Het masker van de wereldt afgetrocken

Toe-back-dronckenschap.

VAnden Toe-back sterven de verckens, te weten, als den back toe is; en de menschen en vaerender niet beter af. Ick seggh' dan op mijn voor-nemen:

Al is het gaetje van de keel,
Al is het cleyn, noch cost het veel.

[p. 265]

 

Rogier bon-temps die heeft in't sijn^1.

 

Ghegoten menigh voeder wijn:^2.

 

Soo dat hy sonder mantel gaet,

 

Die oock al in den Lombaert staet.^3.

 

Voor-seker die gheen renten heeft,

 

En die maer van sijn handen leeft,

 

En die noch daertoe allen dagh

 

Wilt vaghen uyt het heel ghelagh,

 

En even wel den weerdt betaelt,

 

Seght eens waer hy het geldt al haelt?

 

Ick kender een in onse straet,

 

Die al de selve ganghen gaet:

 

Als d'ooghen qualijck open zijn,

 

Soo sit hy in den branden-wijn:

 

En vat hem dien dan by den cop,

 

Hy setter een nat seyltjen op.^4.

 

Dan smoockt hy eens, dan eens ghesnuft,^5.

 

En spouwt en niest, en geeuwt, en puft;

 

Dan drinckt hy weer eens dat hy hijght!

 

Wat wonder dat die stuypen krijght?

 

En of het schoon is midder-nacht,

 

En dat sijn vrouw hem sit en wacht,^6.

 

Hy schijnt ghenaghelt op de banck,

 

En gaet daer roncken op een planck,

 

Oft op een tafel die hy vindt,

 

En stinckt een vaeyem teghen-windt.^7.

 

Daer leet hy als een beest versmoort,

 

Soo dat hy lijf en ziel vermoort.^8.

 

Hoe menigh wierd' een grijsen man,

 

En dee den Toeback en de Kan?^9.

 

Want veel die doen, ghelijckmen siet,

 

Sy drincken, en s'en eten niet,

 

En spoelen loos en longher af,^10.

1. In de ‘Characteres’ van R. Verstegen is het de man die zich te goed doet, de doordraaier.

2. Groot wijnvat (vehes, Kil.).

3. Lommerd, Berg van barmhartigheid.

4. Hij begint te laveeren, te waggelen. Zie Stoett, n. 1461.

5. Ghesnuft, van snuiven = ruiken; puft, van puffen = poffen, blazen (Kil.).

6. Hem zit te wachten.

7. Men merkt den stank een vadem tegen den wind in. Zie De Cock, n. 501.

8. Volgens den 1en druk, i.p.v. Soo hy sijn lijf.

9. En dee den (volgens den 4en druk, i.p.v. En deden) = Deed het niet... En is ontkennend (vgl. westvl.. 't en doet): Hoe menig zou oud worden, als tabak en kan er niet waren!

10. Loos = longher, pulmo (Kil.), long.

[p. 266]

 

En gaen al vroegher naer het graf.

 

Maer wiens neus van Toeback roockt,

 

En als een backers oven smookt,

 

^1. En dan noch poeyert synen snuyt,

 

Die blaest sijn ziel ten neusen uyt.

Vyt dese dronckenschap, ende de herberghen rijsen veel onghemacken. Ten eersten, dat vrouw en kinders^2. de heele weke winnen, dat verteert eenen Slampamper, eenen door-slagh op eenen Sondagh oft verloren maendagh, en sijn eyghen huysghesin moeter naer vasten. Seker de rivieren van het Paradijs, die besproeyden eerst de binnenste kruyden van het Paradijs, en daer naer gaeven sy de vochtigheydt aen de buyten-gheleghen planten: soo behoorden vrouw en kinderen te gaen voor de vremden. Ten tweeden, soo ontstaender uyt den^3. dranck veel kijvagien, verwijtinghen, verschillen, ghevecht,⁺ doodt-steken, en moorden. D'oude boecken hebben^4. somtijdt op den kant vande bladers staen een handt, die soo veel wilt segghen, als Noteert, daer is een merckelijcke pagie. Soo oock alsser een handt staet ontrent den^5. maeltijdt van Balthasar, die wijst ons daer aen een aenstaende ongheluck van drincken, dat lichtelijck soude ghebeuren. En ghenomen datter gheen krakeel en rees, den overdaet en de dronckenschap vermoordter meer als messen oft rappieren. Die soo sterven soud' men met dit Graf-dicht konnen vereeren:

^6. Il est mort pour les trais-passés.

Dat is om de ghepasseerde teughen en trecken die hy ghedaen heeft; die niet alleen schadelijck en zijn aen het⁺ lichaem, maer dickwils aen siel en saligheydt. Soo dat op de silvere schuytjens (die sy ghebruycken om den wijn uyt te drincken) daer sy doen graveren, en snijden:

1. Tabak snuift.

2. Slampamper, door-slagh = verkwister.

3. Geschillen.

+ P. Baeza

4. P. Did. de Baeza, S.I. († 1647).

5. Dan. V, 26.

6. Woordspeling met trépassés = overledenen. Teughen slaat op drinken, trecken op rooken.

+ Engelgr.

