Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 4

XI. Hoofdtstuk.
Van hunne Eedzweeringen en hoedanig men de Misdaden door Proefneeming ontdekt enz.

⁺ TOen wy van de Godsdienstige gebruiken der Volkeren van Guinee handelden, hebbenwe de Proef door de Quoni beschreeven. Deeze die in Congo door de Imbondo of Bondo geschied^(b), is van de zelfde orde. Men laat deeze waar aan men de proef zal doen, het Sap van deezen Wortel drinken. Zoo dan de beschuldigde na gedronken te hebben, zyn water maakt, word hy onschuldig erkent: Maar kan hy niet wateren, en na gedronken te hebben, nedervalt, is 't een bewys dat hy schuldig zy, en als zodanig een verwyst men hem ter dood zonder eenige vergiffenisse. Deeze Proef geschied voor den Koning, of den Moni-Boma, die de Rechter deezer Proeven is:^(c) om dit te doen, betaalt men een zeker recht den Koning, waar na de Rechters, de Beschuldigers en hunne Bloedverwanten op de plaats of een gemeenen weg vergaderen, alwaar zich mede de Beschuldigde nevens deeze van zyne Familie en Gebuuren vinden laat. Alle plaatsen ze zich naby elkander, want zoo^(d) de Beschuldigde de Proef uithoud, word vereischt, dat zyne Bloedverwanten, Gebuuren en Vrienden zich de zelve naar elkander ondewerpen, tot dat de Imbondo de vermeende misdaadt heeft doen ontdekken.

Een andere Schryver^(e) voegt 'er by,⁺ dat, nadat de Beschuldigde van deeze Imbondo gedronken heeft, de Rechter opstaat en hem een Stokje toewerpt, zeggende deeze woorden die ongetwyffelt een vervloeking besluiten: Val, indien gy schuldig zyt: Maar zoo gy onschuldig zyt, recht u op, en maak u water. Na deeze woorden snyd hy de Imbondo in veele stukken die hy ter aarde werpt. Alle die verdacht zyn, worden genoodzaakt over deeze stukken van den Imbondo te gaan, en men acht hen als overtuigt zynde die het ongeluk van te vallen hebben. Niet tegenstaande de bedriegeryen die by deeze gelegentheden begaan worden, verzeekert men ons, dat de Negers deeze Proefneemingen ongemeen aankleeven en daar veel staat op maaken. Men heeft hen zelfs van valschheit deezer Proefneeming overtuigt^(f), en echter is 't by hen gebeurt als elders, dat de bedrie-

+ Welkeen proef, een van misdaadt beschuldigde in Congo door de Imbondo moet ondergaan.

(b) Dit is een ongemeene bittere wortel. Van een eenige wortel kan men hondert proeven doen, zegt Purchas. Men drukt het sap uit dezen wortel, of men raspt die, en men laat dit raspzel weeken. Wanneer de Dosis van 't sap te sterk is, gebeurt byna altoos, dat de beschuldigde niet wateren kan, en dat de kracht van 't sap hem verdooft en vallen doet: Waar uit men oordeelen kan of het niet een oneindigheit van ongerechtigheden door de quaade wil der geenen onderworpen is, die het bessier in deeze proefneeming hebben.

(c) Dappers Beschryving van Afrika.

(d) Cavazzi Ubi Sup.

(e) Dapper ibid.

+ En hoe de uitspraak wegens de doorgestaane proef geschied.

