Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

[p. 18]

VI. Hoofdtstuk.
Van de Plechtigheden op Palm-Zondag in gebruik.

⁺ Op den Zondag na Laetare bedekt men de Kruissen en Beelden der Heiligen: en die blyven dus gedekt tot op 't eindigen van den H. Zaturdag. Op Palmzondag bereid men de Palmtakken in de Pausselyke Kapel. By gebrek^(a) van Palm neemt men Olyftakken, waar aan men de palmbladeren bind, zeer welvoegelyk kruisgewys geknoopt. Deeze Palm- of Olyftakken zyn omtrent vyf voeten lang. De Paus begeeft zich in Processie na de Kapel.^(b) Na de gewoone gebeden en Plechtigheden in andere Zegeningen gebruikelyk, besprengt en bewierookt zyne Heiligheit de Palmtakken. De Wying deezer Palmtakken gedaan zynde, bied de eerste Kardinaal-Bisschop twee van de grootste zyne Heiligheit aan, die de zelve aan twee Persoonen van aanzien overgeeft. Deeze twee Persoonen onthouden zich met de Palmtakken ter zyden van den Paus, gelyk het Roomsch Ceremoniaal zegt. De zelve Kardinaal bied hem weder een derde Palmtak, doch veel kleider aan; die zyne Heiligheit aan een Kamerling geeft, en de andere worden aan de Kardinalen, Prelaten, Afgezanten en Edelen die deeze Plechtigheit bywoonen, uitgedeelt. De Palmtakken die de Kardinaal-Bisschop aan den Heiligen Vader aanbied, zyn sierlyk met bloemen versiert. Die deeze Palmtakken ontfangen, moeten ze kussen: in 't ontfangen van de zelve heeft de eerste Kardinaal-Bisschop de eer de handt en knie van den Stedehouder van Jesus Christus te kussen. De andere Kardinalen kussen hem mede de knie; maar de Kerkelyken minder in rang dan deeze Eminentiën, kussen hem alleen den voet. Deeze Plechtigheit eindigt vervolgens met de uitdeeling der Palmtakken aan 't Volk: terwyl men des Heilandts Lyden zingt, en alle de Gelovigen hunne Palmtakken in de handt hebben.

Op Palm-Zondag zyn de Autaren met Palm- of Olyftakken versiert. De Palmtakken bereid om uitgedeelt te worden, leggen op een Kredenstafel naby het Autaar en worden 'er met een wit laken tot dat men ze zeegent, gedekt.

Onnoodig zou 't zyn den Lezer het voorval⁺ aan te toonen, waar van deeze Plechtigheit de gedachtenisse voert. De gezegende Palmtakken geeven ons, zegt men, te kennen,^(c) dat onze gedachten, begeerten, en alles wat van ons afhangt moeten Godt aangeboden zyn, zal hy door zynen Geest en door de beweeging zyner genaade werken. Deeze verklaring alhoewel geestelyk, is een weinig gedwongen.

Een merkwaardige gewoonte op den Palm-Zondag is 'er, en die noch in verscheiden Christen Landen geoeffent word, om een gevangene te ontslaan en vry te laaten. De Bisschop en de Geestelykheit doen deeze verlossing in een Processie die het Afbeeldzel onzer Geestelyke vryheit is. Deeze gewoonte is van de Jooden afkomstig, die eertyds op den Dag van Paasche een gevangen los gaven, ter gedachtenisse hunner verlossinge van de Egiptische Dienstbaarheit.

Na de uitdeeling der Palmtakken, word⁺ de Processie van Palmzondag gehouden. De Diaken bied den Celebrant een Palmtak aan, en kust de zelve nevens de handt van den Dienstdoende Geestelyken: waar na de Onderdiaken het Kruis neemt en zich tusschen twee Waschkaersdragers plaatst^* aan den ingang van 't Presbyterium of 't Heilige. Van daar neemt de voorttogt een aanvang, zoodraa de Diaken, na een knieling gedaan te hebben, zich naar den volke wend, en tot hen zegt: Procedamus in pace^(d). Deeze Processie word om de Kerk gedaan. Na deeze Processie doet men de Mis, en terwyl men des Heilands Lyden zingt, houd ieder zyn Palmtak in de handt, zelfs de Celebrant en de Bedienaars van 't Autaar, behalven de Diakenen die het Lyden des Heeren leezen, en de Akolyten die hun dienen. Na de Mis draagt ieder Gelo-

+ Met welk een plechtigheit de Palmtakken worden gewyt.

