Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 4

[p. 121]

XXXIV. Hoofdtstuk.
Van hunne Ziektens, en verscheiden Bygelovige Gewoontens.

⁺ ‘WAnneer zy ziek zyn, wyen zy een rooden Haan den Duivel toe, (aan een deezer minder Goden 't welk de Geesten of Godheden zyn.) De Jaddese neemt den Haan en wyt hem deezen Geest toe, zeggende: dat deeze Haan hem onder voorwaarde gegeeven word, dat hy den Zieke de gezondheit weder toezende,....daarna laat men den Haan weder gaan, en somtyds word hy een of twee jaaren bewaart. Vervolgens brengt men hem in den Tempel, alwaar de Priester hem komt haalen.... onder voorwendzel van hem te offeren,....want zeer dikmaals verkoopt hy de byeenvergaderde Haanen, en laat zeggen, dat dit voor een Offerhande gescheid;.... Om t'ontdekken of het een God of de Duivel is, die de oorzaak hunner ziekte zy, maaken zy een Boog van het eerste kleine stokje dat zy vinden, en aan de pees van de zelve hangen ze een klein werktuig naar een schaar gelykende, waar mede zy de Betelnooten afsnyden. Houdende deeze Boog aan beide de einden, spreekenze de naamen van alle de Goden en Demons uit. Zy zeggen dat wanneer zy de God noemen die hun de ziekte toegebragt heeft, het werktuig omkeert, en dat hunne quaal van deezen Afgod komt. Alsdan offeren ze hem Offerhanden.’ Dit erinnert ons noch een ander gebruik van by de Goden raad te vraagen. De Priester legt de Wapenen op zynen schouder die in de Pagode van deezen God zyn, waarvan hy Bedienaar is. Daarna bekruipt hem een verrukking, en hy valt in een soort van raserny, of ten minsten veinst hy zich dus. Geduurende deeze razerny is 't, dat de Geest van zynen God op hem komt rusten. Alsdan word alles 't welk hy uitspreekt, als een Orakel aangemerkt, en het Volk spreekt tot den Bedienaar met alzoo veel achting als of het tot God zelf sprak. Laat ons weder tot der Cingaleezen ziekten komen. Het schynt volgens 't verhaal van den Engelschen Schryver, dat zy lichtelyk de ziekte onderworpen zyn, die men ylhoofdigheit of razerny noemt: Alsdan loopen ze naar de Bosschen; zy lyden alle de toevallen die de gevolgen van een zwarte Gal zyn, waar aan^(a) men de uitwerkzelen alzoo verwonderlyk schuldig is, als 't geen onzen Engelander, een weinig te lichtgelovig^(b) van de Cingaleezen bericht, en aan den Duivel toeëigent. Hoe veel Wywater zoude men niet verspillen, zoo men op 't verhaal van deezen Reiziger, te raade wierd, deeze Eilanders als Bezeetenen te bezweeren? Heeft men niet dikmaals diergelyke onzekere en dubbelzinnige teekenen in droefgeestige ziektens bespeurt? Indien men, by gebrek van deeze teekenen wel in acht te neemen, van gedachten word, een bezeetenheit door den Duivel t'onderstellen, en zyn toevlucht neemt tot den toestel, waar van de Bezweerder zich moet bedienen om den Duivel te verdryven, is 't klaar dat men een verdichtzel bestryd.^(c) Men verhaalt van een zekere Vrouw, dat zy de buyen en vlaagen van droefgeestigheit en razerny geduurende de Heilige Week onderworpen zynde, men niet verzuimde aan den Duivel toe te eigenen, 't welk het uitwerkzel van een ongemeene beweeging van vochten zyn kon, die in 't voorjaar dikmaals in een qualyk gestelt lichaam veroorzaakt word.

Wanneer de Kruiden en Wortelen die⁺ men voor een ziekte gebruikt, de verwachte uitwerking niet doen;^(d) ‘neemen ze een Plank en maaken 'er van aarde een half verheven Afbeeldzel van den Zieke op: Vervolgens noodigen zy alle zyne Bloedverwanten en Vrienden van wederzyds Sexe, en bereiden een groot Gastmaal. 's Avonds omtrent negen uuren, laaten zich alle de Gasten rondom het Huis vinden; na de Avond-Maaltydt begeeft men zich naar een daar toe bereide plaats, plaatsende zich alle in 't ronde en niet dan eene ruimte in 't midden open laatende. Men steekt Toortsen op, men roert de Trommel, en men maakt geduurende een uur met verschieden Speeltuigen een groot gerucht. Vervolgens gaat een jonge Dochter, die men veronderstelt Maagdt te moeten zyn, in 't midden van den kring danssen, terwyl de omstanders hunne stemmen met het gebrom der Trommelen mengen.... Waarna zy na eenige omdraa-

+ Hoe Bygelovig deeze Landaart wegens de zieken en hunne geneezing is, aangeweezen.

