Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Philosophia.

Een jonge en schoone Vrouwe, die door hooge gedachten is opgetrocken, en die met een kleed is bedeckt dat in veele lappen is gescheurt: alsoo datter op veele plaetsen het naeckte vlees doorschijnt nae 't versjen van Petrarcha, dat de Philosophie arm en beroyt daer heene gaet. Zy vertoont datse eenen steylen en klippigen bergh wil opklimmen, houdende een gesloten Boeck onder den arm.

De Philosophie is nae 't seggen van Plato, een kennisse van alle Godlijcke, Natuyrlijcke en Menschlijcke dingen.

Dese Philosophie wort Moeder en Dochter van de Deughd geheeten. Een Moeder: Want door de kennisse van 't goede, komt Liefde desselven voort, als mede de begeerte, om in de hooghste volmaecktheyt loflijcke en deughdlijcke saecken te wercken: Een Dochter wortse oock genaemt: Want indien het een soodanigh gemoed niet is, dat met veele loflijcke wercken, wel toegestelt zy, en in de deughd gegrondvest, soo placht het de Philosophie niet veel te achten, noch op haere naevolgers veel te passen. Maer alsoo het veel gemeender en natuyrlijcker

[p. 417]

schijnt, dat de Deughd, die een geschicktheyt van de wille is, kennisse baert, welcke kennisse een bequaemheyt des verstands is, (wesende daerom insonderheyt de Deughd van Cicero en van Macrobius, voor oud afgemaelt, diewelcke wandelende door klipachtige plaetsen, noch ten laesten een plaetse van ruste hoopt te vinden) soo behoortmen de Philosophie jongh te maken als een Dochter, die buyten 's weeghs, en in onbewoonde plaetsen wandelt: om te vertoonen de mededeelinge van haere geest of aert, en van een moederlijcke genegentheyt.

Voorts geeftmen door haere Iongheyd te verstaen, de nieuwsgierigheyt van haere vraegen, die niet onaengenaemer aen de deughdsaeme verstanden zijn, als een dertel en poeseligh aengesicht is aen de oogen van de verwijfde Mannen. Zy vertoont mede, dat of zy wel door haer lieflijck en jeughdigh Ouder aenlockt, soo deinsen veele, door de swaerigheyt van den wegh, en door de bedelachtige beroytheyt van haere kleederen, wederom te rugge.

Zy staet bedachtsaem, om dat zy eensaem is: eensaem om haet selve te soecken in de ruste, vliedende de slovernie, dieder onder de Werreldsche ommegangh gevonden wort.

Zy is qualijck en beroyt gekleet, om dat een Mensch, die buyten de bewoonde plaetsen leeft, weynigh werx daer van maeckt, hoe hy zijn lichaem sal cieren en opproncken.

Zy is oock misschien daerom qualijck gekleet, om dat zy weynigh voordeels by de hoofsche Vossenswantsers der Princen doet, alwaer sich de deughtsaeme Menschen en Philosophen niet konnen kleeden: also datmen wel kan gelooven, dat van die tijd af, als haer Petrarcha arm en beroyt afmaelde, dat zy sedert dien tijd, haer staet weynigh heeft verbetert, noch haere kleederen niet seer heeft verlapt.

Het gesloten Boeck datse onder den arm heeft, vertoont ons de verborgentheyt van de Natuyre, die, met haere oorsaecken, seer swaer, en niet lichtlijck zijn te vatten, ten zy datse dieselve mette gedachten overweege, bespieglende op 't scherpste de natuyre van de vaste en natte lichaemen, van de slechte en gemaeckte, duystere en schaduachtige, van die open of dicht zijn, die selden of dickwijls zijn. De wesentlijcke en toevallige, en in alle dingen soo van planten, steenen, kruyden, vloeden, als allerleye aerd-mijnen: van de werckingen der Sterren, van de gestaltenisse des Hemels, van de maniere der beweginge, van de tegenstellingen en instortingen der Menschlijcker ziele, van haer begin, van haer weesen, en van haere deelen, van haer eedelheyt en gelucksaligheyt, van haere werckinge en bevindinge, met seer veele andere dingen, die dese niet ongelijck zijn.

De Philosophie konde in verscheyden manieren vertoont worden, doch 't is ons genoegh, dat wy dit hebben gedaen om de lichtigheyt van die het leesen, en om dat wy die niet willen verwarren, met raedsels buyten de klaerheyt van die dingen, die verwarringe mede brengen, oock in de schriften van de beste Schrijvers; en daerom kan men veele dingen, met lichtigheyt maecken en verklaeren. Oordeelende van dese alleen, dat de Philosophie is eene eedele kennisse, die altijt door het verstand, in den Mensche, sich volkomen maeckende, van 't gemeen volxken weynigh geacht, en van Heer Onverstand, mispresen zijnde, haer besigh houd in swaerwichtige dingen, en die ten laesten de gerustheyt des gemoeds en de ruste des verstands geniet en deelachtigh wort.