De jacht

[p. 101]

II It Skot

[p. 103]

20.

Dy jûns dûkt Hylke Gardenier yn 'e tsjustere skythúskast en heakket it gewear fan 'e spiker. Hy rint der mei nei bûtendoar, hâldt de loop tsjin it ljocht, as rjochtet er op in tinkbyldige fûgel. Dan hellet er de pûster in pear kear troch de loop en set it wapen njonken de foardoar mei de loop tsjin de muorre. Linich springt er oer it stek en tikket de sjitskiif mei blaukoppen tsjin it hokssket. Dat is op in soele sneontejûn yn 'e simmer fan 1938.

Fan 'e Ealsumer terp ôf is te sjen hoe't it lette sinneljocht fredich yn it wetter fan de Peazens wjerkeatst. Boppe de lânsleatten wâlmet in tinne damp. Yn 'e lije waarmte fan de huzen gûnzelje swarmen miggen. Ut in harkeniel wei sjankerje bern. In mem racht yn 'e stege en de pomp by it mastershûs himet om dea. Foar guon finsters hingje noch de wite lekkens, dy't op it hytst fan 'e dei de waarmte keard hawwe. Yn 'e huzen is it benaud, dat elk dy't kin húsmannet healneaken yn 'e blikke.

De hiele dei ha de boeren yn it fjild omtyske, om it hea foar de snein syn gerak te jaan. Hjir en dêr streaket noch in lette skripper om. Syn doel is noch net berikt. Mar lâns de fjildpaden út Miedein, de Marren, de Fellingen en fan 'e Swarte Mosk komme manlju dy't allegearre it terpke oprinne nei it eindichste hûs fan Hylke Gardenier. Se komme foar in oefening fan de Bijzondere Vrijwillige Landstorm. No ja, oefening? Foar in bûtensteander hat it miskien mear fan in fertoaning. Mar te Ealsum sjocht nimmen der raar fan op. It is in tradysje wurden dat der op 'e simmersneontejûnen sketten wurdt foar it lânsbelang. Dy't fan it ferline fan dizze milysje net wit, of de earnst fan dizze mannen net begripe wol, sil de skouders ophelje oer safolle ûnferstân.

De manlju, meast jonge boeren, gerniers en arbeiders, ha har in hiele dei yn it swit jage, mar lykje noch har nocht net te hawwen. Der binne fjirtsjin, nee fyftsjin brún ferbaarnde, simmers klaaide manlju, dy't sabeare mei in gewear oer it skouder yn fiif rychjes fan trije oer it terppaad marsjeare. Wat hat sok soldateboartsjen no foar sin? Wat moat dit betsjutte tsjin de driging en it ûnrjocht fan de wrâld? Of is it nearne tsjin? Oefenje dizze skrippers by wize fan tradysje sûnder fierdere euvelmoed? Is it de ûntspanning fan in bannige wike? In troch politike spanning oankweke eangst foar it reade gefaar? Lotsferbûnens? Faderlânsleafde? Monargistise trou? Of is it histoarys besef, lykas Hylke altyd seit, dat de grûnslach foarmet fan bline trou oan de foaroanmannen?

[p. 104]

Hylke Gardenier rint as pleatslik lieder njonken de troep te kommandearjen. Guon binne yn 't himd. In pear jongbazen ha de klean op 'e hage smiten en marsjeare mei it bleate boppeliif. En wer ropt Hylke Voorwaarts. Mars! By dy oantrún set elk de stap der yn. Der manket wolris ien op it ûnsljochte terppaad. Der rekket wolris immen út 'e pas, mar Hylke syn stakkato tellen helpt sa'n ien wer yn 'e mjitte. By it marsjearen hâldt elk de hân driigjend yn in fûst foar it boarst, dêr't er de kolf fan it tinkbyldige gewear krêftich mei omklamme hâldt. Want mei de bewapening is it wat in behindich spul. Foar de hiele ploech is der mar ien M-95-gewear, dat yn de wrâldoarloch yn 'e Limburchse Peel brûkt is ta de ferdigening fan it Faderlân, en fia it Sintraal Depot yn Den Haach yn 1922 nei de BVL-groep Eastdongeradiel foeragearre waard. Sûnt hinget it by Hylke yn 'e skythúskast mei de loop yn 'e luchter stutsen. Mei dat wapen oefenje de Ealsumers al sûnt de simmer fan 1923 harren skutterskeunsten.

