Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

[p. 290]

XVI. Hoofdtstuk.
Van de Omstandigheden in de Voorttogt van de Processie naar de Handeling des Geloofs gaande, en wat men 'er in acht neemt, aldaar gekomen.

Een weinig voor zonnenopgang begint men de groote klok van de Hoofdtkerk te luijen; 't welk het teken is om den Volke te berichten deeze uitmuntende plechtigheit van de Auto da Fé te komen zien, die als een triomf van de Heilige Bediening geacht word. Eerlang daarna liet men ons een voor een uitgaan.

Ik merkte, de Galery doorgaande, tot in de groote Zaal, dat de Inquisiteur aan de deur gezeten was, staande een Geheimschryver naby hem; dat de Zaal vol van Inwoonders van Goa was, wier namen op een lyst geschreeven waren, die de Geheimschryver in handen had, en dat telkens als men een gevangene liet uitgaan, men een deezer Heeren opnoemde die in de Zaal waren, die aanstonds den misdadigen naderde, om hem te geleiden, en voor Geleider in de Handeling des Geloofs te dienen.

Deeze Geleiders zyn de personen aanbevolen die zy geleiden, en mede verplicht voor hun te verantwoorden, om hen voor te stellen wanneer het feest geëindigt is. De Inquisitie Heeren meenen hun grootelyks te eeren, als zy hun voor deeze bediening verkiezen.

⁺ Ik had voor mynen Geleider de Ammiraal der Portugeesche schepen in Indië: ik ging met hem uit; en zoodraa ik op straat quam, zag ik de Processie beginnen^* door de Broederschap der Dominikanen, die dit voorrecht hebben, alzoo St: Dominikus hunnen Grondlegger mede de Stichter van de Inquisitie was geweest. Zy wierden door de Bannier van de Heilige Bediening voorgegaan, waarin het Afbeeldzel van den Grondlegger word verbeeldt, rykelyk in borduurwerk gestikt, houdende een zwaardt in de eene handt, en in de andere een Olyftak, met dit omschrift: Justitia & misericordia.

Deeze Geestelyken worden door de gevangenen een voor een gevolgt, hebbende ieder zynen Geleider by zich, en een Waschkaers in de handt. De minst schuldigen hebben den voortogt; en alzoo ik voor geen der onschuldigsten gehouden wierd, waren 'er meer dan hondert die my voorgingen. De vrouwen waren onder de mannen vermengt, want de orde deezer optogt was volgens het onderscheid der Sexe niet geschikt; maar naar de strafbaarheit der misdaadt. Ik ging gelyk alle de anderen blootvoets, 't welk my geduurende den weg zeer ongemakkelyk viel, wegens de kleine keisteenen waarmede de straaten van Goa bezaait zyn, en welke weg langer dan een uur duurde, 't welk my het bloedt de voeten uitperste.

Men geleide ons door de voornaamste straaten der Stadt, en een ontallyke meenigte volks quam toegeschoten deeze Processie te zien, en zelfs van alle oorden der Indiën, vervullende alle de wegen die wy te passeeren hadden; want men lang te vooren in de vermaning der Parochiekerken van afgelegene plaatsen de aanstaande Handeling des Geloofs den Volke verkondigt had.

Eindelyk quamen wy belaaden met schaamte⁺ en ontsteltenis, en door den afgelegden weg afgemat, in de Kerk van St. Franciscus, die toen bestemt was en beschikt om 'er de Auto da Fé te vieren.

Het groot Autaar was in 't zwart bekleedt, waarop zes zilvere kandelaars stonden, met even zoo veel witte brandende Waschkaerssen. Men had aan wederzyde van 't Autaar twee soorten van troonen opgerecht; een ter rechter zyde voor den Inquisiteur en zyne Raaden, de andere ter linker voor den Onderkoning en zyn Hof.

Op eenigen afstandt en tegen over het Groot-Autaar, een weinig naar de deur strekkende, had men een ander Autaar opgerecht, waar op men tien openleggende Mis-

+ De Processie beschreeven, en in welk een orde haare optogt was.

* Zie het onderdeel van 't Afbeeldzel Bladzyde 227. verbeeldende de Processie van de Inquisitie te Goa.

A. Is de Standaart van de Inquisitie.

B. Zyn de voorafgaande Dominikanen.

C. De Misdadigen die door hunne bekentenis het vuur ontgaan zyn.

D. De Misdadigen die door de bekentenis na de verwyzing het vuur ontkomen zyn.

E. Het Kruisbeeldt den rug keerende den geenen die zullen verbrandt worden.

F. De Misdadigen ten vuure gedoemt.

G. Afbeeldzels der geenen die in de Gevankenis gestorven zyn.

H. De Groot-Inquisiteur.

+ De Kerk waar in de Handeling des Geloofs gehouden werd, met al den toestel beschreeven,

[p. t.o. 291]

N^o 61.
L' AUTO-DA-FÉ, ou l'Acte de Foi.

