Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

III. Hoofdtstuk.
Van der Ioodsche Geleerden Vergaderingen en Schoolen; hunne Rabbynen en Schrift Geleerden.

⁺ DE Jooden noemen Vergaderingen der Geleerden Bathe Hammidrasch, of Uitlegging-Huizen, vermits men 'er de Wet met haare verklaring en Rabbynsche uitbreidingen onderwyst. De instelling der Geleerden Vergaderingenen Schoolen is by de Jooden zeer oudt; eertyds waren de Profeten Voorzitters: maar men verbeelde zich niet dat men 'er door menschelyke oeffeningen de Profetische gaven verworf^(c). Wy zyn van gedachten dat men 'er de Wet verklaarde, in de Godtvruchtigheit onderwees, en de geheimenissen van den Godtsdienst ontzwachtelde. Mogelyk leerde men 'er ook de Dichtkunden en Muzyk, 't geen eertyds twee wezentlyke deelen van den Tempel-dienst waren.

De Schoolen zyn gemeenlyk omtrent de Synagoge geplaatst. Men onderwyst 'er in alle de vitteryen van den Talmud, en twistredent hevig over onnuttelyke zaaken. Men gedoogde in deeze Schoolen te eeten en te drinken, alhoewel het in de Synagoge verboden was.^(d) Dit word onder voorwaarde gezegt, dat de begeerte en noodzaaklykheit van de oeffening hen noodzaakte zich in de Schoolen lang op te houden: ondertusschen verworven die by de Jooden de waardigheit over de Synagogen.

Volgens de Rabbynen, moest men vergenoegt en naerstig ter Schoole gaan, na zich wel gewasschen te hebben, verzien van den^(e) Zizith en het gebedt. Men moest 'er zelfs met een hevige drift inkomen: maar met leetweezen uitgaan; want daar is 't dat men den dienst Godts leert, en alle versleetene uuren buiten deeze kennisse is een verlooren tydt. Laat ons niet vergeeten, dat een heilige ontroerenis het lichaam van den leerling word aangedaan, die naar de schoole gaat of in de Synagoge komt, en dat 'er aan de deuren der Duitsche Synagogen een yzer elders aan den muur gehecht is, om 'er de drek van de schoenen aan af te stryken; want, zeggenze, volgens Moses; de aarde die wy betreeden zullen, is heilig. Men ontfangt door deeze toepassingen krachten genoeg, en uitwendige gemaaktheden die belachlyk zyn, zulks men na een groote vordering te hebben gedaan om tot het wezentlyke van den Godtsdienst door te dringen, veel verder daar van afgedwaalt is, dan of men in een volkomen onkunde gebleeven was.

De Rabbynen zyn teffens der Jooden⁺ Leermeesters en Leeraars. Hunne naam is zeer oudt, vermits men in de H. Schriften die van Rabbi en Rabboni^(f) vind, die evenwaardig met de eerste zyn. De Pharizeên overheerden eertydts deezen tytel, vermits zy zich lieten voorstaan alleen Meesters en Schriftgeleerden des Joodschen volks te zyn. Zy trokken zelfs deeze aanmatiging met de uitterste hevigheit aan zich; want zy onderworpen de Wet hunne Overleringen. Waar over hen Jesus Christus zeer krachtig heeft berispt.

Overtuigende is 't, dat deeze tytels niet behooren dan aan Persoonen van verdiensten, en dat, volgens hunne instelling, zich de

+ Oorsprong en 't gebruik der Joodsche Schoolen.

(c) ‘Zy leerden 'er, zegt men in le Discours sur la liberté de penser. p. 225. op speeltuigen speelen en drinken, twee hoedanigheden die zy bequaam achtten om den Profetischen geest te verwekken:’ te weeten heilige verrukking, volgens Dodwel ibid.

(d) Buxtorf. Synag. Iud. C. 10.

(e) ibid.

+ Waar in de bediening der Rabbynen beslaat, en van welk een gezach hun geestelyk bestier is.

(f) Of weleer, 't geen 't zelfde is. Rabbyn is by verkorting van Rabbenu afkomstig, 't welk onze Meester beteekent.

[p. 106]

wyze, geleerde en alle andere groote mannen die konnen toeëigenen. Tegenwoordig zyn deeze tytels zeer gewraakt, en de naamen van Rabbyn, Schriftgeleerde, Meester, enz. hebben zeer weinig of geene achting meer: maar geeven byna een merkteken van onkunde te kennen.

De Joodsche Geleerden genoegen zich niet met den naam van Rabbyn; eenige, hoe heerlyk hen die ook toeschynt, begeeren 'er zich vervolgens andere te verwerven. In 't Oosten geeven ze zich den naam van Mir, of Mor, en Maran, alle drie Heer betekenende. In Spanje neemenze den tytel van Wyzen aan: maar men meent dat de Geleerden die deezen tytel voerden, in een minder graadt dan de Rabbynen waren. Eindelyk eigenen zich de Hoofden van de hooge Vergaderingen toe, de afwyzing, de toevluchtneeming,^(a) de zetel of het bedde der Wet. Deeze hoedanigheden zyn geenzins boven het bereik deezer Geleerden, die zich laaten voorstaan onfeilbaar in hunne besluiten te zyn. Behalven het voorrecht van te leerraaren en onderwyzen, bezitten de Rabbynen noch het recht van te binden en ontbinden, te weeten, besluiten te neemen zoo een zaak moet verboden worden of mag toegelaaten zyn. Zy verkiezen de nieuwe Geleerden, en bevestigen hunne instelling en vordering door oplegging der handen: Maar zy bepaalen de magt van deeze Geeleerden zodanig het hun behaagt. De een word bestemt de Wet te verklaaren, of alleen de geschillen raakende de Wet; de ander heeft niet dan het vermogen, van onder hen die over deeze geschillen twistredenen, te oordeelen. Met deeze schoone voorechten verzien, bewyst men hun niet altoos zodanig een achting die met het Ampt van Geleerde onder hun overeenkomt; want somtyds worden ze voor de verachting van hun eigen volk bloot gestelt. Nochtans troosten zich de Rabbynen lichtelyk met 's waereldts verachting, naardien zy ter bengunstiging van de heiligheit van hun Ampt, zich inbeelden dat altoos de Paradyspoort moet voor hun open staan. Dus maaken zich die geen die voorstanders van den Godtsdienst zyn, te lichter wys, dat de Hemel altoos voor hen open zy, en zy konnen niet begrypen, dat het mogelyk is, dat ze na zoo yverig door kracht van onderwyzing tot zaligheit van den volke gearbeid te hebben, door Godt zouden worden buiten geslooten. Immers is het voorbeeldt van Moses, die het inkomen van 't Landt Canaän ontbeeren moest, na dat hy de Israëliten tot op de grenzen geleid had, den Rabbynen niet zeer gunstig.

(a) Marbitzi Tora genoemt, te weeten, die de Wet slapen laat.