Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Offesa. Aenrandinge, beschadinge, ongelijck.

Een lelijcke vrouwe, wiens kleed roestachtig sal zijn, geheel met tongen en messen, houdende met beyde handen een roer, als of zy wilde schieten: op der aerde staen twee honden, die een ysere vercken willen aenranden, 't welck om sich te verweeren tegen den aenval der honden, sich als in een kloot geeft, en sijn scherpe borstels vertoont, waer op zy haere tanden bloedig bijten.

Aenrandinge of beschadiginge is een onrechtvaerdig stuck, met voorweeten gedaen en met opset, om den persoon aen te randen, die daer door, tegens sijnen wille, schade lijd. En Aristoteles verhaelt dat de beschadiginge anders niet is, als om een ander, buyten 't geene de wetten bepaelen, vry willigh ongelijck te doen.

Daer zijn veele quetsingen, waer mede men, soo veele 't recht aengaet, dat selve overtreet: maer wy verstaen hier te spreken van soodaenige, die een ander beleedigen, 't zy met woorden of wercken.

Zy word door een vrouwe afgebeeld, om eene te vertoonen, die eens anders eere quetst, 't welck boven al een saecke is van seer grooten gewichte.

Lelijck isse gemaelt, om datter geene lelijckheyt is, die daer by is te vergelijcken, alsoo zy doet tegen 't geene dat recht en eerlijck is. Het roestige kleed druckt uyt, het quaed en schandelijck voornemen van den beschadiger, dat den roest gelijck is, 't welck over al, waer men 't by leyt, schade doet, en andere dingen verteert.

De tongen en messen op 't kleed, bedieden dat de lasteraer, niet alleene met woorden, maer oock metter daed beschadight:

[p. 24]

dan alles wat niet nae het recht is, wordt onrecht geheeten, 't zy dat het met woorden of wercken geschiet. Diogenes vergelijckt de tongen by messen: want als hy eenen Iongeling oneerlijck hoorde snappen, seyde tot hem, schaemdy u niet, dat ghy uyt een yvoren scheede, een mes van loot treckt. David seght: haer tonge is een scherpsnijdend swaerd. Zy houd met beyde handen een roer om een ander te beschadigen: Want men moet daer by verstaen, die geene, die daer vrywilligh beschadight, en niet by geval. Want by de ongerechte werckinge word de wille gebruyckt, die op 't eynde siet, doende vrywilligh leelijcke en quaede dingen. Dies Augustinus seyt: Men moet daer of niet sien wat de mensche doet, maer uyt wat gemoed en wille sulx heerkomt. De aenrandinge die de honden op 't ysere vercken doen, als geseyt is, vertoont dat de schaede, diemen door de gramschap doet, niet is de oorsaecke noch aenvangh van 't gene yemand door gramschap doet, maer die geene, die een ander tot gramschap terght. En daerom kan men daer van seggen:

Wie wil quetsen, word gequetst.