(a) Zie Wier in zyn Traktaat van Praestigiis Daemon. L. IV. 1583. gedrukt.

(b) Knox Bericht van Ceylon IV. Deel. Hoofdtst. IV.

(c) Wier Ubi Sup.

+ Vreemde plechtigheden wegens de Zieken gebruikt.

(d) Ribeyro Hist. van Ceylon.

[p. 122]

jingen onder den voet valt, werpende schuim uit den mondt, en glinsterende oogen hebbende.... Alsdan is 't dat iemandt van 't gezelschap toetreed, om haar eenige vraagen te doen en te bidden niet te gedoogen dat de Zieke sterve, en te willen de Vruchten aanneemen, die men zynentwegen haar offert, en een onderwys te geeven welk een geneesmiddel men tegen zyne quaal bezigen moet..... De bezeetene Dochter spreekt dan 't besluit van den Zieke uit, die somtyds sterft tegens de voorzegging van 't gewaande Orakel. Indien men zich beklaagt, bedrogen te zyn geweest, antwoordt de Dochter dat men haer niet wel verstaan heeft. Zoo zy somtyds niet weet wat ze te antwoorden heeft, zegt zy dat 'er iemandt onder het gezelschap is, die haar Vyandt zy.... en deeze Vyandt is byna altoos een Christen.... Men verzoekt hem dan te willen vertrekken, waarna de Demon antwoordt: Alsdan eert en bedankt men hem; men zet hem aan den voet van een Boom, hem toegewyt, het eeten voor.... en deeze Offerhande, waar aan niet gedoogt word dat men aanraake, is met Bloemen versiert.

In 't Verhaal hunner Godsdienstigheden, moeten wy hunne Geloften niet vergeeten. Zy kennen 'er het gebruik van, en misbruiken die niet min dan andere menschen.

Wat des menschen geluk en ongeluk aangaat, zy gelooven, dat God volstrekt het een en 't ander voorschikt: Dus handelen zy tegen hunne grondregels, wanneer zy arbeiden om een quaad te myden en om goed te erlangen, als zy den Goden geloften doen, wanneer zy hen bidden enz. De Mensch ten opzicht van den Godsdienst aangezien zynde, schynt hy niet in de Oeffening een wezen te zyn, vlak tegengestelt met dat 't welk hy in de Beschouwing is?

⁺ ‘Zy achten dat de hoogste graad van deugdzaamheit bestaat in mild voor hunne Priesters te zyn, Offerhanden aan hunne Goden te doen, en geen bloedt van eenig Schepzel te storten.... Zy toonen hunne mildaadigheit den Armen, door een grondregel van liefde, 't welk zich zelf tot den Vreemdelingen uitstrekt.... Zy plaatsen de Levensmiddelen voor de handt, die zy den noodruftigen uitdeelen, die iets aan hunne deuren verzoeken; zy draagen iemandt achting toe, die van zynen Godsdienst een gewisse maakt.... en zy beminnen de Christenen.... overzulks zy gelooven dat ze rechtvaardig zyn.’ Dit nu is in 't kort gezegt het karakter 't welk zy als een deugdt en plicht van een eerlyk Man aanmerken. Waarby zy voegen de oeffening van eenige geringe bygelovigheden; waarvan de beschryving onnoodig zy. Wy zeggen ook, dat zy de waarheit^(a) zonder die te oeffenen beminnen, dat ze niet ontzien te liegen en te bedriegen, alhoewel zy de oprechtigheit en 't goed geloof pryzen.

‘Zy strooijen uit Godsdienstigheit 's⁺ morgens en 's avonds Bloemen voor de Beelden hunner Goden. Zy draagen Paternosters in hande, en zeggen hunne gebeden wandelende op. Zeer bygegelovig zynze in hunne oplettendheit over de minste en kleinste voorvallen.... Indien zy niezen, is 't een quaadt teken....en het doet hen van zin veranderen, wanneer zy eenig werk begonnen hebben....Zy zien als een^(b) Profeet een zeker klein Dier aan, naar een Hagedis gelykende. Zoo wanneer zy iet beginnen, en dat Diertje een gekryt doet, staaken zy 't werk voor een tydt, denkende dat het hen waarschouwt, dat 'er een quaade Planeet is, die op dit ogenblik regeert....Wanneer zy 's morgens uitgaan, beschouwen ze het eerste voorwerp 't welk zich voor hun gezicht opdoet.... Zy besluiten een goed voorteken een zwangere Vrouw of een blank Mensch te zien, en een quaadt, wanneer hen een gryzaardt of een mismaakt Mensch ontmoet.

