De noodzaak van het overbodige

77

Geheugen

De angst voor het slechter wordende geheugen. Bijvoorbeeld: een bekende naam die je maar niet te binnen wil schieten. Je weet zelfs waar je hem kunt vinden, zo niet het plekje in je brein waar hij hoort te zitten, nee zit. Terwijl je naar de boekenkast loopt om hem op te zoeken - een halve nederlaag reeds - geef je jezelf nog één kans: tot aan het moment dat je het boek in je hand neemt en het opent. Maar het geheugen grijpt de kans niet, laat je in de steek. Het opnieuw weten van de naam lijkt zo vanzelfsprekend dat je hem de eerstvolgende jaren wel weer zult kunnen reproduceren. Eigenlijk zou je al je kennis om de zoveel tijd opnieuw onder ogen moeten krijgen. Een onmogelijkheid. Maar het bewustzijn van de namen en wat ze voorstellen is er, alleen de naam zelf niet. Geen ramp, maar wel het begin van het einde?: een ruime binnenzee van bewustzijn van iets, je weet niet precies wat, een vaag, weldadig aandoend vermoeden van weten, een besef van weten, maar de contouren en profielen blijven uit, wat resulteert in een gevoel van geweten hébben (: Ik heb het geweten en dat is niet helemaal niks, maar...).

Het einde is misschien de wijze leegte van het bijna-niets. Daarna alleen de onwijze leegte.

*

[p. 138]

Om meer dan één reden is Montaigne niet alleen een van de boeiendste en intelligentste, maar ook een van de aardigste figuren uit de zelfbeschrijvingsliteratuur. Hij is of wordt literatuur (zijn eigen), met blootlegging van alle zwakheden, van hem en van zijn literatuur.

Wat mij vooral voor hem inneemt is het fleuren met zijn slechte geheugen: hij zou een geheugen hebben als een vergiet. Hoewel dit, gezien de enorme hoeveelheid citaten die hij in zijn essays verwerkt, nogal mee moet vallen, schijnt het een feit dat hij om de zoveel pagina's fout citeert en dat steeds met de grootste stelligheid. Daarnaast, lees ik, heeft hij ook opzettelijk fout geciteerd om zijn stellingen te staven en zijn gelijk binnen te halen.

En om je dan te beklagen over je geheugen is een grote gotspe.

Hoewel, anderzijds (in ‘Over leugenaars’) vindt hij juist dat hij door zijn slechte memorie zó uitblinkt dat hij daardoor ‘naam en faam’ zou moeten verwerven, terwijl hij tegelijk stelt dat mensen met een uitstekend geheugen vaak zwakke oordelen vellen. Hij, Montaigne, daarentegen heeft de gave om in plaats van blindelings op geheugenfeiten van anderen te vertrouwen de dingen zelf uit te denken.

Als dat geen gezonde dialectiek is dan ben ik blijkbaar vergeten wat dialectiek is. Ik heb ook een slecht geheugen, een geheugen zo slecht dat ik me bijna mijn eigen naam niet kan herinneren, laat staan mijn geheime dagnaam, terwijl ik zo goed als vergeten ben wat ik geschreven heb nadat ik het geschreven heb. En als dat niet helemaal waar is, dan is het binnenkort wel waar, ook als het alleen maar opgaat voor een ander en ik niet eens meer weet voor wie.

*

Ik herinner mij (u), dus ik ben.