It is mar in lyts ploechje dat troch de jierren hinne oerbleaun is fan de noch striidbere kloft BVL-mannen. It fjoer fan 1918 mei dan al lang dwêst wêze, der skûlet soms dochs noch in fanatike krêft ûnder de lânstoarmers. Under harren is noch ien, dy't út eigen erfaring wit fan de reis, dy't se yn 1918 makken nei Den Haach, doe't Piter Jelles de macht opeaske foar de arbeiders. Dy iene is Willem Idsardi. Nettsjinsteande hy te âld wurden is foar de aktive tsjinst, docht er tsjin de foarskriften yn, mei oan alle oefeningen. En dat net foar spek en beane, mar as earelid, as de man dy't de besieling oerdrage kin oan de jongerein. Hy kin rie jaan en tsjûgje fan de tiden doe't de need oan 'e man kaam. Dat hat foar 't lêst west yn 1925, mei de feanstaking te Beets.

Alle winters wer wurdt der yn jannewaris, yn it Lokaal efter de pastorij mei it tastel fan dûmny Oost in film draaid fan Ons Leger. By dy gelegenheid sprekt Willem steefêst it slútwurd. Dêrby draacht er de earetekens dy't him yn 'e rin fan 'e jierren opspjelde binne. Want mei't Idsardi him organisatoarysk wakker op 'e romte jûn hat, krige er twaris in rachel op 'e jas.

At se it terppaad tsien kear op en del west ha, ferslagge se harren toarst by de pomp fan it mastershûs. Foar de sjitterij nimt sersjant Eelke Veenbaas de lieding oer. It sjitten hat wat fan in seremoanje. De skutter lûkt dêrby earst de rjochterbokse op en leit de knibbel op in readbrún doarmatsje, dat oer de hoeke fan 'e stoepestien leit. Dan balt Eelke Veenbaas Aan. De skutter set him yn postuer en bringt it gewear yn 'e oanslach. Allegear sjogge se nei de licht hin-en-wer sweevjende loop. De

[p. 105]

skutter siket yn it fisier nei syn doel. Dat kin wolris even duorje, want sa wis binne se net yn 'e hannen nei in wike fan swier arbeidzjen. Net altyd mei de oertsjûging dat it doel rekke wurdt, giet dan meast op goed gelok it skot ôf. It kletst as in swiere wjerljochtslach tusken de terpen. Dan jout Eelke it kommando Zet af! Elk kuert dan oer it grientetúntsje nei Hylke, dy't mei in potlead it skot oanwiist en it sifer ropt, dat Yke Boonstra op 'e list oantekent.

De earste skoaten binne noch mar amper troch de hoare jûn ferklonken, of dêr komt Former Bloemkamp it Wandellân troch, en klattert oan 'e efterkant by de terpwâl op. Nimmen hat him kommen sjoen. Ynienen sjogge se him stean, oan 'e knibbels ta yn 'e hûnestanken. De holle stekt tusken de wite skerms fan 'e fleartûken. As is hy de fijân yn eigen persoan, dy't harren dêr oer 't mad komt. Nimmen dy't wat seit. Allegearre sjogge se nei him. De skutter leit de loop even op it stek. Former stiet yn syn ljochte klean as in stanbyld njonken it hok. Hy wachtet syn tiid ôf. Pas at se oan de gedachte wend binne dat hy dêr stiet, ferfetsje se swijend de oefening. Eelke ropt op 'e nij Aan. Hiel stadich, om neat te forsearjen, skarrelt Former yn 'e rjochting fan 'e skutters. Sa foarsichtich skeuvelt er troch it gers, as is it in swarm fûgels dy't er net ferbalje wol.

Se hâlde him mei in skean each yn 'e gaten. Syn klompen knieze op in stuit yn it grint, en dêrmei is er op harren oefenterrein kommen. Se tolerearje him stilswijend om 'e frede. As in reager stiet Former dêr, sûnder driging.

