Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

IV. Hoofdtstuk.
Van den Vastenavondt, de Vasten en Quatertempers of drie daagsche Vasten, nevens de Kerkbezoekingen der drie eerste weeken in de Vasten.

⁺ Men vind, zegt een Protestants Schryver^(e), de oorsprong van den Vastenavondt by de Ascodrogiten^†, een soort van Vrygeesten die zich in de vierde eeuw op dee-

+ Oorsprong van den Vasten-avondt aangemerkt, en waar uit de ingevoerde ongeregeltheden zyn ontstaan.

(e) Hist. des Ceremonies & des Superst. qui se sont introduites dans l'Eglise.

† [De Ascodrogiten waren Ketters die omtrent de vierde eeuw in 't spel quamen; en voerden de ongebonden Feesten, Bacchanales genoemt, ter Kerke in; zy vulden een sak, van een bokkenhuidt gemaakt, met wyn, en deeden om de zelve een Processie, voorwendende, dat zy de vaten met nieuwen wyn gevult, waren, waar van in 't Nieuwe Testament gesproken word. August. Her. 62. Philastrius. Baronius &c.]

[p. t.o. 14]

N^o 38.
Le jour des CENDRES.

B. Picart sculp. dir. 1724.
Maniere dont on rend le PAIN-BENIT.

[p. 15]

den, en toen de Bacchanalen^* of Bacchusfeesten der Heidenen vernieuwden. Dat de Vastenavondt een navolging der Bacchanalen, of Saturnalen^†, zoude zyn, laat het zoo wezen; 't is altoos zeker dat deeze ongebondenheden niet geboden zyn. Men gedoogt het, en de oudheit deezer Jaarlyksche ongebondenheden heeft ze byna wettelyk gemaakt. De Mommeryen en Verkleedingen waren in verschyden Feesten van 't Heidendom in gebruik, eveneens als de Feesten^(a) de Lupercales^‡ en de Megalesia^(b) der Godinne Cybele.

⁺ De Vasten is een navolging van 't vasten van Jesus Christus; en is zeer oudt, nademaal 'er veele Oudvaders van gewag maaken: maar in de eerste Kerke onderhield men niet altoos een Vasten van veertig dagen. Men heeft voorbeelden van korter en ook langer Vasten. Somtyds begon men de Vasten op Septuagesima, anderen op Sexagesima en weder anderen op Quinquagesima. Eenige hielden ze zeven weeken, anderen zes: maar eenige begonnen ze niet dan drie weeken voor Paasche. Men onderhield ze gestrengelyk, niet alleen met onthouding van wyn, vleesch en andere vleeschelyke geneegentheden: maar men vaste zelfs tot aan den avondt. Ook was het verboden geduurende de Vasten te trouwen, 't welk nu noch toegelaaten word.

De Quatertempers of het Driedaagsche⁺ Vasten is uit het Jodendom^(c) oorsprongelyk. De Quatertempers dus genoemt, bestaan in een plechtelyk Vasten van drie dagen voor ieder Zaaizoen van 't jaar ingestelt. Dit Quatertemper Vasten leert den Gelovigen, dat de vier-getyden van 't jaar moeten Gode evenmaatig toegewyt worden. Eenige meenen dat deeze Vastendagen sedert de eerste eeuw der Kerke waren ingestelt: maar dat ze zoo volstrekt niet geboden waren, of men mogt 'er zich zonder bezwaarnis van ontslaan. Men meent dat deeze onverschilligheit niet dan allenks door de Conciliën afgeschaft is. Men wil zelfs dat Paus Leo die deeze vier plechtelyke Vastentyden die men Quatertempers noemt, niet dan omtrent den jaare 460. ingestelt heeft. Men zegt ook dat Paus Gelasius bevel gaf