(a) Sacr. Cerem. Eccl. R. L. 2.

(b) Men beschryft hier de Plechtigheit zodanig die gedaan word wanneer de Paus zelf de Palmtakken zegent.

+ Welk een Geestelyke beteekenis men aan de Palmtakken geeft.

(c) Zie het Kerkgewoonte Boek van Alet.

+ Processie van Palmzondag en met welke omstandigheden die verzelt gaat.

* Zie deeze nevensgaande Afbeelding, waarvan het bovendeel verbeeldt de Processie der Palmtakken op Palm-Zondag; en 't onderdeel de Processie van 't Heilig Sakrament op den Sakramentsdag; waarvan vervolgens gehandelt worden zal. Welke beide Afbeeldingen te Parys naar 't leven geteekent zyn.

(d) Gaan wy in Vrede.

[p. *2-*3]

N^o 39.
La PROCESSION des PALMES le DIMANCHE des RAMEAUX.

B. Picart sculp. dir. 1725.
La PROCESSION du SAINT SACREMENT le jour de la FÊTE-DIEU.

[p. 19]

vige zyn gezegende Palmtak mede; de Kerkgewoonte Boeken zeggen ons dat de gezegende Palmtak een bewaarmiddel tegen veele onheilen is, en een werktuig veeler weldaaden. De Boeren planten deeze Palmtakken in 't veldt en midden in 't veldgewas, gelovende dat ze hunne granen voor 't ongedierte en schadelyke lucht bewaaren.

De Sakristyn bewaart eenige deezer Palmtakken om te verbranden, en maakt 'er Asch van, voor den dag van de Vasten van het naastvolgende jaar.

Men verzeekert ons dat Paus Agapetus omtrent het midden van de zesde eeuw, de Processiën van de Heilige week instelde.

⁺ Des Maandags na Palmzondag is 't Kerkbezoeking in S^ta. Praxeda; insgelyks Feestdag in St. Andries te Ponte Mole, wegens de overvoering van 't Hoofdt van deezen Apostel.

Des Dingsdags is 't Kerkbezoeking in S^ta. Prisca en in St. Sabas aan den Aventynschen Berg.

Des Woensdag in de H. Week is 't Kerkbezoeking in S^ta. Maria Maggiora: des avonds is 'er Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis, wegens de Donkere Metten, als ook de twee volgende dagen in St. Jacob van Spanje en in St. Apollinarius: men zingt 'er de Donkere-Metten met Zang en Speelmuzyk.

⁺ De Woensdag, Donderdag en Vrydag in de H. Week noemt men Donkere-Metten.^(a) Alsdan heeft men geene blomfieraden noch Beelden op de Autaren, die daar en boven moeten met vloers overdekt zyn. Men zet op de Autaren zes houte Kandelaars of van andere geringe stoffe, nevens zes Waschkaerssen van gemeen Wasch. Men neemt het H. Sakrament van 't Autaar weg, waar voor men de Donkere Metten zingen moet; men brengt het in een geheime plaats met de versiersels en lichten. Men zet ter zyden van 't Epistel, en ter plaatse alwaar de Onderdiaken de handreiking geduurende het Introïte of de Inleiding doet, een soort^(b) van drie hoekingen houten Kandelaar, van vyftien Waschkaerssen van gemeen Wasch verzien. Men ontsteekt deeze Waschkaerssen en die van 't Autaar voor dat de Metten beginnen. Na het gezang van ieder Psalm van den Dienst, dooft de Sakristyn of een der Akolyten met een domper aan een rietstok al de Waschkaerssen van den driehoekigen Kandelaar uit,^* beginnende met die het verste van hem is, laatende niet dan een eenige branden, te weeten, die in 't midden van den driehoek is geplaatst. Al deeze Plechtigheit word gevolgt van 't zingen en leezen, waar van het onnoodig is eenig verhaal te doen, vermits dit niet dan voor de Priesters dient. Geduurende het gezang van 't Benedictus, dooft men^(c) alle de lichten van de Kerk uit, en in diervoegen dat alles uitgedooft is, wanneer het gezang van Dankzegging geëindigt zy. Wat de Waschkaers aangaat die noch op den driehoek brand, een Akolyt houd die, geknielt zynde, omhoog boven een kleine tafel, terwyl een Antienne van 't Benedictus word herhaalt; maar hy verbergt die achter of onder het Autaar, ter zyden van 't Epistel, wanneer men het vers zingt, 't welk door deeze woorden, Christus factus est &c. begint. Men zingt vervolgens geknielt het Miserere: en 't Miserere word van 't gebedt gevolgt, waar van de eerste woorden respice quaesimus zyn. De Celebrant is geduurende dien tydt geknielt met ontdekten hoofde, gelyk ook zyne Bedienaren zyn, en bidt dit gebedt overluidt tot⁺ aan 't^(d) qui tecum; alsdan verzacht hy t'eenemaal van stem. Naaulyks heeft hy 't geëindigt^(e) of men hoort het geklop van stokken op stoelen en banken geslagen, verzelt somtyds met het gebons van vuisten, terwyl de kinderen het geraas vermeerderen, en het volk, wiens Godtsdienstigheit byna altoos tegenstrydig in 't oordeel van den goeden zin is, schept mede in dit geraas vermaak om het niet te schielyk te doen eindigen; maar een Akolyt staakt eerlang dit gerucht, en vertoont wederom de Waschkaers die hy onder 't Autaar verborgen had; 't welk dan het teken van stilte is.