Ynienen docht Former in stap nei foaren en freget oan 'e skutter, dy't in kûgel njonken de skiif yn it hokssket pikte, oft er ek ris in skot weagje mei. It broekje leit dêrop, sûnder euvelmoed en sûnder tastimming fan de sersjant it gewear yn Former syn hannen.

Mar dan komt Brand Vlasma yn aksje en freget ferbaasd ‘Wat sil dut?’

‘Sjitte,’ seit Former, noch gjin euvelmoed dat er te fier gien is.

‘Binne jo lid fan de BVL?’

‘Dat bin ik net.’

‘Dan sjitte jo hjir net,’ falt Brand fel út.

Hy rekket wat ryklik gau oanbaarnd en docht alle war om Former it gewear te ûntnaderjen. Mar Former lit him neat út 'e hannen nimme. It wurdt in koarte wrakseling, wêrby't Brand belies jaan moat.

Eelke Veenbaas warskôget ‘Foarsichtich jonges.’ Hy is der even mei oan en sjocht helpleas nei de oaren.

De hiele kloft oefenders komt der omhinne te stean en sjocht hoe't For-

[p. 106]

mer en Brand mei spande troanjes elk oan in kant fan it gewear hingje.

‘Jim moatte loslitte,’ basset Hylke, ‘jim krije ûngemakken.’

Immen besiket in oplossing oan 'e hân te dwaan, meidat er Former freget oft er faaks lid wurde wol, dan sille se him ynskriuwe. Dêrop komt sersjant Eelke Veenbaas yn ferset, en seit dat soks net samar kin. Hy wol ha, de oanstriid ta it krijen fan it lidmaatskip sil earst ûndersocht wurde moatte.

Dêrby kriget Eelke de stipe fan Willem Idsardi, dy't him polityk útdrukt as er seit ‘Dan moat der earst in ûndersyk ynsteld wurde. Elk kin net samar de tagong krije ta ús BVL. It giet net yn it foarste plak om it tal goede skutters, mar om minsken dy't mei hert en siel efter it keningshûs steane en ree binne har dêrfoar op te offerjen.’

As Willem Former wat skealik en meilydsum glimkjen sjocht, as soe er him de gek oanstekke, ropt Idsardi de earnst fan 1918 by de omstanners yn it ûnthâld.

‘Wy ha hjir in frou yn it doarp, dy't har man yn 1918 opoffere hat oan de revolúsje. Bram Sadelaar en ik ha as guon fan de earsten de reis ûndernaam nei Den Haach en dêr mei tûzenen lângenoaten de kroan beskerme. Wy ha doe, op 'e 18e novimber op it Maliefjild ús keninginne sjoen mei de prinses. Wy ha dêr de stim fan it folk heard yn ûnferjitlike ovaasjes. Der wiene party by dy't gûlden as bern. De iepen landauwer waard troch ús eigen folk oer it Maliefjild lutsen. Wy leine ynkertiere yn de Keninklike Stallen. Doe't wy dy jûns fan it Maliefjild kamen en oan 'e lange skammels sieten te iten, kaam dêr ús grutte lieder Dumaer van Twist. Doe hat Bram Sadelaar him út namme fan it Frysk Ferbân de hân jaan mocht. Dat wie in grutte dei foar him en foar ús allegear. Dy 20e novimber, ik wit it noch as de dei fan juster, it wie wreed en glûpend waar, doe kamen wy wer thús. De frede wie bewarre, de kroan feilich en it hûs fan Oranje hie in waarm plak wûn yn 'e herten fan ús folk. Doe't ik mei Bram wer nei hûs reizge, sei er al dat er net goed wie. Hy kaam thús mei in beklûming, dy't er skipe hie by it wachtrinnen op 'e Lange Voorhout. Nachts sliepten wy yn in lange sigerige gong yn in kast fan in hûs op in poepebêd. Dat moat oan de Laan van Meerdervoort west ha. Sûnt dy reis hat Bram nea wer in sûne oere hân. Noch in inkeld jier hat Bram hjir by ús omkrúst. De man hat him suver deahoasse. Alle moarnen hearde ik him ier en betiid op it hiem omkocheljen. It wie yn 'e droege simmer fan '22. As BVL-mannen ha wy dy simmers syn buorkerij der mei trochskuord. As sjoch ik him noch as in geizich skym oer de terp rinnen. Syn lichem raande yn 't lêstoan wei. Dy neisimmer is er