Men zegt van hun, gelyk van de andere⁺ Indianen, dat zy behendige Toveraars zyn. Deeze Eilanders^(c) ‘hebben een gebedt waar van zy zich bedienen om de Slangen te beleezen, die hierdoor zoo tam worden, dat zy zich laaten in de handt neemen.’ Een geloofwaardig Schryver

+ Waarin zy achten dat de voornaamste deugdt bestaat aangemerkt.

(a) Knox Ubi Sup. C. I en IV.

+ Aan welk een gedrag zy dagelyks verbonden zyn.

(b) Van de Caffers spreekende, zullen wy mede aanmerken, dat zy iets Goddelyks aan een zeker Ondier toeëigenen.

+ Hoe zy Slangen weeten handelbaar te maaken, aangemerkt.

(c) Ribeyro, Schryver van de Hist. van 't Eilandt Ceylon zegt, dat, wanneer een Cobra-de Capello iemandt gebeeten, of eenig ander ongemak toegebragt heeft, is men, na hem betovert te hebben, genoodzaakt zich voor hem te vertoonen, en dat ze hem een krachtig verwyt doen. Deeze Slang is verders zoo ontzien, dat niemandt hem quaadt durft doen. De Cingaleezen noemen hem de Koning der Slangen, en zy gelooven, dat zoo zy 'er een van doodden, alle de andere Slangen van 't zelfde soort zich over zyne doodt op 't geslacht van den Moorder wreeken zouden.

[p. 123]

^(a) verhaalt, dat hy een Duitsche Soldaat van de Hollandsche bezetting gezien heeft, de Slangen opvatten, tam maaken, en zonder gevaar te handelen; dat deeze zelfde Soldaat in de kamer van zyn Kapitein een Slang vong, zonder eenige andere uitwendige voorzorge, dan zyne hoedt voor de oogen te houden, want hy bekende dat hy by zich een bewaarmiddel tegen 't vergif deezer Ondieren droeg, als onder andere het hart en de kop van een Slang: maar hy wilde het overige van 't geheim niet openbaaren. Dit moet ons verzeekeren dat 'er niets dan dat natuurlyk zy in alles kan huisvesten 't welk men ons over deeze stoffe vertelt, en dat by de Alouden eveneens als by de Hedendaagsche, de kracht van vergiftige Dieren te betoveren, in 't uitwerkzel van zekere geheimen den Volke onbekent, opgesloten legt. Om weder tot onze Eilanders te komen, ‘zy spreeken, vervolgt Ribeyro, zeekere woorden uit, om den geenen te geneezen die van Slangen gebeeten zyn: Maar alzoo zy kruiden kennen die tegen de slangebeeten geneesbaar bevonden worden, en dat zy 'er zich veel van bedienen, is 'er blyk genoeg, dat zy 'er geen woorden byvoegen, dan om het plompe en onkundig Volk te mislyden.

⁺ ‘Zy konnen mede de Krokodillen in slaap sussen; en wanneer men zich in de Revier wasschen wil, zoekt men deeze Toveraars op, die dan voorschryven 't geen men te doen heeft: Maar zoo men iet vergeet, word men door een Krokodil gevat.

Om zekere zeer hevige Darmkrimping te⁺ geneezen, die dikmaals den Lyders in deeze warme Gewesten aantast, leggen ze den Zieke op den rug, leunen met de handt op de holte van de borst, en zeggen een Gebedt op, 't welk niet langer, dan het Geloof op te zeggen, duurt. Eerlang vermindert de smert en de Zieke is geneezen. Men geeft genoeg te kennen dat het Gebedt niet dan een plechtigheit is, zonder 't welke de Zieke echter niet nalaaten zou te geneezen: Zoo veel te meer dan, dienen zich de Amerikanen, volgens de aanmerking van Ribeyro zelf, van een diergelyk Geneesmiddel, vermits zy de Darmkrimping mede hevig onderworpen zyn, want zy leggen de Zieke op den grond en op zynen rug neder, en danssen met beide de voeten hem op den buik.

Eindelyk onderneemen ze niets zonder⁺ aan hunne Nagates raad te vraagen, 't welk hunne Starrewichelaars zyn. Ribeyro zegt, dat deeze Nagates somtyds voorzeggingen doen, die door de overeenkomst der gebeurtenissen met de zelve vreemt voorkomen, en waar door men zoude konnen vermoeden dat 'er de Demon eenig gezag in heeft, of eenige overnatuurlyke zaak: Maar in dit slag van gebeurtenissen, zyn het geval, de kennis van zekere behendige ontdekte omstandigheden, en een krachtige doordringendheit, de voornaamste Demons die de Starrewichelary beweegen en bestieren. Dit alles is bewyslyk.

(a) Baldeus Beschryving van Malabar, Coromandel en Ceylon.

+ En de Krokodillen in slaap sussen.

+ Hoe zy de Darmkrimping geneezen.

+ En voor iets te onderneemen hunne Starrewichelaars raad te vraagen.