ooren en nieuwsgierige oogen te verwyderen? en eens mejuffer Marie vertrokken, wel kunnen wy niet zeggen dat wy een kind, een vondeling, opgenomen hebben, dat wy kweeken omdat wy er geen hadden. (het weerlicht.)
Daer, het weerlicht!... Kom Joris.
Ja.. de lucht is zwaer.. wy gaen van den nacht onweder hebben. (Donderslag in de verte.) Daer ligt het al in de verte te rommelen.
Kom, laet ons binnen gaen.. Mejuffer Marie mogt bang zyn. En wie weet; zy is zoo zwak.
Gy hebt gelyk, het is onvoorzigtig van haer in zulk een oogenblik alleen te laten. (Het dondert.)
O myn God! hoor eens hoe 't onweder opkomt... God beware ons toch van alle ongelukken!
Kom, kom, zottin... waeraen denkt gy nu.. het is niets... het zal overdryven.
(Zy gaen alle twee in huis.. het is geheel nacht geworden.)
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
DE GRAEF VAN SELMAR.
Dezen nacht moet het zyn. Hunne voorzorgen, dat heen en weêr loopen by die gekende vrouw, alles schynt my in myn vermoeden te versterken. O kon ik nog een oogenblik twyfelen of het Marie, myne dochter is! Maer neen; gisteren nacht heb ik een woord gehoord, een woord dat my vreesselyk overtuigd heeft. In haren angst, in hare raeskalling noemde zy mynen naem en dan nog eenen anderen.... Albert! o deze laetste deed in eens al myn bloed in myne aderen stremmen. Deze Albert was het, dien ik niet ken; deze Albert die my welligt myne jeugdige Marie, deze pas ontlokene bloem voor eeuwig had bedorven. O mogt hy eens al de folteringen gevoelen die hy myn vaderhart sedert acht dagen heeft doen doorstaen! - De vreugde op 't gelaet, de blydschap in 't gemoed, besluit ik myne dochter in hare kostschool te gaen verrassen. Hoe telde ik de uren, de minuten af, die my van haer scheidden. Het scheen my toe dat de postpeerden trager liepen dan naer gewoonte. Ik praemde den postryder, gaf hem dubbel drinkgeld, eindelyk, na zes uren ongeduld en afwachting komen wy toe. Ik vlieg binnen, strek myne armen uit om er myne dochter in te ontvangen. Vervloeking! zy was er niet meer, zy was ylings vertrokken. Ik snel naer eene oude tante in de stad; ik eisch Marie van haer; zy weet niet wat ik zeggen wil. Gelyk een uitzinnige doorloop ik de stad, aen elken voorbyganger naer myne dochter vragende. De ellendigen begrepen my niet; zy scholden my voor gek uit. Twee dagen vervlogen er in deze angstvolle vertwyfeling. Moedeloos en half krankzinnig kom ik aen de Poort. Twee dagen te voren had men een jong meisje in een huerkoets de stad zien uitryden en den weg van dit dorp nemen. Ik veronderstelde niets beters dan eene schaking. De rouw en de woede in het hart vlieg ik op de spooren
| |
| |
van den schaker, en op een kleinen afstand van dit dorp verneem ik van den koetsier die haer gevoerd had en reeds terug kwam, dat zy alleen was en dat naer alle waerschynelykheid de tyd niet verre kon zyn dat zy moeder zoude worden. - Moeder! o dan was ik weldra van besluit veranderd. Ik wilde my voor haer in zulken toestand niet meer vertoonen. Ik beminde haer te sterk om misschien de schuld van hare dood te worden; en te meer de hoogmoed wilde niet te blozen hebben in de tegenwoordigheid van onderhoorigen. Gedurende vyf volle nachten zwerf ik rond de hoeve, honderdmael het oor tegen dit sleutelgat gerigt om een woord, een gil te hooren die my zegt dat de tyd gekomen is. Ja, myne dochter zal nog zonder blozen onder myne oogen verschynen; zy zal niet weten dat ik haer geheim ken; ik zal haer het kind ontvreemden en onze eer zal gered zyn. Maer hoe? geen enkele vertrouweling by de hand en zelf... dat kan ik niet.... Men komt... Verwyderen wy ons een oogenblik.
| |
Zesde tooneel.
JORIS, DE GRAEF, verscholen.
(met eene lantaern in de hand, terwyl hy zyne deur toemaekt.)
Komaen, het is tyd... God! wat weder... en de wegen die zoo onveilig zyn.. alle nachten hoort men van baenstroopers; gelukkiglyk dat haer huis niet verre van de hoeve is.
(die luistert.)
Ha! ik begryp.
| |
| |
Zy lydt verschrikkelyk... dat ongelukkig onweder is oorzaek dat zy zoo dikwyls in bezwyming valt. Iedere donderslag baert haer ysselyke zenuwkrimpingen.
