Comedia Vecchia. De oude Comedie.
Een oude lachende Vrouwe met een verrompelt en lelijck aengesicht, hebbende een kaele kop, seer verwart, de kleederen sullen gelapt en gescheurt zijn met vodden van verscheyden verwen. In de rechter hand salse eenige pijlen of een geessel houden, en voor haere voeten sal een Aepe staen, die haer een toegedeckt korfken toereyckt, 't welck zy van d'eene syde ontdeckende, vertoontse daer in, mette slincker hand, verscheyden lelijcke en venijnige gedierten, als slangen, adders, padden, en andere.
Zy wort de oude Comedie genaemt tot onderscheyt van de nieuwe, als die in haere plaetse is gekomen, doch seer van een ander verschillende. Want de Poëten in de Schole van de oude Comedie, verlustigden 't volck, by wien doenmaels de opperbestieringe was, met het uytspreecken en verhaelen van veele boertige, belachlijcke, scherpe en bijtende saecken, tot lasteringe en bespottinge van de onrechtvaerdigheyt der Rechteren, van de gierigheyt en omkoopingen der Schouten, van de snoode manieren en onaerdigheden der Burgeren, en veele andere dingen. Welcke ongebondenheyt daer nae verbetert zijnde, soo heeft de nieuwe Comedie, de sottigheyt en drollerien van 't lacchen terstont wegh genomen: En alsoo dit een ander geluck van Staet en regeeringe en andere verstandige vindinge der Menschen, vereyschte, soo isse daer nae aen seeckere wetten gebonden, die eerlijcker en Burgerlijcker waeren: waer door het voorstel, de uytspraeck en handelinge, van d'oude Comedie seer was afgesondert, gelijck men, soo van d'een als d'ander slagh by Iul. Scaliger in sijne Poëtica kan naelesen. Het ampt dan van d'oude Comedie was, de gebreecken en handlingen der Menschen in lagh en spotternye voor den dagh te brengen: en daerom is dese beeldnisse van soodanige gestalte en gesicht, gelijck wy voorts sullen verklaeren.
De gescheurde en gelapte kleederen, als oock 't voorstel dat zy ter hand neemt, als mede de persoonen die de vertooninge doen, daer komen geene Koninghlijcke personagien by, gelijck in de Treurspeelen, noch gelijck in de Comedie togata, dat is in de slechte, en pretestata van de Romeynsche Burgeren van aensien.
Door de verscheyden verwen van 't kleed, wort de verscheydentheyt en onbestandigheyt van veele dingen vertoont, die zy in eenigh gedicht stelden, als mede den verscheyden stijl van schrijven, mengende verscheyden aert van dingen onder een.
De Aep die haer 't korfjen langt, betoont de sotte naevolginge, waer door zy de gebreecken en vuyligheden, van andere Menschen, openbaerden, 't welck door de vuyle en venijnige dieren wort uytgedruckt, die zy door lachernye en sotternye aen 't volck openbaert en vertoont. Waer van men een voorbeelt by Plautum in sijne Gurgulio, kan naelesen.
Tunc isti Graeci &c. Dan wandelden dese getabberde Griecken met toegedeckten hoofde, gelaeden met boecken en mandekens. Dan staen dese landloopers met malkanderen te preutelen, dan beweeren zy haer stuck, dan staen zy 't tegen, en komen met haere spreucken voort, die ghy altijd sult drinckende sien in den bad kroegh. Alsse dan wat heymlijx hebben wegh gedragen, settense daer een wijntjen op, en komen als droevigh en droncken voor den dagh.
De pijlen in de rechter hand drucken uyt de scherpe en vinnige maniere van 't bitter quaed spreecken, waer door zy de goede naeme en achtbaerheyt van besondere persoonen quetsten en vernielden. Waer over Horatius in sijne dichtkonst aldus seyt, dat nae de Treurspelen de Oude Comedie gevolght is met groot lof: maer de Vryheyt verviel in ongebondenheyt en gewelt, die daer verdiende datse nae de Wetten wierde ingebonden. De Wet wierde aengenomen. En als dese maniere, van sijn naeste te beschaedigen was afgesneden,
Auteursrechtelijk beschermd