Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

V. Hoofdtstuk.
Hoedanig zich het Geestelyk Rechtsgebiedt van den Paus uitstrekt.

WY zullen om zoo te zeggen een onderscheiding van den Paus, het hoofdt der Kerke en Bisschop, tusschen den Paus als waereldyk Vorst maaken. Na vervolgens een denkbelt van de Plechtigheden van 't Conclave en des zelfs kuiperyen gegeeven te hebben, die de Kardinalen om een verkiesbaar Persoon tot het Pauschap te verheffen, in 't werk stellen, (waar in het blykbaar is hoe de H. Geest de stilzwygenheit bewaart) en wy zullen dan van de Plechtigheden der aanbidding, van 's Pausen krooning, van de bezitneeming enz. spreeken. Vervolgens zullen we overgaan tot de Plechtgebruiken die de Stedehouder van Jesus Christus waarneemt, en als eerste Vorst der Kerke laat waarneemen. Wy zullen verder al het overige tot de Burgerlyke Plechtigheden verschuiven. Deeze die het gewyde Genootschap tot de Pausselyke waardigheit verheft, neemt als opvolger van St. Pieter^(b) de aller verhevenste plaats van mogentheit en van fortuin in, waar toe de schranderheit een man in den Kerkelyken staat ooit brengen kan.

⁺ I. De Paus verleent Bullen tot de inwying en bevestiging van Aarts-Bisschoppen en Bisschoppen die in de Christenheit worden gevonden. Deeze zyn, indien men een Schryver geloven mag die zegt in dienst van een volstrekt Pauschap geweest te zyn, in 't getal van 627.^(c) Zonder die geene te rekenen die men Aartsbisschoppen en Bisschoppen in Partibus infidelium noemt. ‘Men vind voegt hy 'er by, in de afhankelykheit deezer Aartsbisschoppen en Bisschoppen 17200. Kerspels, 9500. Mannen Kloosters, 2400. Vrouwen Kloosters, 3700. Mannen Abdyen, en 1000. Vrouwen Abdyen. ‘Het gevolg 't geen hy hier uittrekt is, dat schoon men maar agt of negen Personen in ieder Genootschap, Klooster en Abdy telt, vind de Paus ten minsten drie hondert duisent Geestelyken of gewyde Persoonen in zynen dienst en aan zyne belangen verbonden, die waarlyk al te zamen het heerschend Pausschap^(a) zeer ontzachelyk maaken.

II. De Kardinalen, die ten getalle van 70.⁺ tegenwoordig den Kerkelyken Raadt uitmaaken,^(b) waren eertyds niet dan Diakenen, aan wien men de zorg had aanvertrouwt, liefde omtrent de Armen in de Roomsche Wyken te oeffenen; waarom zy ook Diaconi Regionarii werden genoemt, en als zy deze Armen in zekere Kerken hunner Wyken vergaderen lieten, namen ze den naam en tytel deezer Kerken aan. Men begon hen onder het Pauschap van Silvester Kardinalen^* te noemen. Vervolgens werd dit Ampt veel aanzienlyker, en allenks is het tot deezen staat opgeklommen, waar in het nu bevonden word: overzulks, het lang de vergelding der geenen is geweest, die de Kerk en zyne Heiligheit wel gediend hadden. De Vorsten zelf geloofden zich niet te verminderen leden van 't Genootschap der Kardinalen te worden. De Paus gaf somtyds deeze waardigheit aan Onderdanen der Koningen, als een teken zyner Vaderlyke genegenheit: maar 't stond niet dan aan eenige van zyne Geestelyke kinderen tot het Kardinaalschap be-^(d)(e)

(b) Dus drukt zich Maimburg uit.

+ Hoe verre zich het Pauselyk bestiet uitstrekt

(c) Volgens de Naamtafel van 't Roomsche Hof.

(a) Piscara Praxis Caerem. L. I. Sect. II. Cap. 39.

+ Wanneer het gezag der Kardinalen opgekomen is.

(b) Dus drukt zich Maimburg uit.

* [Wat aangaat de oorsprong van den naam der Kardinalen, deeze is zeer oudt. Ten tyde van Hieronimus, Augustinus en Ambrosius was die tweezins 't zy in een quaaden of in een goeden zin gebruikelyk. Augustinus noemde de aanleiders der Donatisten, Cardinales Donatistae, dat is: de Spillen der Donatisten, waar op, de andere, hunne medestanders draayden; want Cardo, waar van het woordt Kardinaal afkomstig is, beteekent de spil, duim of het hengsel, waar op of over een deur of venster draait. Schoon nu des naams oorsprong oneigentlyk den Kardinalen schynt toegepast, is 't echter zeker dat alle de geestelyke bestieringen, die van den Roomschen Stoel afhangen, op hunnen duim of over hunne asse draeyen moeten; waarom hun dan met recht dien naam gegeeven word, om dat de verkiezing van een Paus, die al 't geestelyk gezag in handen heeft, nu t' eenemaal van hun afhangt.]