* [De Bacchanalia of Bacchanales waren van verscheiden soorten, als oude, nieuwe, groot een kleine, insgelyks Veldbacchanalia, Lente-Herfst- en Nachtbacchanales; doch hier van in 't algemeen een beschryving te doen, zou in dit ontwerp al te langdraadig vallen. De Romeinen waren mede niet weinig tot de ongebondenheit van dit Feest geneegen. Een zeker Griek van geringe geboorte, alhoewel een Priester en vernuftig waarzegger in de verborgenheden der geslepenste Offergeheimenissen, gelyk Titus Livius zegt, was de eerste invoerder van dit Feest in Toskane, en van daar te Rome. De uitvoering geschiede door een Genootschap van gehuuwde Vrouwen, des nachts vergaderende om de verborgenheden der Goden te vieren; maar een Vrouw van Padua, Pacula genoemt, een beruchte kluchtspeelster, gaf gelegenheit tot byeenkomsten van jongelingen en jonge dochters, die onder den drank en duisteren nacht alle soorten van ongebondenheit en oneerbaarheit bedreeven; en eindelyk draafden deeze nachtfeesten zodanig langs den weg van buitenspoorigheit, dat de Burgermeesters Spurius Posthumius Albinus, en Quintus Martius Philippus genoodzaakt wierden een naaukeurig onderzoek te doen over de bygelovigheit der Bacchanalia, en verfoeielyke nachtbedryven, vindende meer dan zeven duizend persoonen, met deeze schandelyke byeenkomsten besmet; waarom die t'eenemaal afgeschaft wierden. Danet Dict. Antiq. Rom. &c.]

† [Ter eere van Saturnus wierd weleer te Rome in de maandt December het Feest Saturnalia geviert, welk Feest men meent al voor de bouwing van Rome ingevoert is geweest. Op dien dag stonden alle Rechtzaaken stil, de Raadkamers waren gesloten, en de Schoolen insgelyks. Men noode elkander te gast, en zond den anderen geschenken. De Slaven gingen alsdan met gedekten hoofden ten teken van vryheit. De Heeren dienden hen ter maaltydt, gelyk anders de plicht hunner knechten was. Dit vreugde Feest duurde somtyds zeven dagen, en dien tydt geduurende besloot men geen kryg, noch strafte geene misdaders. Merula de Sacrif. Hospinianus de Fest. Ether. Lipsius de Saturn. Plinius. Martialis. Ferrarius. Macrobius. Gyraldus Syntagm. Deor. &c.]

(a) De Lupercales vierde men in de maandt Maart. Men verkleede zich alsdan op allerlei manieren: maar de Godsdienstigen vierden, om te beter hunnen God Faunus te behaagen, dit Feest gansch naakt, en zulks ter gedachtenisse van een aartig geval van deezen Faunus, door Ovidius in 't II. Boek zyner Feestdagen beschreeven. De Saturnales wierden met de zelfde ongebondenheit in de maandt December geviert.

‡ [Het zelve Feest der Lupercales wierd mede te Rome op den 16. Februari ter eere van Pan geviert. De Historiën maaken gewag, dat Romulus en Remus toen hun Groot-Vader Numitor hen verlof gegeeven had ter plaatse Lupercal genoemt een Stadt te mogen bouwen, zy zich daar over verheugd hadden. De Luperci waren meerendeels jongelingen, die naakt door de Stadt liepen, niets als een bokkevel aanhebbende, door hun geoffert geweest. Zy sloegen dus omzwervende met zweepen van zich: maar de jonge Vrouwen reikten hun de handen toe, en lieten zich met een slip van het bokkevel in de zelve slaan, zich inbeeldende dat ze daar door vruchtbaar wierden. Lomeierus de Lustrat. Gyraldus, Pitiscus enz.]

(b) Dit Feest vierde men in den beginne van 't Voorjaar. Men vermomde en verkleede zich toen zodanig dat men elkander bezwaarlyk kennen kon; zoo Herodiaan L 1. C. 32. zegt.
[De Feesten Megalesia vierde men mede ter eere van Cybele de Moeder der Goden. De Priesters deezer Godinne wierden Galli genoemt, en droegen haar beeltenis door de Stadt onder een geraas van trommelen en fluiten om, om door dit gerucht te beletten, vermits aan hun de opvoeding van haaren Zoon Jupiter aanvertrouwt was, dat Saturnus het geschrei van dit kindt niet hooren zoude, en het verslinden, gelyk hy haare anderen kinderen had gedaan. Danet.]

+ Hoe de Vaste in de eerste Kerke gebruikelyk was.

+ Oorsprong van de Qatertempers aangeweezen.

(c) Men wil dat de Quatertempers opzicht op de vier Vastentyden hebben, die de Jooden van de vierde, vyfde, zevende en tiende maandt noemden. Men viert de Quatertempers in de maanden Maart, Juni, September en December.

[p. 16]

dat de Verordeningen der Priesteren en Diakenen in deezen tydt geschieden moest, en gelyk men ten tyde der Apostelen deeze Verordeningen door Vasten en openbaare gebeden in gebruik bragt, was 't mede rechtmatig dat de Quatertempers door deeze Godtvruchtige handelingen wierden onderscheiden, en dat de Gelovigen hunne Vasten en gebeden in 't werk stelden^(a) om van Godt waardige Bedienaars zyner Kerke af te smeeken.