B. Picart, sculp. dir. 1722.
Suplice des Condamnez.

[p. 291]

⁺ boeken had gelegt. Van daar tot aan de Kerkdeur, had men een breede galery van omtrent dertig voeten gemaakt, met een afschutzel van ieder zyde; en waar in wederzyds banken waren geplaatst, om voor de Misdadigen en hunne Geleiders voor zitplaats te dienen, die daarop, naar maate dat zy in de Kerk quamen, zitten gingen, alzoo de eerst inkomende de naaste by 't Autaar waren. Zoodraa als ik 'er gekomen was en dat men my in rang geplaatst had, lette ik op de orde, die men gebruikte wegens die na my quamen. Ik zag dat die geene die men deeze⁺ schrikkelyke Carrochas, om aan te trekken gegeeven had, waar van reeds gesproke is, de laatste in optogt waren; dat men onmiddelyk na hun een groot Kruisbeeldt droeg, waar van het aangezicht gestrekt was naar den geenen die voorgingen, en 't welk van twee personen wierd gevolgt, en vier menschen Afbeeldzels naar 't leven afgebeeldt ieder aan 't einde van een lange stok vast gemaakt, waarop zoo veel kisjes volgden met de beenderen der geenen gevult, die de vooruit gedraagen Afbeeldzels verbeelden, ieder door een man gedraagen.

Dat het aangezicht van 't Kruisbeeldt naar die geen gewendt was die voorgingen, beteekende de gepleegde barmhartigheit, die men ten hunnen opzichte gebruikt had, hen van de doodt verlossende, alhoewel zy die rechtmatig verdient hadden; en het zelve, Kruisbeeldt, die volgden den rug toekeerende, gaf te kennen dat deeze rampzaligen geen genaade meer te hoopen hadden: en dus is 't alles verborgentlyk wat de Heilige Bediening aangaat.

De manier van kleeding deezer rampzaligen, baarde meer afschrik dan medelyden. De levendige zoo wel als de Afbeeldzels der gestorvenen, waren met Samarras van graauw linnen bekleedt, alle met Duivels, vlammen en brandend hout beschildert, waarop het hoofdt en aangezicht van den Lyder naar 't leven voor en achter verbeeldt was, nevens het vonnis in groote letteren by verkorting geschreeven, als ook de naam, zyn Vaderlandt, en de misdaadt waarom hy verweezen was. Behalven deeze afschouwelyke kleederen, droegen ze mede d'afzienelyke Carrochas, beschildert gelyk de kleederen, met vuurvlammen en Duivels.

De kleine kisjes waarin de beenderen van de Overleedenen waren, en voor wien de Gedingen voor of na hun overlyden, gedient hadden, 't zy gedurende of voor hunne hechtenis, om reden tot de verbeurtmaaking hunner goederen te hebben, had men ze mede zwart, en met Duivels en vlammen beschildert.

Men moet alhier noch aanmerken, dat de Inquisitie zich in haar recht niet alleen over de levendige bepaalt vind, of over deezen die in de Gevankenissen gestorven zyn; maar dat ze noch somtyds de Gedingen van lang overledenen na verloop van eenige jaaren, dat de beschuldigingen zich opdoen, voltrekt, wanneer zy na hunne doodt met eenige gewichtige misdaden belast worden; want men die dan in deezen gevalle opgraaft; en de misdaadt beweezen zynde, verbrandt men het gebeente in de Handeling des Geloofs, en men verklaart alle de nagelaatene goederen verbeurt, die men als dan de wettige erfgenaamen ontrooft. Ik verhaal hier niets of ik hebbe het zelf met eigen oogen zien geschieden, nademaal 'er onder de Afbeeldzels een zodanig lang overledene was, toen ik uit de Inquisitie wierd geleid, waar over het Geding was gehouden, en het Lyk ontgraaven, wiens goederen wierden verbeurt verklaart, en het gebeente verbrandt, of mogelyk die van iemandt anders, die de zelfde plaats bekleedde.

Deeze rampzaligen met dit droevig en afschrikkelyk tooizel in de Kerk gekomen,^* en gezeten ter plaatse hun naby de Kerkdeur aangewezen, traden mede de Inquisiteur van zyne Amptenaren gevolgt Kerkwaarts, en plaatsten zich op den troon voor hun ter rechter zyde van 't Autaar opgerecht, terwyl de Onderkoning en zyn Hof ter linker zyde hunne plaats namen.