[p. 107]

oan syn krupsje stoarn. Mar nea is de man in wanklank oer de lippen kommen. Hy wist wêr't er him foar opoffere hie. Hy, en wy allegearre mei him, hiene it drievoudig snoer heech te hâlden. Dêr ha wy ús libben foar ynset. Bram syn widdo mist him noch alle dagen. Mar dochs hingje by har de portretten fan Colijn en Dumaer van Twist oan 'e wand, mei dêrtuskenyn it portret fan ús leave foarstinne. En dan komt hjir in poerfrjemd op it hiem en dat sil dalik ús it wapen út 'e hannen nimme. Wy kinne ús wapens net lizze yn 'e hannen fan dyjinge, fan wa't wy net witte oft se itselde doel tsjinje wolle as wy. De BVL stiet iepen foar elkenien dy't foarstanner is fan it wettich gesach, en oarder en rêst befoarderje wol’. Dy lêste wurden ropt Willem mei in ferheven lûd oer it ploechje minsken hinne. Dan falt der even in stilte. Willem hat de mannen oertsjûge.

Eelke Veenbaas freget Former op 'e man ôf oft er mei syn folle oertsjûging efter de kroan en it Oranjehûs stean kin en ree is, om mei gefaar foar eigen libben dat te ferdigenjen. En hy foeget der mei klam oan ta ‘Wy steane hjir mei it goede foarbyld fan Bram Sadelaar foar eagen.’

Dat is koarn op Lútsen syn mûne. Dy falt der tusken mei te sizzen ‘Dat hoechst sa'n anargist net te freegjen. Ditsoarte folk freget oars nearne nei as brea en ierappels. Fierder binne se der op út om de boel yn 'e bulten te jeien. Dat kinst hjir sjen. Us fredige sjitjûn is ferballe.’

Eelke Veenbaas docht alle war om ta in freedsume oplossing te kommen ‘Miskien kaam Former hjir jûns op ús ôf mei de gedachte dat er by ús heart. Miskien hat er him bekeard. Hy wennet op 't lêst ûnder fatsoenlik folk. Dat kin in goede ynfloed en útwurking hân ha.’

Former snúft.

Lútsen stekt noch in spuontsje ûnder it fjurke en seit ‘Immen dy't wurdearring hat foar in oprop ta tsjinstwegering, lykas dûmny Cohen destiids dien hat foar Tsjerke en Frede. Immen dy't it anti-militaristysk ophysjen fan dizze man bewûndert, kin net efter it doel fan de BVL stean.’

Dan falt Former út tsjin Lútsen en seit ‘Do skiter, do hast net iens it ûnderskie tusken de swarthimden fan de WA en de BVL. Do leaust allinne mar yn gewearkeboartsjen en marsjearen.’

As docht Lútsen in ûntdekking, sa ropt er mei ferbazen út ‘No ha ik dy troch. Do wolst ús muitêre aksje brekke. Do wolst yn 'e fuotstappen fan dûmny Cohen gean en ek de martler úthingje. As wy dit oanjouwe by de polysje, dan moatst der mar op rekkenje datst langer bromme kinst as fjirtsjin dagen.

[p. 108]

‘Wy moatte it yn frede mei elkoar oplosse,’ seit Wytse Dongera.

‘Gjin plysje der by. Wy moatte ús BVL net oer de buorren bringe,’ wol Brand Vlasma ha. ‘Wy ha in goede namme op te hâlden.’

‘Beslist gjin plysje der by,’ seit Willem Idsardi. En dat seit er net sasear omdat er syn soan sparje wol, mar benammen om Veldstra, dat is net sa'n BVL-man. Wol in tsjerks man, mar dan mei in read triedsje der troch. Dy gunt er it net dat er yn harren milysje omreaget.