(d) Roma caput mundi quicquid non possidet a mis.
Religione tenet --- S. Prosper.

(e) Dit is uit de gedenkstukken van 't Roomsche Hof door Nodot, en uit eenige andere schryvers getrokken.

[p. 239]

noemt te worden. Dit bestier is zeer voordeelig aan de volstrekte Pausselyke Mogentheit, en vermeerdert niet weinig St. Pieters inkomsten.

⁺ III. De Geestelyke Oppermacht die de Paus in handen heeft, geeft hem het vermogen schattingen te lichten, geld verzamelingen te doen, tiendens^(a) in te vorderen door het voorrecht dat hy heeft van te zaligen, en onder 't getal der Heiligen van de Kerke te stellen; straffe en boet oeffeningen op te leggen en weder te ontheffen; Aflaaten in te voeren tot ontheffing van zonden, de uitdeeling die hy van de Agnus Dei doet enz. de ontslagingen, Pelgrimaadjes: en eindelyk alle de Godtsdienstige werken der Vorsten zyn zoo veele middelen die de Stedehouder van Jesus Christus verryken, en den gelovigen in hunnen plicht^(b) houden.

+ Welk vermogen de Paus in hand en heeft.

(a) Of eerste Jaarlyksche inkomsten der openstaande Ampten, Annates genoemt.

(b) Deeze Annates of inkomsten, deeze godtvruchtige werken enz. zyn bewyzen van kinderlyke gehoorzaamheit die de Vorsten aan den Paus schuldig zyn en van de Opperhoofdigheit die hy zich over hen aanmatigt. Als opvolger van Jesus Christus, bezorgt zyne Heiligheit uit deeze schatting de benoodigdheden voor de strydende Kerke en om zyn luister en 't schynzel in de Godtsdienstigheit der Gelovigen te voeden. Van deeze schattingen is 't dat hy groote sommen gelds trekt, dienende om zyne Geestelyke Benden te versterken. Want, hoe zoude hy zonder deeze schattingen het bestaan konnen vinden van zoo veele Veldheeren Legerhoofden die de helsche Mogendheden beoorlogen, en met een onversachtheit de krygsliên der Kerke tegen den Vyandt aanvoeren? Hoe zoude hy zoo oneindige krygslisten konnen vergelden die op hoope van gewin, dus worden uitgevonden? Indien de Stedehouder van Jesus Christus, als St. Pieter arm was, indien hy in navolging van J.C. de tydelyke inkomsten en eere weigerde aan te neemen enz. Dit alles zegt men ons ter goeder trouw en met een Kerkelyk gelaat toe, dat op den Christelyken Godtsdienst en de euuwige geluk zaligheit past: maar, ontwapent men den geenen die in de heirlegers der Kerke dienen, van alle belangen der Waereldt, van eerampten, geldschrapingen, het recht van te oorlogen, van op bescheidenheit te leeven en brandschattingen te lichten; zoo zoude voor den Prelaten niets overblyven dan de vertroosting van den H. Geest, en men zou als dan het gebouw van hun Godtsdienst in duigen zien vallen. Na dat we nu het recht van de Opperhoofdigheit bevestigt hebben, 't geen de Paus in de Kerk verkreegen heeft, zal 't niet ondienstig zyn aan den Lezer als een gevolg voor te stellen, de twaalf middelen die om dit recht te verdeedigen, dienen, en als twaalf zuilen van deeze Opperheerschappy zyn. Het nieuwe Euangeli van den Kardinal Pallavicinus verschaft ons deze twaalf middelen.

I.

De eerste Jaarlyksche inkomsten, waar van we reeds gesproken hebben, doen blyken dat de Paus de eenigste Patriarch is, dat hy het recht heeft om die van alle de Kerken van 't Christendom t' ontfangen wegens de Tiendens die de Bisschoppen verschuldigt zyn enz. De Paus onfangt deeze inkomsten niet, dan aangaande het tydelyke 't welk aan de Geestelyke genade verbonden is.

II. en III.

De schenkloonen, Kerklyke inkomsten en Abdyschappen, waar van de tydelyke voordeelen een groot getal van Christenen ten dienst der Kerke Godts tot zich trekken.

IV. en V.

De veelheit deezer Kerkelyke inkomsten en de macht van een volstrekt bestier.

VI. en VII.

De beroeping van hooger oorzaaken en opschorting der gevallen.

VIII.

De veelvuldige Jubelfeesten en Aflaten.

IX.

De ontslagingen door middel van geldt verleent, waar van reeds gesproken is.

X.

De vrydommen van kapittels: een middel 't welk een uitneemend verschil tusschen den Bisschop en Paus stelt, en onmiddelyk het Kapittel aan zyn wettig Opperhoofdt onderwerpt.

XI.

De voorrechten en vrydommen der Godtsdiensten, die de Kardinaal Pallavicinus vernuftiglyk met het volkomen gezag vergelykt, 't welk de Roomsche Veldheeren van hunne Republyk ontfangen, wanneer zy in afgelegen Provincien van den Raadt Oorlog voeren.

XII.

De Inquisitie.