O myn kind! dorst ik u ter hulpe snellen.
Zy verbeeldt zich van tyd tot tyd haer vader voor hare oogen te zien staen en dan in haren schrik smeekt zy God om de dood.
O neen, nu mag ik niet meer.
Welaen, het is te verhopen dat alles wel vergaen zal, en wat haer geheim betreft, het zal in ons hart begraven blyven, wy zwoeren het haer. (donderslag.) Wat ysselyk weder... gaen wy spoedig.
(hy vertrekt.)
| |
Zevende tooneel.
(Zoodra Joris vertrokken is loopt hy schielyk naer de deur en luistert.)
Ik hoor niets... niets... ho! deze stilzwygendheyd is ysselyk; zy gelykt aen de dood. Ik hoor de pachster gebeden mompelen... God! zouden het die der afgestorvenen zyn. Het kout zweet barst my uit; al myne ledematen trillen!.. men zwygt... Ik hoor eene lange zuchting..... men spreekt haer aen... Marie! - zy antwoordt... het was eene bezwyming. O myn God! myn God! ik dank u! zy leeft... (Twee mannen, elk in een mantel gewikkeld, verschynen in 't verschiet.) Ik hoor voetstappen... zeker de pachter met de vrouw. Denken wy aen ons ontwerp. (Hy wil zich verwyderen en wordt
| |
| |
door de twee mannen tegengehouden die zich voor hem plaetsen.)
Misschien rond tien ure... ik weet het niet; ik heb geen uerwerk in zak. Kom, maekt plaets en laet my voorby.
Neen, nog niet kameraed. Hebt gy geen uerwerk dan hebt gy toch wel eene beurs.
(ter zyde.)
Geen twyfel meer... twee baenstroopers en ik ben zonder wapens. (Luid.) Komaen, uit den weg! of het gaet hier verkeerd afloopen.
Ha! gy speelt den booze! kom, leg alles af of ik zweer u by Lucifer en al zyne duivels dat deze dolk.....
(ter zyde.)
Wat te doen? wat te doen? God! en geen middel om uit hunne handen te geraken. Wel, een heerlyke inval!... ja, deze mannen zullen my dienen. (overluid.) Luistert; ik heb weinig gelds by my, een paer honderd franken op zyn hoogste, en het is waerlyk de moeite niet weerd van een mensch daer voor op de baen aenteranden, maer wilt gy, dan bied ik u eene schoone gelegenheid aen om elk nog eens zoo veel te winnen.
Wat moeten wy doen, spreek?
Enkelyk een kind gaen stelen dat daer in die hut gaet geboren worden, en het naer de naburige stad in het vondelingshuis overbrengen.
| |
| |
Voor den bliksem! ik wil wel, al ware het maer voor de aerdigheid der diefte.
Stil, daer is volk.... langs hier.. langs hier... (zy verbergen zich achter de boomen. Joris komt op vergezeld van eene vrouw met eenen zwarten mantel. Zy gaen te samen in het huis. Zoodra zy binnen zyn, komen de baenstroopers met den graef weder te voorschyn.) Gy hebt daer dien man en die vrouw de hut zien binnentrekken. De man is de pachter die er welligt zal blyven, maer de vrouw zal er naer alle waerschynelykheid nog dezen nacht misschien binnen eenige minuten, misschien binnen eenige uren uitkomen. Houdt de wacht rond het huis en zoohaest gy haer weder ziet verschynen, dan maekt gy u gereed, en zoohaest zy vertrokken is, dan gaet gy maer spoedig aen 't werk.
Het is niet al.. Ik wil de middels behouden om te eenigen tyde het kind te kunnen erkennen indien ik het begeer.
Niets eenvoudiger, men maekt er iets aen vast: een beeldeken... een brief...
Neen, dat kan verloren gaen. -
Of men maekt het een teeken, by voorbeeld met dezen dolk.
Juist, dat is ook myne gedachte. Een kruis op den
| |
| |
linker arm, vier duimen onder den elleboog; gy verstaet. - Gy zult u daer mede belasten.
Dat is nu al goed en wel en wy zien er geene de minste moeijelykheid in om het uittevoeren, maer de betaling?
Daer zyn twee honderd franken op rekening. Morgen avond om negen ure, zult gy my aen de poort van het vondelingshuis vinden staen en op vertooning van het kind zal u de rest van het geld overhandigd worden.
't Is gezegd, tot morgen avond.
Tot morgen avond. (Ter zyde.) Ha! ik zal hen uit het oog niet verliezen. (Hy veinst zich te verwyderen en verbergt zich achter de boomen.
| |
Achtste tooneel.
de vorigen, uitgezonderd de graef.
Zeg eens, zoo hy ons het kind op den nek liet en niet weder verscheen.
