Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

VI. Hoofdtstuk.
Van de Grondregels der Inquisitie, en die der Inquisiteurs.

⁺ Nadat we nu de Dingtalen van de Inquisitie verhandelt hebben, zal 't mede noodig zyn, eer dat we van dit onderwerp afzien, eenige van haare voornaamste grondregels te berichten, 't welk niet min dienstig wezen zal om over haaren aart en haar gedrag te oordeelen, waarvan wy tot dus verre gehandelt hebben.

Men houd in de Inquisitie voor een onkreukbaaren grondregel, dat men nooit met de Ketters, voornamentlyk voor 't Volk, over den Godtsdienst zintwisten mag; dat het door middel van gezag, en niet door verklaringen moet onderweezen worden. Dat den geenen die een Ketter verbergt, of hoedanig het zoude mogen zyn, begunstigt, welke beweegredenen zulks verplichten mogten, moeten in den Ban gedaan worden, en mogen in 't getal der Boetelingen niet worden aangenomen, zonder door de Inquisitie onderzocht te zyn. Zy handelt hun altoos als menschen van Kettery verdacht, naardien de hulpverleenders dit niet konnen doen, zonder de dwaling te begunstigen. Een Ketter, schoon door den Paus zelf vrygesproken, moet echter de Inquisitie onderworpen zyn, en kan het Doodtvonnis niet ontgaan. Wanneer een Ketter eens verweezen is geweest, moet men nooit toelaaten dat hy voor den Volke spreeke. Men moet geen Ketter, schoon hy herroept, het leven schenken, naardien alle de Ketters zich door een geveinsde wederroeping zouden trachten te redden. Men mag nooit een beschuldigde ondervraagen als of men aan zynen misdaadt twyffelde: maar men moet de daadt altoos als waarachtig onderstellen, en hem alleen over de omstandigheden ondervraagen. Het word vereischt een Ketter onderzoekende, dat men hem de doodt voor oogen stelle; dat men niet hoopen moet hem door de H: Schrift voor te houden, te bekeeren, of met hem te zintwisten; dat men hem door dubbelzinnige woorden de genaade belooven moet, indien hy zyne misdaadt beleide, en hem niets houden van 't geen men hem belooft heeft, wanneer hy die beleeden heeft.

By deeze grondregels kan men de volgende noch voegen: dat de goederen van een Ketter gerechtelyk aan de Inquisitie vervallen, ten nadeele zelfs van zyne kinderen en andere Katholyke Erfgenaamen. Dat de doodt zelf geen misdadige het

+ Welke grondregels men in de Inquisitie waar te neemen heeft, aangemerkt.

[p. 232]

oordeel van de Inquisitie onttrekken kan; dat men na zyne doodt zyn Geding opmaaken moet, en de strafoeffening in zyn Afbeeldzel voltrekken; dat men iemandt van Kettery verdacht houden moet en de Inquisitie onderworpen, schoon hy zich over een Kettery scherssende uitlaat, of dat men daarin de Ketters heeft nagevolgt, niet dan om kortswyl aan te rechten. Dat men over zaaken van Kettery en Godtsdienst-verzaaking geen voorschryving mag doen. Dat men geen broederlyke berisping doen mag, voor dat men 't aan de Inquisitie heeft voorgedraagen. Dat 'er geen reden van maagschap noch verbintenis noch erkentenis is, die een misdadige bevryden kan dat hy geen onderwerp van de Inquisitie zy. Dat een begunstiger van Ketters, en daar voor bekent, na zyne doodt de kerkbegraving derven moet. Dat men een onderwerp van de Inquisitie word, zoo men eenige Kettery voordraagt, schoon het door een onkunde is, en zonder te weeten dat het Kettery zy: naardien alle Gelovige verplicht te weeten is, wie door de Kerke verweezen is geweest. Dat de Waereldlyke Overheden genoodzaakt zyn den sterken arm aan de Inquisitie onder straffe van den Ban te leenen. Dat een Overheit in den Ban geslagen, om dat hy aan de Inquisitie hulpe gewygert heeft, indien hy om zich te zuiveren verzuimende is, als een Ketter moet verweezen worden.

