De noodzaak van het overbodige

31

Reus en dwerg

In iedere reus zit een dwerg, maar ook in iedere dwerg een reus. De dwerg in de reus is een soort innerlijke horzel en het doet er in wezen weinig toe of hij iets groter of kleiner wordt, want hij blijft klein; maar de reus in nuce of de levende idee reus die in een dwerg huist is veel expansiever, hij doet de dwerg op den duur exploderen of uitdijen in de breedte.

Sterft de dwerg in de reus, dan blijft er een kleine leegte achter, een gevoelig of versteend centrum, als de halve versteende foetus van een tweeling die tegelijk een gevoelig idee is, maar er valt mee te leven. Sterft de reus voortijdig in de dwerg, dan ontstaat er een grote leegte die zich nooit meer laat vullen: in het begin wordt in snel tempo al het mogelijke aangezogen om het gat te dichten, maar tevergeefs, alles verdwijnt erin. Wat blijft is een steeds legere leegte ter grootte van de hele dwerg, een leegte die schrijnender wordt naarmate er meer in verdwijnt: tot de dwerg sterft en opgaat in de reusachtige alomtegenwoordige leegte.

*

Spelen met de leegte

Geen niets zonder iets. Niets is niet denkbaar zonder iets dat eraan voorafgaat of eromheen hangt, ook al is er wellicht ooit

[p. 64]

niets geweest zonder iets. Het niets (het niet-bestaande of ook het algemene) vertegenwoordigt als het ware de contravorm of holle vorm van wat geweest is en daarom kan men ermee spelen als met (andere) bestaansvormen, zoals men de eeuwen door ook met de dood heeft gespeeld als zijnde de meest alledaagse en vertrouwde vorm van niets.

Tot op grote hoogte doen kunstenaars niets anders: spelen met dergelijke contravormen-van-niets of algemeenheden in de hoop deze door een frenetieke inzet, veel technische foefjes en een gecalculeerd woordgebruik zo dicht mogelijk naar een realiteit toe te spelen, die dan als vorm-van-iets wordt ervaren, of tenminste als tussenvorm, welke - illusie of niet - in gedachten meer is dan een loutere bewustzijnsvorm (ongeacht het feit dat de concrete realiteit van ding & feit soms als niets wordt ervaren).