Noch altyd ha Brand en Lútsen elk in hân om 'e loop fan it gewear en hat Former de kolf mei twa hannen stevich beet. Former hat wol begrepen dat er it ferlieze moat, mar hy wol noch wol ien en oar oan 'e mannen kwyt, eardat er belies jout.

Dan komt Yke Boonstra nei foaren mei de puntelist strang tsjin it boarst en seit tsjin Former ‘Do fersteurst hjir de iepenbiere oarder. Allinne om dat feit al kinne wy dy net talitte.’

‘Ik bin hjir op in partikulier hiem en freegje oft ik in kear sjitte mei. It is my noch net dúdlik wêrom't ik hjir net in skot losse mei.’

‘It giet net om it skot, it giet om de man dy't der efter stiet,’ seit Yke earnstich.

‘Tochtsto dat ik net sjitte koe?’

‘Do kinst sjitte as de bêste, mar it is mar de fraach ast ek efter ús stiest as wy wer in sitewaasje krije as yn 1918.’

‘Dy sitewaasje komt net werom. Dêrfoar hoege jimme hjir dus net te oefenjen,’ seit Former.

‘Wy ha in doel en in ideaal heech te hâlden,’ galmet Willem Idsardi oerstjoer.

‘Jimme kinne mar better sjen nei wat der yn Dútslân bart. Dêrby fergelike is dit sjitten mar in boarterijke fan neat. Jimme kinne likegoed in sjitferiening fan Willem Tell wurde. De tiid en de feiten ha jimme al lang efterhelle. As ik jim hjir oefenjen sjoch krij ik de gedachte dat it barren yn 'e wrâld oan jimme foarby gien is. Ha jim der dan gjin erch yn dat yn Dútslân alles wat mar in gewear tille kin ûnder de wapens roppen wurdt? Witte jim dan net dat Hitler yn maart Eastenryk ynfallen is? En jimme boartsje hjir noch mei in museumstik út 'e wrâldoarloch.’

‘Wat moatte wy dan?’ freget Hylke, dy't op dat stuit as pleatslik lieder mei de saak ferlegen is. ‘Salang't der gjin oarloch is, falt der neat te striden. Sa lang at wy net oanfallen wurde, ha wy neat te ferdigenjen. Wat kinne wy dan oars dwaan as oefenje?’

Der wurdt even wraksele om it gewear. Hylke komt der by en moannet de mannen ta kalmte. ‘Jim ha in laden wapen yn 'e hannen.’

[p. 109]

‘Jim meitsje jimsels wat wiis mei jim oefeninkjes en keninklike prinsipes. Der driigje gefaren dêr't jim gjin wapens foar hawwe,’ seit Former.

‘Wy ha in regear,’ seit Brand Vlasma.

‘Dat hat de hannen fol oan 'e wurkleazen,’ hunet Former.

‘Colijn is in man fan syn wurd,’ ropt Willem Idsardi en dêrby stekt er de hannen yn 'e loft.

‘Colijn kin mei sa'n BVL ek neat begjinne.’

‘Wy as BVL kinne binnen it etmel hûnderttûzen man ûnder de wapens bringe,’ ferset Willem him.

‘Wapens lykas wy hjir yn 'e hannen ha,’ laket Former.

‘It giet om it prinsipe,’ seit Brand Vlasma krêftich.

‘Foar it prinsipe binne jo gjin gewear nedich,’ seit Former. Hy kriget der aardichheid oan om de manlju wat te nytsjen. It selskip fan boeren en arbeiders stiet him lang net oan. De measte boeren kin er net luchtsje en de arbeiders fynt er it deaskoppen net wurdich. It is neffens him in skealik soarte ûnderkrûpsel dat de hege hearen yn it sadel hâldt en skitende benaud is foar de breahearen. Him kin it neat skele. De mollen ha de boeren yn 'e macht en sa hat hy de boeren yn 'e skjirre.

