Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

[p. II]

[Eerste stuk]

Verklaaring Van de tytel-print.

De Christen Godtsdienst die zich voor den Boem onthoud,
Vertoont den Bybel met zyn opgeslagen bladen;

Een Franciskaner, die op andre gronden bouwt,

Tracht door zyn stout bestaan, 't gebruik van dien t'ontraaden,

En met zyn eene handt te sluiten 't Heilzaam Werk,

Daar d'ander wyst op 't Boek waarin Concilie-Wetten

Geboekstaaft zyn. Dus meent 't Gezag der Roomsche Kerk,

Den arm op deezen grondt⁽¹⁾ onwrikbaar vast te zetten.

Hier rust haar linker handt, die stevig heeft gevat,

Het Heilig Sakrament, wyl d'andere als een teeken

Van Vrede aanbied, den tak van frissche Olyf: maar dat

Een kleine Slang die telg omslingert, schynt te steeken

Een blykbaar Gif in haar verborgen ingewandt;

Waarby zich voegt een hecht geklonken yz're keten,

Die 't Slaafs Geloof houd door haar Kerktucht in den bandt.

By 't drietal Kroonen kan men 't groot Gezag afmeeten;

Zy zet den linker voet op 't strydbaar Roomsche Ryk,

Dat hier in onmagt legt, door haar geweld vertreeden,

Wyl 't Bygeloof outrukt, 't geen haar was Keizerlyk,

Om 't Opperpriesterschap met dien roof te bekleeden.

Men ziet in haar Gevolg, gestrenge Geesseltrucht;

Een Jesuït legt toe, den Bisschop aan te pryzen,

Des Paussen Bulle⁽²⁾; doch deez' smaakelooze Vrucht,

Baart in zyn rein gemoedt een afkeer van afgryzen.

De Kardinaal met al den verdren Bisschopstoet,

Staan 't Pausselyk Bevel met ernst noch t'overweegen.

Ook treedt deez' Kerkvoogdy met haaren rechter voet,

Op 't Joodsch Rabynendom, hier hulp'loos neergezeegen

Met Moses Wet-Boek, als vertreeden in het stof,

Nu doet genot van Staat zich op, en 't laat zich blinden:

De Grieksche Patriarch zweert hulde aan 't Roomsche Hof⁽³⁾;

Daar Klooster Ordens zich niet min haar aan verbinden.

In schyn van Godstsvrucht praalt alhier de Hoofd-Bannier

Van d'Inquisitie-tucht, in Vrede en Straf begreepen;

Waarin deez' Rechtbank tracht, met averechtschen zwier

Van haar geslepenheit, d'onnooz'len in te sleepen,

Maar als men in 't Tafreel de voorgrondt eens beschouwt.

Zal 't ons het Vagevuur, als onderaardsch vertoonen,

Waarop de Kerkvoogdy van Romen is gebouwt,

Daar Zielen voor een tydt ter zuivering steeds woonen.

d'Hervorming hier verbeeld met 't snoeimes in haar handt,

Omarmt den Boom⁽⁴⁾, die zy snoeit van verstorv'ne looten,

En wyst op 't Bybelboek, waarin men 't recht verstant

Van waare Godtsvrucht vind, naaukeurig opgeslooten.

Rondom haar zyn geplaatst, Heldt Luther en Calvyn,

Melanton en Jan Hus, als waare Kerkhervormers;

Vorst Henrik⁽⁵⁾, Krammer, en Martir, Buccer, Zwinglyn⁽⁶⁾,

Oprechte Yveraars van Kerkmisbruik bestormers.

't Is Menno Simons, die zich yvrig bezig houd

Met een bejaarde maagd door 't Doopzel in te lyven.

Maar 't geen men vooraan in de Tytelprint beschouwt,

Is Ali, die de Leer van Mahomet te styven,

Den Alkoran aan Turk, Tartaar en Moor verklaart;

Noch in den voorgrondt, houd den Persiaan in hande

Een Tafereel, waarop Grondregels van dien aart

Geschreeven staan. Men ziet hun' jaarlykse Offerhande,

Door den Kameel⁽⁷⁾ verbeeldt. Maar wend men zyn gezicht,

Naar 't achterste verschiet, doen zich de Mexikanen

En Peruanen op,⁽⁸⁾ ontbloot van 't waare licht,

Wyl zy door Tempeldienst den weg van wreedheit baanen.

d'Oostindianen met hun Goden afgemaalt,

Zyn niet min Heiloos en verblind in al hun' handel,

Want hun Pagodendienst geen waarheits glans bestraalt;

Maar dwaalt in duisternis door hun verkeerden wandel.

(1) Alzoo zy begeert, dat men zich t'eenemaal in stoffe van Geloof onderwerpe.

(2) De Bulle Unigenitus.

(3) Doch vermomt en grimlachende, alzoo zyn gedrag niet oprecht is.

(4) Deeze Boom verheeldt den Godsdienst, waarvan de Hervorming de Misbruiken en Plechtigheden als dorre takken heeft afgesneeden.

(5) Henrik den VIII. Koning van Engelandt.

(6) Noch bevinden zich onder deeze Hervormers Arminius verbeeldt; als mede een Quaaker in zyn opgetogene gedachten, Insgelyks door de verstorvene takken van den gemelden Boom verbeeldt, die een schaduw over een gedeelte van de Roomsche Kerk maakt.

(7) Dat de Persianen jaarlyks een Kameel offeren, getuigt Chardyn.

(8) Die mede de Zon voor een Opper-Godheit eeren.

[p. t.o. II]

TAFEREEL VAN DE VOORNAAMSTE GODSDIENSTEN DER WAERELDT.