Het Kruisbeeldt wierd op 't Autaar tusschen⁺ de zes Kandelaars geplaatst, en ieder plaats genomen hebbende, met een meenigte volks zoo veel in de Kerk plaats vinden kon, klom de Provinciaal der Augustinen den kanzel op, en preekte omtrent een half uur. Niet tegenstaande de ontroerenis en ongerustigheit van myn gemoedt, waar in ik my bevond, liet ik echter niet na, aan te merken, de vergelyking die hy van de Inquisitie met de Arke Noach deed, waar onder hy nochtans dit onderscheid vond, dat 'er de Dieren die in de Ark gingen, na den Zondtvloedt weder in de zelfde hoedanigheit uitgingen: maar dat de Inquisitie deeze wonderbaare eigenschap had, den geenen die 'er in opgesloten waren zodanig veranderden, dat men ze zoo zachtmoedig als

+ en in welk een orde men de misdadigen plaatste,

+ en wat de Schryver verder beschouwt en waargenomen heeft.

* Zie het hier nevens gevoegde Afbeeldzel, waar van het Bovendeel verbeeldt, hoedanig in de Franciskaner Kerk de Auto da Fé, of de Handeling des Geloofs gehouden word.

+ Plechtigheden vooraf waargenomen, en hoedanig, met een vreemde vergelyking, in een Sermoen verzelt.

[p. 292]

Lammeren zag uitkomen, daar ze als wreede, Wolven en fiere Leeuwen by hunnen ingang waren geweest.

Na het eindigen van deezen Sermoen, klommen twee Lezers beurtsgewyze den kanzel op, om 'er opentlyk de Gedingen van alle de beschuldigden te leezen; en waar in de straf vervat was, waar toe zy verweezen waren.

⁺ Deeze wiens Geding men las, wierd terwyl door den Alcaïde in 't midden van de gang geleid, alwaar hy staan bleef met een brandende Waschkaers in de handt, tot dat zyn vonnis geleezen was. En alzoo men onderstelt dat alle de Misdadigen de straf van den grooten Kerkban verdient hebben, leidde men hem na deeze lezing tot aan den voet van 't Autaar, waarop de Misboeken leggen, en op een der zelven liet men hem de handt leggen, nadat hy geknielt heeft, en hy bleef in deeze gestalte, tot dat 'er zoo veel personen als Misboeken waren. Alsdan staakte de Lezer de lezing der Gedingen, om met luider stemme een Geloofsbelydenis voor te leezen, nadat hy vooraf kortelyk de Schuldigen vermaant heeft, die met hart en mondt teffens met hem op te zeggen; 't welk gedaan zynde, keerde een ieder naar zyne plaats, en men begon weder de Gedingen te leezen.

⁺ Ik wierd mede volgens myn rang opgeroepen, en ik hoorde dat alle myne beschuldigingen in drie Hoofdtpunten begreepen waren: eerstelyk, dat ik de Doop der Flaminen als krachteloos zynde hadde onderdstelt; ten tweeden, dat ik gezegt had dat men de Beelden niet aanbidden mogt, en dat ik tegen de zelven in een Kruisbeeldt gelastert had, zeggende van een yvoore Kruisbeeldt, dat het een stuk yvoor was; en eindelyk dat ik met verachting van de Inquisitie, en van haare Amptenaren gesproken had: maar voornamentlyk, dat ik wegens myn quaadt gevoelen over alle deeze zaaken geuit te hebben, om redenen van zodanige misdaaden was in den Ban verklaart, en ter voldoening van de zelve, dat alle myne goederen ten voordeele van den Koning waren vervallen, en dat ik uit de Indiën gebannen wierd, en verweezen geduurende vyf jaaren in de Galeien van Portugal te dienen, en dat ik wat meer is, de andere boetopleggingen voldoen moest, die my door de Inquisiteurs in 't byzonder zouden worden opgelegt.

Van alle deeze strafopleggingen, scheen nen my de verdrietigste, dat ik my in een onvermydelyke hoodzaakelykheit bevond de Indiën te moeten verlaaten, waarin ik voorgenomen had noch eenigen tydt met reizen door te brengen. Dit verdriet was nochtans zoo groot niet, of het wierd verzacht door de hoop van my eerlang uit het geweldt van de Heilige Bediening ontslagen te zien.

Myne Geloofs Belydenis gedaan hebbende, keerde ik weder naar myne plaats; en ik bediende my toen van den raadt, die my de Wacht gegeeven had van myn broodt niet te weigeren; want deeze Plechtigheit duurde den ganschen Dag, en niemandt was 'er die in de Kerk iets nuttigde.

+ Hoe men een ieders vonnis voorlas, en welke plechtigheden hier op zyn gevolgt.

+ Insgelyks des Schryvers vonnis voorgeleezen, en waar in dit bestondt.