[p. 267]

 

Vaert wel

somtijdts soud' konnen ghestelt worden:

Vaert naer de hel.

Op dat dese roomertjens en fluyten soeter souden inloopen,^1. en minder gheweyghert worden, soo gaense op de ghesontheydt van Sijn Koninclijcke Majesteyt, van Sijn Keyserlijcke Hoogheydt, van het geselschap. Dan het zijn al Ghesondtheden vol onghesontheden. 'Tis waerachtigh gheseydt:

Quo tibi potarum plus est in ventre salutum^2.

Hoc minus e potâ ventre salutis habes.

Vna salus potis nullam potare salutem;

Non est in potâ vera salute salus.

'Tis ongheloovelijck wat voor kluchtige Haenen datter by wijlen onder dat volckje niet ghevonden en worden. Eenen van dese kelder-korts sieck zijnde, soo hem sijnen vriendt quam besoecken, en wijs wilde maecken, om den brandt te temperen, en te maetigen, water te drincken, soo seyd' den siecken datelijck daer op: Dat is reghelrecht teghen d'ordonantie van mijnen Doctoor, want hy heeft my allen stercken dranck verboden, en daer en is geenen sterckeren als rivier-water, want dat doet eenen heelen meulen draeyen. Siet Philothea, waer sy't soecken, en hoe datse niet alleen met hun geldt, maer ghesontheydt spelen. Noch brenghen sommighe tot ontschuldinghe by hunne goet-jonstigheydt. Sy segghen dat andere^3. menschen Goddeloos leven; want die moorden, benemen anderen het leven; die stelen, rooven het goedt; die

1. Fluit: smal en hoog drinkglas.

2. Potarum = potatarum; pota = potata salute; potis, dat. mv. van potus = die gedronken heeft. Waarschijnlijk is er ook een woordspeling met pot = kan (vulgo: potus, Kil.). We drukken Una i.p.v. Via, wat strookt noch met den zin, noch met de versmaat. Dus: ‘Hoe meer gedronken Ghesondtheden, hoe minder gezondheid in uw buik. Voor wie reeds dronk, is er slechts gezondheid in geen Gezondheid te drinken; geen ware gezondheid in een gedronken Gezondheid.’

3. Nog brengen sommigen... hun goedgunstigheid bij (zie het volgende).

[p. 268]

quaedt spreken, snyden iemandt sijnen naem en faem af; en soo voort: maer wy, segghen sy, wy en doen niemandt quaet: wy doen ons selven goet, wy doen den weerdt deught, wy zijn de beste diër leven; soo dan Godt moet ons sijnen hemel gheven, want den hemel en is voor de Gansen niet ghemaeckt. Dit redenen sommighe, ende soo kallen sy. Doch dit argument, ende de slot-reden verdraeyde en verkeerde iemandt eens in deser voeghen: 'Tis waer, 't en is voor de Gansen niet. De Gansen die wagghelen, soo doen de dronckaerts oock; de Gansen^1. die worden levendigh ghepluymt, soo doen de dronckaerts oock; de Gansen gaen barre-voets, soo doen de dronckaerts oock; de Gansen hebben roode neusen, soo doen de dronckaerts oock. Den hemel en is voor de Gansen niet: ergo den hemel en is voor de dronckaerts oock niet. Soo dede hy, seggh'ick, doodt, de opghesochte reden die sy in vrolijcke by-eenkomste plachten op te werpen. Een woordt noch Lieve Philothea; want ick vrees dat ick anders het gheselschap soud' stooren; het past op onse materie. Eenen Engelsman van goeden geslachte, doch wat te seer gheneyght tot den dranck, om noyt smoor-droncken te worden, hadd' in sijn salet hanghen de schilderijen van de Keysers van Roomen, ende^2. als de groote santeën wat langh omgegaen waeren, hadd' hy altijdt een oogh op sijn schilderijen; daer naer onverwacht op-staende, kostmen hem tot gheen drincken, of^3. bescheet doen meer aen porren, ghevende altijdt voor^4. reden: Het gaet nu wel, dit sal't hem soo wel doen, ick hebb' mijn Keysers al sien wandelen. Dan docht hem dat het meer als tijdt was van op te houden. Ghelijck het seker meer als hoogh tijdt was, en hy hadd' selver van te voren moeten opstaen, ende gaen wandelen. Het welck soo wy deden, wy souden een ghestadiger ende lanckduerigher ghesondtheydt, en leven winnen.

1. Doen, gebruikt als een soort hulpwerkwoord, om herhaling van het voorgaande werkwoord te vermijden.

2. De voorgestelde Ghesondtheden.

3. Aequali haustu respondere (Kil.).

4. Dit zal genoeg zijn.