(f) Zie hier over een Historistreek die wy met de woorden van den Schryver van de Biblioth. Univers. T. IX. 1680. berichten zullen. ‘Een Kening van Macoco ontdekken willende of 'er zeekerheit in de proefneeming was, veinsde op een zekeren tydt dat men hem een groote somme schulpen van hoorn slakken, 't welk de munt van 't Landt was, ontrooft had. Het vermoeden viel op twee van zyne Dienaren, die daarop in verzekering genomen wierden en onverschrokken een zeer streng onderzoek uitstonden. De Koning, die veinsde zyn vermoeden te willen waargemaakt te hebben, belasten dat men tot de gewoone proefneeming quam, en liet onder de handt den Priester aanzeggen, die dit te verrichten had, dat hy trachten zou hem genoegen te geeven. Het brouwzel wierd dan bereid: Maar zodanig, dat het op de onschuldige de zelfde werking deed, die men meent dat over den schuldige word voortgebragt. Men doemde de beschuldigden, men geleide hen ter doodstraffe: Maar de Koning die tegen woordig was, aanstonds opstaande, openbaarde den Volke de konststreek waar van men zich had bedient, en belaste dat men de Rechter in de plaats deezer onschuldigen sterven deed.

[p. 384]

gery, alhoewel ontmaskert, niet belet heeft standt te houden en zyn gezag te handhaven.

⁺ De Negers^(a) van Congo zien den Eedt voor Geestelyk aan: maar zoo het hen gebeurdt in de hevigheit van den drift die te schenden, is 't hen gemeenlyk genoeg om 'er een soort van belydenis van aan een Ganga te doen, en 'er de ontslaging van te verzoeken. Indien de geschonden eedt niet dan eens uitgesproken is geweest, voldoet een enkele belydenis: Maar zoo die dikmaals is herhaalt geweest, heeft men veel werks om de ontslaging te verwerven. De Ganga maakt zekere wortels tot een poejer 't welk hy in een kuil legt, en waar over hy verscheiden vervloekingen tegen deeze die zyn eedt geschonden heeft, uitspreekt. Vervolgens laat hy deeze Myneedige Boeteling ter aarde leggen, en belast hem zynen misslag te vervloeken, waar na hem latende opstaan, bied men hem een glas water aan. De Boeteling drinkt het, en keert weder vrygesprooken te rug na den Ganga te hebben betaalt. Somtyds wryft deeze Ganga de tong van den Myneedige met Dadels en verzelt dit bedryf met eenige vervloekingen.

⁺ Wy zullen dit Hoofdtstuk door de Plechtigheit eindigen, die dit Volk verricht voor dat het ten Oorlog trekt. Begeerig zynde om 'er de gevolgen van te weeten, zetten zy een vat met water en veele verscheiden dingen op 't vuur. Alles wat in 't vat is moet door een Ganga bereid en geheiligt zyn geweest. Zoo dra dit alles begint te kooken, beginnenze de bezweeringen te doen die zy gelooven 't vermogen te hebben de Beschermgod der Vyanden aan te lokken, en hem te noodzaaken zich in dit kookend water te storten. Zy laaten 'er de Beschermgod lang genoeg in: Maar wanneer zy zich inbeelden dat hy tamelyk wel geleeden heeft, en dat de smerten hem moeten verootmoedigt hebben, ondervraagen ze hem over den uitslag van den Oorlog. Men zegt ons niet of hy antwoordt of niet: Altoos gissenze dat zy overwinnaars zullen zyn of overwonnen naar maate dit water kookt, en dit is mogelyk alles 't welk hun den Beschermgod ten antwoordt geeft. Somtyds, zegt men ons noch, zettenze een pot zonder water op 't vuur, en als die wel rood geworden is, keerenze die zodanig om dat de opening om laagis, en dat ze dus de hitte ontfangen die uit deeze brandende pot voortkomt. Zy beelden zich in, dat een onverwinnelyke kracht door deeze hitte hen word medegedeelt. Een vooroordeel van deeze natuur kan dikmaals de uitwerkzelen naar wensch doen uitvallen, en men heeft 'er in de Historie van alle eeuwen voorbeelden van: Maar het zoude onnoodig zyn om die in deeze Verhandeling by te brengen.

+ Hoedanig men met een geschonden Eedt zich in Congo gedraagt.

(a) Cavazzi Istorica Relazzione &c.

+ Plechtigheden die deezen Landaart voor 't aangaan van een Oorlog verricht en hoedanig.