Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Adulterio. Overspel.

Een sittende Iongelingh, die prachtigh gekleet is, en seer vet, mette rechter hand sal hy een Murena of Lamprey en eene Slange houden, die aerdigh gekrult zijn, doch soo, of zy beyde te saemen vereenight waeren; hebbende in de slincker hand een gulden trouw-ringh, die men aen de Bruyden plagh te vereeren, doch die sal gebroken zijn, aen die sijde waer in de handen zijn te saemen gevoeght.

Overspel is een ongeoorlofde byslaep van een getrouwt Man of Vrouw, gelijck D. Thomas seyt. Oock isse in 't boeck Leviticus in 't XX cap. verboden totte straffe van de dood, gelijck oock Deuteron. XXII te sien is. Iae 't is even strafbaer, 't zy dat het van een Man of van een Vrouwe begaen wort, alhoewel sich de Mannen ongelijck meerder vryheyd, als de Vrouwen, willen toeschrijven. Waer over Ambrosius seght, Het betaemt den Man niet dat de Vrouwe niet soude betaemen. Aristoteles seyt oock in zijne Huysbestieringe, dat de Man aen zijn Vrouwe geen ongelijck sal doen, alhoewel zy geen middel heeft, om 't selve, met gelijcke smaet, te vergelden.

Een prachtigh Ionghman wort hy geschildert, om dat de Iongelingh schoonder en

[p. 400]

welgestelder van weesen en leeden is, om de Minnelust en 't Overspel te pleegen, als wel ander Ouder doet.

Hy wort sittende afgebeeld, om dat de Leedigheyt, waer uyt dit meerendeels voort komt, hier van de oorsaecke is, zijnde dieselve een baermoeder van de quaede gedachten. Waer door Tobias, in zijn bedde, dat is, in Leedigheyt leggende, door den heeten dreck, van een Swaluwe, is blind geworden, dat is, door de heete genegentheeden van de ongeoorloofde gedachten. En David is mede door de onmatigheyt derselve in Overspel gevallen. 2 Regum 2 cap.

Hy wort vet gemaelt, om dat de Leedigheyt de Brasserie tot haer suster heeft, doende gelijcke werckinge als de Leedigheyt. Waer over oock Ezechiel seyt, de Brasserie en Leedigheyt zijn gesusters, diewelcke gelijck twee houten het vier der Onkuysheyt ontsteecken. Welcke spreucke het Overspel bediet, begrepen zijnde onder het geslachte van geylheyt. Het middel dan, waer door wy dese grove sonde mogen vermijden, is, dat wy met alle vaerdigheyt, in alle eedele en deugdlijcke wercken besigh zijn, en de quaede gedachten, die ons souden mogen voorkomen, van ons afdrijven, zijnde dieselve niet alleene schadelijck aen 't lichaem, maer oock, 't welck meest weeght, aen de ziele. En hierom behooren wy te volgen de schoone leeringen van Augustinus, alwaer hy seyt, Wilt uwen buyck niet boven de noodruft overlasten, want het overtollige is een oorsproncklijcke oorsaecke van dese sonde, en dit weet een yder, dat sonder stoffe geen dingh wort voortgebracht.

Hy houd de Murena mette Slange vereenight, in de rechter hand, om dat het schijnt dat Basilius in de uytlegginge van 't Overspel, den Overspeelders waerschouwt, dat zy sich souden wachten, dese Dieren gelijck te zijn, overmits het schijnt dat dese versaeminge van de Adderslange en de Murene een seecker Overspel is, van de natuyre. En dit is 't geene de Egyptenaers, hier door hebben willen te kennen geven.

De goude gebroken opene Trouwringh, als geseyt is, bediet niet anders, dan dat self de H. Wet, het Houwlijck, en de Trouwe, dieder behoort tusschen Man en Vrouw te wesen, geschent en gebroken is. En hierom is dese sonde seer schandigh, om datse tegens de trouwbeloften strijd, die door den ringh wort uytgedruckt: en zy wort oock aen die Vinger gesteecken, die een Ader heeft, die nae 't herte loopt, vertoonende dat de Trouwe komt uyt het alderbemindste deel van 't lichaem, 't welck het hert is, sich verpandende door de onderhoudinge van de beloofde trouwe. Daerom soo konnen alle andere misgrepen verbetert worden, maer dese nimmermeer; gelijck Q. Curtius in 't leven van Alexander de Groote verhaelt, te weten, dat dese trouwloosheyt door geene verdiensten kan worden versacht.