Lútsen, dy't altyd noch in âlde rekken mei Former hat te fereffenjen, begjint in nije oanfal. Hy skuort oan 'e loop en seit ‘Do bist in apostel fan dy Joadske dûmny út Dokkum, dy't mei in net wapene frede it folk yn 'e sûs preket. Mar jimme soarte fredesapostels is der altyd op út om reboelje te meitsjen en de wrâld yn ûnstjoer te bringen.’

‘Dat moatsto nedich sizze,’ seit Former. ‘Do hast dyn siele en sillichheid al ferkocht oan Mussert en syn trawanten.’

Dan spitse de oaren de earkes. Guon freegje ferheard ‘Mussert? Wa is hjir lid fan de NSB?’

Lútsen seit neat mar trapet feninich ûnder it gewear troch, Former yn it krús. Dy moat dan loslitte. Lútsen raamt it wapen los út Brand Vlasma syn hannen, hâldt it mei beide hannen boppe de holle en siket om in feilich hinnekommen. De hiele ploech sil dan op Former ôf om him fan it hiem te bonsjoeren. Former ûntkomt harren ynearsten oer it stek en it túntsje. Wytze Dongera en Siger Kracht der efteroan. Se fleane Former yn in bêd mei woartels nei de strôt. It wurdt in koarte wrakseling wêrby't Former harren nochris ûntkomt.

‘Do reade duvel, silsto hjir ús frijheid oantaaste.’

Oaren gripe Former efter op 'e terp en wolle him troch de flearbeammen by de terpwâl del miterje. Mar wer ûntkomt er harren en sil dwersoer troch it tún oer de stekjes.

[p. 110]

Op dat stuit giet der in skot ôf. Former stroffelt en tûmelt tsjin it stek oan. It lichem sakket yn 'e eker mei sipels. Ut it rjochter wang streamt helder read bloed, dat yn 'e ljochtgrize ierde weisakket. Lútsen stiet mei it gewear oan 'e foet as kin er gjin tsien telle. Ealse Kingma en Hindrik Talsma springe oer it stek om Former te helpen. Der hinget even in deadske stilte op it hiem. Der komme froulju om hûs hinne stowen en roppe tsjin elkoar. At se Former tsjin it stek hingjen sjogge en it bloed dat mei in straaltsje yn it woartelkrûd kleuret hâlde se de siken yn fan ôfgriis. It jonkje dat de hulzen stoppe stiet op 'e stoepe te gûlen. Willem Idsardi rint nei syn soan, dy't ferdôve en doelleas nei it slachtoffer stiet te sjen. Sûnder dat Lútsen yn ferset komt, nimt de âld man him it gewear út 'e hannen en seit tsjin him mei in wûndere kalmte ‘Dat hiest net dwaan moatten, jonge.’

As barst dan alles noch ienkear yn Lútsen ‘Net dwaan moatten, bliksem? Hat er ús de hiele jûn net treitere.’ Lútsen trillet oer al syn lea.

Symkje stiet mei de fingers yn 'e earen en ropt ‘Dat woe 'k wol dat 'k net heard hie.’

Willem kalmearret syn soan. As kin er de jonge begripe. As fielt hy wat der yn 'e jonge omgiet, nei alles wat der bard is.

Lútsen sjocht wat glêzich foar him del. De froulju komme om him hinne en sjogge him oan mei ferachting yn 'e eagen. Allinne Jaartsje hat begrutsjen. Se leit him in hân op it skouder en seit ‘Do koest it ek net helpe.’

Dêrop knikt Lútsen braaf as in bern.

Eelke Veenbaas, dy't njonken Former yn 'e sipels leit, ropt ‘Der moat in dokter komme.’

Immen jaget mei de fyts nei de pastorij om te beljen. Hylke skuort de koarte ljerre fan 'e hokssouder. Dêr wurdt Former op lein. Sytske komt mei in dúts lekken, dat se oer him hinne lizze. Op 'e ljerre wurdt er ûnder it opskood rút yn 'e keamer brocht. Dêr komt de ljerre mei Former skean oer de tafel hinne.

Der leit in spoar fan bloed oer it hiem, drippen dy't fan Hylke syn hûn út it grint wei slikke wurde. Se litte de hûn gewurde, want sa wisket er it wrede spoar út, dat oer it finsterbank wei wurdt yn 'e hûs.

