Geschiedenis van België. Deel 6

De Fransche verovering. Het Consulaat en het Keizerrijk. Het Koninkrijk der Nederlanden. De Belgische omwenteling

[p. V]

Voorrede

De inhoud van dit boekdeel, die besloten ligt tusschen den slag van Jemappes (6 November 1792) en de verklaring der onafhankelijkheid van België door het Nationaal Congres (18 November 1830), begrijpt geen volle veertig jaar uit de geschiedenis. Doch, wat al gebeurtenissen in die veertig jaar en met welke kracht wogen zij op de lotsbestemmingen van liet land! Nooit wellicht bevestigde dezes Europeesch karakter zich zoo duidelijk. Met zijn verovering begint de uitzetting der Fransche Revolutie en het deelt van dan af aan zoo volkomen al dezer wisselvalligheden, dat het mij onontbeerlijk scheen te beginnen met een vlug overzicht harer ontwikkeling, van de afkondiging der rechten van den mensch tot de uitroeping des Keizerrijks. Napoleons val levert het land over aan het welgevallen der Mogendheden die het, in haar eigen belang, met Holland ‘versmelten’ tot een Staat, die voor het Europa van het Heilig Verbond als vesting moet dienen. Ten slotte verschijnt de Omwenteling van 1830 als een inbreuk op het werk van het Congres van Weenen gemaakt onder den drang der nationale en vrijzinnige denkbeelden, die de XIX^e eeuw zullen beheerschen.

Het eigenlijk belang onzer geschiedenis gedurende dat tijdvak ligt hoofdzakelijk in den overgang der natie van het Oude Stelsel naar het uit de Revolutie geboren nieuwe stelsel. Nadat hetzelve haar met geweld door de Republiek opgedrongen was geweest, gewent zij er zich aan onder het Consulaat en het Keizerrijk, en past zij het zich volkomen aan onder de regeering van koning Willem. Ik wilde derhalve de snelle vervorming van de instellingen, van de zeden, van den economischen en van den maatschappelijken toestand beschrijven. Daarentegen, mocht ik mijn verhaal

[p. VI]

niet belemmeren met de oorlogen en de diplomatische gebeurtenissen, waarin ons volk van 1792 tot 1815 meegesleept werd, doch die hetzelve even vreemd zijn als, in de XVII^e en in de XVIII^e eeuw, de geschiedenis van Spanje of die van Oostenrijk. Het uitsluitend onderwerp van dit boek is het innerlijk leven van de natie, te midden van de geweldige crisis, waarin ze meegesleept werd.

Dit onderwerp bevat weinig roemrijke feiten, doch is zeer leerzaam; het zou zelfs, meen ik, hoogst boeiend zijn, ware het mij mogelijk geweest het te behandelen als het hoefde. Ik weet wèl, dat de volgende bladzijden daarvan slechts een beknopte en voorloopige schets bieden. In spijt van de gelukkige vermenigvuldiging, in de laatste jaren, van de studiën betreffende dat zóó kort en zóó gevuld tijdvak, blijven nog vele zijden in de schaduw, want de kennis, welke wij ervan bezitten, bevat talrijke leemten. Voor vele vraagstukken was ik, door de ontstentenis van vroegere studiën, genoopt mijn toevlucht te nemen tot al te vlugge en al te oppervlakkige navorschingen in archieven, die mij slechts iets benaderends konden bieden. De verdienste van dit boek, zoo het er een heeft, bestaat in de indeeling der feiten, volgens den algemeenen loop onzer geschiedenis. Ik had het geluk dezelve in haar geheel te doorvorschen en mij dunkt, - wellicht bedrieg ik mij, - dat ik hier en daar een zekere overeenstemming kon ontdekken tusschen haar verre en haar jongste verleden en, dit laatste door het eerste verklarende, kwam het mij levendiger en begrijpelijker voor. Ik zou ook graag gelooven, dat deze methode mij toeliet, de feiten op zuiver historische wijze voor te stellen, ik meen op louter uitleggende wijze, gansch onafhankelijk van de nog brandende twistredenen, welke tal derzelven bleven onderhouden.

Wellicht zal het verwondering baren, dat mijn verhaal niet strekt tot de verdragen van 1839, welke België's onafhankelijkheid bekrachtigen, doch eenvoudig eindigt met de verkondiging dier onafhankelijkheid door het Nationaal Congres. Uit Europeesch oogpunt beschouwd, ware die verwondering gerechtvaardigd; uit Belgisch oogpunt, - het oogpunt van dit werk, - is zij het niet. De wil des lands,

[p. VII]

en geenszins de wil der Mogendheden, zou het einde van dit boekdeel vaststellen.

Het spreekt van zelf, dat ik veel verschuldigd ben aan de werken mijner voorgangers: uitgave van teksten, bijzondere dissertatiën of samengevatte voorstellingen. Ik kon ze niet overal aanhalen; daarom bepaalde ik mij er bij, ze slechts aan te teekenen, wanneer ik hun een aanhaling of een kenmerkend feit ontleen. Het scheen mij des te nutteloozer, veelvuldiger verwijzigingen te doen, daar een nieuwe uitgave van mijn Bibliographie de l'Histoire de Belgique de weetgierigen eerstdaags de critische lijst zal verstrekken van de bronnen en de boeken, die mij behulpzaam waren. Men begrijpt lichtelijk, dat ik alle polemiek vermeed daar waar mijn zienswijze heel of gedeeltelijk in strijd is met die van vroegere schrijvers.

Ik moet gansch mijn dank uiten aan den Heer graaf de Kerchove de Denterghem, gouverneur van Oost-Vlaanderen, die bereidwillig de nota's te mijner beschikking stelde, welke zijn betreurde vader verzamelde met het oog op het bewerken eener Geschiedenis van het koninkrijk der Nederlanden, waaraan hij reeds lang arbeidde, toen de dood hem verraste. Het is mij eveneens een aangename plicht, dank te zeggen aan den Heer Paul Bergmans, hoofdbibliothecaris van de Universiteit te Gent, aan den Heer Josef Cuvelier, algemeen archivaris van het Koninkrijk, aan den Heer Charles van den Haute, conservator van het Rijksarchief te Gent, en aan den Heer Emile Fairon, conservator van het Rijksarchief te Luik, om de onuitputbare bereidwilligheid waarmede zij mij onverpoosd bijstonden.

Gent, 31 Mei 1926.