Welnu, wy zouden den miauwer uwe vrouw ten geschenke geven, dewyl zy nu al vrugteloos gedurende een en twintig jaren naer eenen verlangt.
Zwyg; ik wil er geenen... Dat goed eet te veel brood by dag en houdt te weinig zyn smoel by nacht.
Wat kan u dat scheelen? zyt gy gewoon des nachts te slapen?
| |
| |
Even zoo min als de moêr dezen nacht, die op dit oogenblik daer binnen zeker het liedje van Och Heere! aenheft.
Welaen dat die merrie het kort trekke. Het is een weêr van de helsche duivels en de donder dreigt alle oogenblikken op onzen kop neder te storten. - brrr.... ik zat liever in een goede kroeg dan hier zoo onder den blooten hemel de ganzen te staen wachten. Met al dat zyn wy reeds goed voorop betaeld... Die brave heer... want ik veronderstel dat het een heer is, ten ware dat het een prins of een troonopvolger was die zich van een mededinger ontmaekt; waerom niet?... dat is nog gebeurd... eertyds in den ouden tyd...
Kom, gaet gy my nu van de oude geschiedenis vertellen.
Waerom niet? dat zal u den tyd geven van uwe doorweekte kazak te droogen.
Laet af; dat zou my doen geeuwen gelyk een sermoen van Zendelingen.
(Groote donderslag.)
Daer, dat is om u wakker te houden.
De duivel verworge my als ik niet bang begin te worden. Weet gy wel dat wy schrikkelyk weder hebben... En hier zoo te moeten staen schilderen. Ik heb lust om de merrie te gaen zeggen dat zy zich een weinig moet spoeden.... brr.. br.. br... 'k wenschte dat de duivels de hut in de lucht voerden. (Het weerlicht; hy maekt zyn
| |
| |
kruis.) Heere Jesus! dat God oos behoede! 't is al vier. zey zullen dezen nacht van ongelukken hooren, dat is zeker, en nog zekerder is het dat ik hier geen minuet langer blyf. Komt gy mede, Jaek?
Hoe! gy wilt henen gaen?.. En wie zal het werk doen?
De droes! het werk?.. daer bekreun ik my niet over. Doen wy het niet hy betaelt ons niet, en wy blyven dezelfden.
En de twee honderd franken, die wy reeds gezakt hebben?
Die komen in geene aenmerking en waren reeds de onze van ambtshalve, vóór dat wy 't accoord gesloten hadden. En ook, ik weet niet, ik ben van my zelven niet tevrede... Het spyt my...
Van de twee honderd franken genomen te hebben?
Neen, maer van hem niet beter afgetast te hebben; hy had er misschien nog meer by zich.
Welnu, moeten wy hem morgen avond niet weêr gaen vinden.
Ik begryp u. Het ware wel ongelukkig zoo hy niet meer in den zak had dan de overeengekomene som. Ik zal myne misgreep herstellen.
Stil, men opent de deur. (Zy houden zich een weinig in 't verschiet.)
| |
| |
(zacht.)
Goed! is het de vrouw?
(even.)
Ja. Ik vermoed dat het gedaen is.
(met eene lantaern.)
De hemel zy gedankt! alles is naer wensch.
Ik heb wel lust om de vroedmoêr eens in den stille te gaen vragen of zy geene klinkende monniks by zich heeft.
Wacht u wel; de zwarte tooverheks zou schreeuwen!
By myne ziel! gy hebt gelyk.
Voorzigtig... het is zoo donker... Ik zal u tot aen uwe deur geleiden en morgen vroeg komt gy haer weêr bezoeken. - Ik zal van voren gaen.
(Alle twee af.)
Het kon niet beter; hy ruimt ons het veld.
(naer de deur loopende.)
En tot overmaet van geluk, laet de domkop zyne deur op de klink staen. (Het onweder is in zyne volle woede.) Welaen, de donderslagen verdubbelen; een oogenblik gewacht zal het misschien te laet zyn... Uw dolk in de hand en volg my.
(Alle twee trekken binnen; de donder klettert zonder ophouden. Zoodra zy in huis zyn, komt de graef te voorschyn.)
Zy zyn er in.. God, maek dat myn ontwerp gelukke!
Men hoort een geschreeuw. Weinig daerna klettert de donder boven de hut en stort er met een buitengewoon gedruisch in. De
| |
| |
twee dieven vliegen het huis uit, een van de twee heeft een pas geboren kind onder den arm en vlugt er mede in alleryl langs 't verschiet weg. De bliksem heeft den brand in de hoeve gestoken.)
(komt uit de hut gesneld.)
Myn kind! myn kind! - ach...
(Het schitterlicht van den brand laet haer heur vader zien.)
(haer de hand op den mond leggende.)
Zwyg, ongelukkige, zwyg.
(aen zyne voeten bezwymende.)
Myn vader!
TAFEREEL.
|
|
Auteursrechtvrij