Eindelyk is men in de Inquisitie te raaden geworden, op dat een verborgen en geheime Ketter zyne dwalingen niet verbreidde, en overzulks niemandt dan zich zelve benadeele, by de Inquisitie moet aangeklaagt worden, en verweezen. Dat een weder afgevallene, schoon hy vervolgens berouw heeft, echter tot de doodstraf moet verweezen worden. Dat een Ketter die van een Kettery afzweering heeft gedaan, vervolgens weder tot een andere vervalt, voor een wederafgevallene moet aangezien worden; dat een verborgen Ketter, die geduurende zyn leven daar voor niet bekent was, maar wel na zyne doodt, echter moet verweezen worden, en in zyn Afbeeldzel het strafvonnis ondergaan En dat een beschuldigde die bekent dat hy een Kettery voor 't waare Geloof heeft aangezien, gelovende dat het een Katholyk gevoelen was, echter aan de Pynbank moet worden gebragt, om te ervaaren of hy de waarheit zegt.

Indien men by dit alles voegt 't geen reeds verhandelt is, dat de partyen en aanklagers mogen getuigen zyn; dat men nooit hunnen naam bekent maakt, en den beschuldigden niet te kennen geeft, op dat de bestraffingen niet bezwaarlyker worden; dat 'er byna nooit vergelyking der getuigen plaats hebbe; dat de myneedigen, en de eerlooste menschen getuigen mogen; dat minderjarigen van veertien jaar, zonder aanzien hunner Voogden, getuigen mogen; en men word hier door genoodzaakt te bekennen, dat de Vierschaar van de Inquisitie de strengste, verschrikkelykste, onrechtvaardigste en ontzachelykste van alle Rechtbanken is.

De Inquisiteurs komen onderling overeen, dat door de Dingtalen die by de Inquisitie in gebruik zyn, het bezwaarlyk is dat eenige onschuldigen met de schuldigen niet omkomen: maar deeze bezwaarnis hindert niet veel; want het mede een haarer voornaamste grondbeginzelen is, dat het beter is hondert onwraakbaare Katholyken in hun geloof te doen sterven, dan dat een eenige Ketter zyne straf ontgaat. De reden die zy 'er van geeven, is niet voldoende noch overtuigende; te weeten: dat wanneer men een onschuldige Katholyke ter doodt veroordeeldeelt en laat sterven, hem het Paradys verzeekere; daar een Ketter vrygaande, een groot getal zielen besmetten en bederven kan.

Insgelyks is 't den onrecht onderdrukten onschuldigen niet geoorloft, over de onrechtmatige geleeden verongelyking te klaagen: dit zoude wederom een nieuwe misdaadt zyn, die de Inquisitie zoo veel te strenger straffen zou, als haar gezag daar by belang vond, en te meer, alzoo men in deeze Rechtbank nooit weeten wil dat men qualyk geoordeelt heeft.

't Is dan noodig dat zy zich aan de vertroosting genoegen laaten die het Directorium der Inquisiteurs verleent: dat niemandt zegge dat hy onrecht verweezen is, noch over de Kerkelyke Rechters klaage, noch over 't oordeel der Kerke: maar indien hy onrecht verweezen is, dat hy zich verheuge en gerust stelle, voor de gerechtigheit geleeden te hebben.

Men waant dat deeze droevige vertroosting moet genoeg zyn om den geenen te voldoen die zich van alle hunne goederen zien berooft, of dat men hun naar de Gallei verweezen heeft, gebannen, ter eeuwiger gevankenisse gedoemt, of zelfs aan de wreedste en schandelykste doodt overgegeeven. Waar is 't, dat ze dit beter acht dan de harde nooddwang waarin zich de rampzaligen gebragt zien, indien men hun het andere toelegt. Nochtans is 't waarschynlyker dat de Inquisiteur zelfs in min wreeder gelegendheden zich niet vergenoegen zouden.