Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Astinenza. Onthoudinge van spijse.

Een Vrouwe die mette rechter hand den mond toesluyt, en mette andere hand vertoontse eenighe leckere spijse, mette spreuck: Non utor ne abutar, dat is, Ick gebruyckse niet, om dat ickse niet soude misbruycken.

Om te vertoonen dat het eeten van leckere dingen den Mensch lichtlijck en dickwijls doet vervallen in eenige sonde, gelijck daer en tegen, als men sich daer van af houd, soo wort het gemoed veel bequaemer totte overweginge, en 't lichaem wort oock veel vaerdiger tot deughdlijcke wercken. Daerom seghtmen dat de Onthoudinge een welgestelde matigheyt is van de spijse, voor soo veele totte gesontheyt, nootdruftigheyt en hoedanigheyt van den Persoon noodigh is, brengende aen 't gemoed verlichtinge, aen 't Verstand wackerheyt, aen de Memorie

[p. 369]

vastigheyt, en aen 't lichaem gesondheyt; gelijck sulx Horatius in zijn 2 Satyra in 't 2 b. te kennen geeft, wiens zedige Dichten wy aldus hebben gevolght:

Nutticht doch dees sobre spijs,
Nae de algemeene wijs:
Overvloet van kost en dranck,
Maeckt den Mensch als dof en kranck:
Steets gesoden en gebra'en,
Doen den Maegh self overla'en.
't Soete wort in gal verkeert,
En in slijm gedistilleert,
Als m' aen 't bancketteren gaet,
Bleeck men van den disch op staet,
En beswaert het lichaem seer,
Doch met sonden noch veel meer:
't Heyligh deel God toegewijt,
Sulck een gantsch ter aerden smijt:
Maer wie sober is van mond,
Slaept gerust en leeft gesont.