De Paus woont de Donkeremetten met⁺ een rood Koorkleedt by, en een Monnikskap over 't hoofdt gestolpt. Het Kruis word dan niet voor hem gedraagen. De Kardinalen die in 't Violet zyn gekleedt, bewyzen hem geene onderdanigheit noch handreiking aan 't Autaar.

Op den H. of Witte Donderdag, dient⁺ men zich in de plaats van klokken, van een ratel, behalven nochtans in de Mis in 't gloria in excelsis, wanneer men dan schelt. De Autaren moeten met witte optooizels verzien worden, insgelyks het Kruis, en de Mis word mede in 't wit gedaan. Men mag op deezen dag geen byzondere^(f) Mis-

+ Kerkbezoekingen in de H. Week en waar gehouden.

+ Hoedanig de dagen der Donkeremet ten worden doorgebragt, en met welk een plechtigheit dit gaat verzelt.

(a) Bauldry Manuale Cerem.

(b) Of liever een Kandelaar met verscheiden takken.

* Zie de derde verbeelding van 't Afbeeldzel, eerste deels tweede stuk. Pag. 349.

(c) Behalven de lichten die voor H Sakrament branden.

+ Zeldzaam gebruik van stommeling in den duister onder den Dienst - der Donkeremetten.

(d) Die leeft en regeert met u enz.

(e) De Ceremoni-Meester geeft den eersten slag met een stok op de trappen van 't Autaar.

+ Hoe de Paus de Donkeremetten bywoont.

+ Plechtigheden van den Wittendonderdag aangemerkt.

(f) Eenige meenen dat de byzondere Missen geen begin genomen hebben dan in de zevende eeuw, en dat ze een gevolg van de onkunde en verflaauwing van des volks Godtvruchtigheit zyn. Toen de Communie min gebruikelyk wierd en ongevoelyk alleen aan den Celebrant verknocht. Toen men mede in plaats van een groot broodt, 't welk men gewoon voor de Vergadering te heiligen was, niet meer dan gemeene Hostiën wydde. Insgelyks zegt men dat de stille Mis in dien tydt werd ingestelt. 't Zy echter verre van te gelooven, dat de oorsprong van de byzondere Missen van een zeer jonger tydt zy, en aan de ongodtsdienftigheit moet toegeschreeven worden; wy gelooven nochtans in tegendeel, dat ze een gevolg van de ongemeene Godtvruchtigheit der eerste Christenen zyn, die zeer dikwils in 't byzonder Communiceerden.

[p. 20]

sen doen. De gansche Geestelykheit geniet de Communie van de handt van haaren Kloostervoogdt, om te beter het Avondtmaal te verbeelden, 't welk den Zaligmaker met zyne Apostelen hield: en indien men niet ontgaan kan een byzondere Mis te doen,^(a) moet zulks voor den Goddelyken Dienst geschieden.

Op deezen Witten Donderdag word 'er Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Palleis gehouden; een Kardinaal-Bisschop zingt dan de Mis, waar na de Paus het H. Sakrament in Processie naar 't Graf of Paradys draagt, in de Paulina Kapel toebereidt.

(a) Piscara Praxis Coerem.