Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Fecondita. Vruchtbaerheyt.

Een Vrouwe met Mostaertsaet gekroont, houdende met beyde handen voor haer schoot een nestjen met jonge Vogeltjens Acanti of Cardelli geheeten, van d'eene sijde voor haere voeten heeftse een Henne met haere kiexkens, die naulijx uyt den dop zijn, twee uyt een broed. Van d'ander sijde sal een Haese staen met haer jongen, die eerst zijn voor den dagh gekomen.

De Vruchtbaerheyt is de meeste gelucksaligheyt die een getroude Vrouwe magh hebben, want daer door verkrijght zy de vruchten, die van haer, door 't Houlijck, met verlangen, verwacht zijn: aengesien door een oude instortinge der Natuyre, den Menschen de voortteelinge der kinderen is noodigh: 't welck oock een bekende saecke is in de onreedelijcke dieren. Alle gedierten soecken uyter natuyre jongen en naekomelingen voort te brengen, alhoewelse daer van geen nuttigheyt verhopen. Maer waer isser grooter nuttigheyt en grooter rijckdom als kinderen?

[p. 580]

 

O Moeder dit is 't grootst' en heerelijxte goed,

 

Indien ghy kinders hebt van een oprecht gemoed,

seyde Euripides in zijn Meleagro. Dese Ouders worden geluckigh geacht, die veele goede kinderen hebben, 't zy dat het knechtjes of Maeghdekens zijn, seyt Aristoteles. Want gelijck een Man die veele vrienden heeft, meer machts door dieselve verkrijght, als of hy geene hadde, alsoo is oock een Burger meerder, die veele kinderen heeft, als die geene of weynige kinderen heeft. Onder de seldene gebeurlijckheden van 't Menschlijck geluck, verhaelt Plinius in 't VII boeck XLIV cap. dat Cecilius Metellus van Macedonien vier Soonen hadde, waer van d'eene Schout, en d'ander drie Burgemeesters geweest zijn, en twee die Triumphales waeren, en eene Rentmeester. In 't I boeck in 't XIII cap. verhaelt hy, dat hy nae zijn dood, naeliet ses Soonen, elf Neven, en datter onder waeren, soo Swagers als Snaeren, die hem, als Vaeder groeteden, seven en twintigh. Hy seyt oock dat hy vint in de handlingen ten tijde van Augustus onder 't 12 Iaer van 't Burgemeesterschap, dat Cajus Crispinus Hilaris van Fiesole, met seven Soonen en twee Dochters met 27 Neven, negen Nichten, en 29 Naeneven, in 't Capitolium met een groote en statige pompe, geoffert heeft. Tot uyterste gelucksaligheyt en de hooghste eere wert genoemt, Anicia Falconia, Moeder van verscheyden Burgemeesters, in een oude opschrijvinge, datse is geweest een Burgemeesters Vrouwe, een Burgemeesters Dochter, en Moeder van verscheyden Burgemeesteren, wiens kinderen haer een heerlijck graf hadden toegestelt. Valerius Maximus seyt in 't IV boeck IV cap. dat het een groot verciersel in de Vrouwen is, kinderen te hebben, derhalven verhaelt hy van een Vrouwe uyt Campagnien, die seer met haere kostelheyt pronckte, ten huyse van Cornelia, de Moeder van Gracchus, die 12 Soonen hadde, en nae dat zy alles hadde gesien, hielt zy haer soo lange op, tot haere kinderen uyter schoole quamen, en als dieselve voor haer quaemen, soo seyde zy, wijsende op haere kinderen, siet dit zijn al mijne tapijten en cieraeden. Vruchtbaer, magh die andere Cornelia, uyt het geslacht van Scipio, oock wel genaemt werden, die in 't LXII Iaer, Volusium Saturninum baerde, die daer nae met den Keyser Domitianus Burgemeester wierde. Dese gelucksaligheyt is niet soo seer besonder, alsse is algemeen, want dit is de gelucksaligheyt van een Vaederland, datmen verrijckt zy met veele goede, deughdsaeme, en treflijcke kinderen. Daerom maecktense in de stad van Romen een besluyt, dat aen die de eerste plaetse en grootste eere gegeven soude werden, niet wie de meeste Iaeren, maer die de meeste kinderen hadde, jae hy wierde, boven die geene, die min kinderen hadde, voortgetrocken, schoon datse ouder waeren, om de Burgemeesters Roede aen den Burgemeester over te leveren. En dit staet in de Wet Iulia, die by A. Gellium in 't 2 b. XV c. te lesen is.