Op 'e keamerstafel krammet dokter Blanksma it slim tesketten wang. Sytske draaft hinne en wer mei koele bloedstelpende handoeken en rûkersguod. Former kreunt fan 'e pine as dokter it wang naait en de holle yn 'e wynsels set.

Bûtendoar stride se oer de fraach oft de plysje hjir ek yn behelle wurde

[p. 111]

moat. Guon begruttet it om Lútsen en syn heit. Oaren wolle it stil hâlde, want sa wurdt der sein ‘Wat moatte de lju tinke, as it der sa omwei giet op ús oefenjûnen. Der binne in pear dy't Former net steane en bang binne dat hy it oanjaan sil.

‘It wie in ûngemak,’ ornearret Brand Vlasma.

‘Hy hat it sels útlokke, dus wie it skot mei doel rjochte,’ oardielet Eelke Veenbaas.

‘Dan wachtet Lútsen it kasjot,’ keft in lyts skriel mantsje út 'e Wetsenser Mieden, mei in heech lûd. Hy stiet alle winters mei Lútsen yn 'e rige te stimpeljen.

‘Wy moatte it stil hâlde,’ seit Jabik Leegstra.

‘Dizze skande kinne wy net oer ús komme litte,’ wol Hindrik Talsma ha. ‘Dan krije wy mynhear Heukels fan Feanwâlden hjir foar in ûndersyk. Dy jout it troch oan mr. Okma fan Ljouwert as lid fan de Gewestlike Kommisje.’

Wytze Dongera falt him by en seit ‘Us pleatslik lieder kriget in skrobbearring. Der moat rapport nei Den Haach. It komt oan 'e grutte klok. De kranten. Wy moatte foar alles it blazoen skjin hâlde. Gjin spul. Wat stilder wat better. Want it wie Former der om te rêden. Reboelje, dusoarder.’

‘Wy moatte om ús minsken tinke,’ seit Hindrik Talsma. ‘Us sersjant Eelke Veenbaas wurdt der op oansjoen dat der gjin dissipline is yn ús ôfdieling. Meiinoar binne wy de dupe.’

‘Mar as Former it oanjout, wat dan?’ wol Brand Vlasma witte.

‘Dan is it in persoanlike saak tusken Lútsen en Former.’

‘Mar der is mei in BVL-gewear sketten.’

‘It is in persoanlike fete,’ befêstiget Eelke Veenbaas. ‘Dy twa kinne elkoar al sûnt lang net luchte. De BVL stiet hjir bûten.’

Mei fjouwer man oan 'e ljerre, en dêrefter in lyts ploechje minsken, sa giet in lytse stoet it hiem ôf. Se draaie de reed yn nei de Tsien Geboaden. De loft kleuret dûnkerread en de sleatdampen wynderje as wite walen troch de klamme jûnslucht.

Hinke hat it spul oankommen sjoen en fielt dat der wat net doocht. Der moat wat bard wêze mei Former. Willem Idsardi rint har temjitte en leit út dat syn soan op Former sketten hat. Healwei de reed heint Hinke de stoet op. Se tilt de tekken op en wurdt kjel fan de holle yn 'e wynsels en de sletten eagen.

‘Hy is dea. Jim ha him dea makke,’ ropt se.

In pear froulju besykje har te kalmearjen en fertelle dat er in skampskot

[p. 112]

yn it wang krige hat. Gûlend rint Hinke foarop en makket yn 'e hûs it bedstee klear foar de pasjint.

Op 'e terp stiet Lútsen en sjocht hoe't syn fijân en slachtoffer nei hûs ta droegen wurdt. Hy fielt bangens, mar ek wat fan in rjochtfeardige ferjilding. Hy tinkt oan Ferkranus, dy't alris útlein hat, dat it op konfrontaasje útrinne moat. Mar mei it gefoel fan in ferjilding pleitet er himsels frij. Op reis nei hûs oefent er him lûdop yn 'e ferdigening dy't er syn mem foarhâlde sil.