⁺ Op den eersten Donderdag in de Vasten is 't Kerkbezoeking in St. Joris, en alle Donderdagen in de Vasten in der Jezuïten Kerke en in St. Andries van de Valley; des namiddags word 'er een Predikatie gedaan en Muzyk gezongen.

Des Vrydags is 't is in St. Jan en Paulus, en in St. Joris Kerkbezoeking; insgelyks alle Vrydagen in de Vasten, behalven de eerste een laatste; 's avonds word 'er een Leerrede in 't Oratorium van Marcel gedaan, gevolgt van een deftig Muzyk van Stemmen en Instrumenten, nevens een schoone Simphonie gespeelt.

Op Zaturdag is 't in St. Triphonius en St. Augustinus Kerke en Kerkbezoeking; en alle Zaturdagen van de Vasten word 'er 's namiddags gepredikt, en in de Lieve Vrouwe Kerk der Bergen, de Lieve Vrouw van Lorette, en by de Praalzuil van Trajanus een Muzyk gezongen.

Op den eersten Zondag in de Vasten, word 'er Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis gehouden; een Noodhelpende Bisschop zingt 'er de Mis, en de Procureur Generaal van St. Dominicus Orde doet 'er een Predikatie. Alsdan is 't Kerkbezoeking in St. Jan van Lateranen, en in St. Pieter. Alle de Zondagen van de Vasten word het Hoogwaardige ten toon gestelt, nevens verlichting der Kerke en een Muzyk in St. Jan van Lateranen, in St^a. Praxeda en St. Augustyns Kerke gezongen.

Des Maandags is 't Kerkbezoeking in St. Pieter in Vinculis; en Feestdag in St. Jan della Pigna der gevangenen.

Des dingsdags is 't Kerkbezoeking in St. Anastasius.

Des Woensdags in St^a. Maria Maggiora, en alle Woensdagen van de Vasten is 'er 's namiddags een Muzyk, en men predikt in St. Niklaas der Cesarinen, in St. Hieronimus van de Liefdadigheit en andere plaatsen.

Des Donderdags is 't Kerkbezoeking in St. Laurens in Panisperna.

Des Vrydags in St. Pieter.

Op den tweeden Zondag in de Vasten, is 't in 't Apostolisch Paleis Pausselyke Kapel; een Noodhelpend Bisschop zingt 'er de Mis; de Procureur Generaal der Cordelieren doet een Predikatie, en 't is Kerkbezoezing in St^a. Maria Maggiora en in St^a. Maria der Nieuwelingen.

Des Maandags is 't Kerkbezoeking in St. Clemens, en Feestdag in St. Pieter en in St. Marcellinus voor de Inwying der Kerke.

Des Dingsdags in St^a. Balbina.

Des Woensdags in St^a. Cecilia.

Des Donderdags in St^a. Maria in Transtevere.

Des Vrydags in St. Vitaal.

Des Zaturdags in St. Pieter en in St. Marcellyn.

Op den derden Zondag in de Vasten word 'er Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis gehouden; een Noodhelpend Bisschop zingt 'er de Mis; de Procureur Generaal der Augustynen doet 'er de Predikatie: alsdan is 't Kerkbezoeking in St. Laurens buiten de muuren; in de Grieksche Kerke word een plechtelyke Aanbidding van 't Kruis gedaan.

Des Maandags is 't Kerkbezoeking in St. Marcus.

Des Dingsdag in St^a. Pudentiana.

Des Woensdags in St. Sixtus en in St. Nereus en Achilleus.

Des Donderdags in St. Comus en St. Damianus in Campo Vaccino.

Des Vrydags in St. Laurens in Lucina.

Des Zaturdags in St. Cajus, in St^a. Susanna en in St^a. Maria der Engelen by de Badstoven van Diokletiaan.

Op den vierden Zondag in de Vasten word 'er in 't Apostolisch Paleis Pausselyke Kapel gehouden; alsdan zingt een Kardinaal-Priester de Mis; de Procureur Generaal der Karmeliten doet 'er een Predikatie, en de Paus zegent de goude Roos; insgelyks is 't Kerkbezoeking in de Kerk van 't H: Kruis van Jeruzalem.

(a) Zie het Kerkgewoonte Boek van Alet.

+ Verscheide Kerkbezoekingen geduurende de eerste weeken in de Vasten en waar gehouden.