Met Mostaertsaet is zy gekroont, om dat dit kleynste saet soo vruchtbaer is, dat het oock, sonder eenige arbeyt, boven alle kruyden, soo overvloedigh voortspruyt, dat oock de Vogelen des Hemels daer in rusten en haere nesten maecken. Van de vruchtbaerheyt van 't Vogeltjen Acantus seyt Plinius, X boek LXIII cap. dat alle Dieren, hoe grooter die van lichaem zijn, dat zy oock te onvruchtbaerder zijn: Want de Elephanten, Paerden, Leeuwen, Cameelen brengen maer een jongh tot een dracht voort. De Henne aen d'een sijde met haer gebroetsel, voor haere voeten, waer van uyt een ey, twee jongen voortkomen, vertoont de vruchtbaerheyt van dese Huysvogel. Van gelijcken verhaelt Pierius, binnen Padua gesien te hebben, en Albertus Magnus schrijft, dat in sekere plaetse van Macedonien, een Henne uyt 22 eyren 44 kuyckens gebroet heeft. De Oude gebruyckten in dese gelegentheyt een Schaep met twee Lammekens te samen gebonden: Want als de oude Moeders twee kinderen, tot eender draght, hadden ter Werreld gebracht, soo plaghten zy een Schaep met twee Lammerkens, aen Iuno de Goddinne, die een Voorsitster der Rijckdommen, en een helpster der baerende Vrouwen was, tot een danckbaerheydt op te offeren. Want dese Dieren niet alleen op veele plaetsen, gelijck in Egypten, twee voortbrengen, maer, gelijck Aristoteles verhaelt in 't VII boeck IV cap. van de Dieren, wel dickwijls drie, viere en vijve. Een Vrouwe heeft alleen in vier drachten 20 kinderen voortgebracht, yder reyse vijf, en de meeste derselven kostse alleene voeden en opbrengen. A. Gellius verhaelt in 't X b.2 c. dat een dienstmaeghd ten tijde van Augustus

[p. 581]

in 't veld van Laviente vijf kinderen baerde, die weinigh dagen leefden, en de Moeder stierf oock korts daer nae. Waer over oock door last van Augustus, dese vruchtbaerheyt ter eeren, een grafschrift op den Laurentiaenschen weg wierde gestelt. En Iulius Capitolinus schrijft dat onder de regeeringe van Antoninus Pius, een Vrouwe vijf kinderen baerde: en hoewel Aristoteles houd, dat dit het grootste getal van kinderen is, dat tot eender dracht kan geboren worden, soo leestmen doch van Margareta een Gravinne van Holland, die te Loosduynen in 't Iaer 1276, 365 kinderen soude hebben gebaert, en die aldaer souden gedoopt zijn: de knechtjes met den naeme Ioannes, de Meysjes Elisabet, 't welck noch te Loosduinen ontrent den Hage, wert vertoont, als mede de beckens waer uyt zy souden zijn gedoopt, zijnde alsdoen een Monnickeklooster van S. Bernard: En wort de geschiedenisse aldus verhaelt, dat sekere arme Vrouwe van de Gravinne een aelmoesse versochte, die twee kinderen, van eender dracht, by haer hadde, en in plaetse van haer onderstant te doen, beschrobde zy dieselve, seggende datse geen twee kinderen koste voortbrengen, of daer mosten oock twee Vaeders toe zijn geweest: Waer over dese arme Vrouwe seer droevigh zijnde, bad God, om hare kuysheyt te ontdecken, dat de Gravinne, die alreede swanger was, soo veele kinderen mocht ter Werlt brengen, alsser dagen in 't Iaer waeren. Dit vintmen in de oude Hollandsche Chronijcken. En Martinus Cramerus, een waerachtigh Schrijver, seyt, dat de Vrouwe van de Grave Virboslaus 36 Soonen te Cracou heeft ter Werrelt gebracht. Van de Haesen seytmen, datse soo vruchtbaer zijn, dat terwijlen zy soogen, zy oock baren, en dat d'eene vrucht strax op d'ander volgt. Valerius Maximus verhaelt, datter een eyland was, waer uyt d'Inwoonders gedwongen waeren te vluchten, om het groot vermenigvuldigen van de Hasen. Derhalven gebreken daer geene, die daer seggen, dat de Haese Rammelaers selve haer eygen vrucht moeten ontfangen, baeren en voeden, gelijck de Wijfkens doen, om dat zy soo seer vermenighvuldigen.