Persoon/Onpersoon

[p. 91]

Aantekeningen bij de bundel Persoon/onpersoon

bl. 16. Yahoo - mensachtig wezen, verdierlijkt en verwilderd mensentype; o.a. als huisdier in dienst bij de Houyhnhnms (paarden met humane eigenschappen). Jon. Swift: ‘Gulliver's travels’, Dl. IV. Het woord is hier en in andere gedichten in deze bundel in meer neutrale zin gebruikt en niet noodzakelijk of uitsluitend pejoratief; ekwivalent van X of gewoon van mens.

bl. 19. ‘Jij socialistisch meisje’ - Jac. van Hattum, uit ‘Flarden’, Verzamelde revolutionaire poëzie. Vlissingen, 1932.

bl. 40. ‘Ra-Ba-Msth - Fraktionierung’. Door Otto Hahn op 17 december 1938 op zijn kalender genoteerd nadat hij voor het eerst een atoomkern had gespleten. Hij overwoog zelfmoord te plegen uit angst voor de gevolgen van zijn ontdekking.

bl. 42. ‘Haal de luiken van dek.’ De nederlandse slavenhandelaars schoten bij ernstige gevallen, als er veel slaven in de volgepakte ruimen stierven, ook wel met het musket om de aandacht van God voor deze ellende te trekken. Paul Zumthor: ‘Het dagelijks leven in de Gouden Eeuw’, dl. II. Utrecht, 1962. Vert. van ‘La vie quotidienne en Hollande au temps de Rembrandt.’

‘Kom in mijn kooi.’ Als Columbus tijdens zijn tweede reis naar Amerika op Santa Maria de Guadelupe landt, zwemmen hem jonge slavinnen tegemoet die uit hun kooien ontsnapt zijn. Ze werden er gehouden om zuigelingen voort te brengen, die als een bizondere lekkernij golden. Ook Montezuma at 's morgens voor zijn tweede ontbijt wel het vlees van kleine kinderen, terwijl de Spanjaarden tijdens hun tocht over land veelvuldig kooien met jonge mannen en vrouwen tegenkwamen, die daarin vetgemest werden voor het eerstvolgende feest. O.a. in Dr. Paul Hermann: ‘De lokroep van het onbe-

[p. 92]

kende.’ Zeist, 1957. Vert. van ‘Zeigt mir Adams Testament.’ ‘If the murderer is hung for the wrong killing, -’. Micky Spillane.

‘Op Groenland is niets groen.’ - Gegevens over Vikingen ontleend aan Dr. Paul Hermann: ‘Op zoek naar de horizon.’ Utrecht, 1954. Vert. van ‘Sieben vorbei und acht verweht.’

bl. 45. ‘Ik wou dat ik een tweeling was/ -’. Variant op: ‘Ik wou dat ik twee hondjes was’ van Godfried Bomans, mij alleen mondeling bekend.

bl. 46. Grote Kahn der Tartaren. Gegevens ontleend aan het reisverhaal van Odoric van Pordenone: ‘Descriptio orientalum partium.’ (1330) Vert. Dr. H.C.A. Muller in ‘Voorlopers en navolgers van Marco Polo.’ Leiden, 1944.

bl. 48. ‘Worm tussen wormen zijn weg etend.’ Hun enige informatie ontlenen wormen aan de aarde die zij al voortkruipend eten en weer uitwerpen.

bl. 52. Cunnilinguist, etc. - In soortgelijke wetenschappelijke termen scholden misdadigers elkaar en hun medegevangenen uit nadat ze enige tijd geassisteerd hadden bij een wetenschappelijk psychologisch onderzoek in een amerikaanse gevangenis. Het amuseerde hun vooral als de uitgescholdenen niet wisten wat de woorden betekenden en soms braken komplete gevechten uit over de betekenis van sommige woorden, die de verliezers in het hospitaal deden belanden. Zie: ‘My six convicts’ van Donald Powell Wilson. Pocket Books Inc., New York, 1953.

bl. 53. Olympiade in Vondelpark. Niet uitgevoerd Amsterdams ludiek projekt van enkele jaren geleden. Passage over Jackie Ickx uit Het Parool van genoemde datum. Laatste deel van gedicht over internationaal meester-oplichter naar gegevens uit het autobiografische boek van Willy René Verdurmen: ‘De duizend levens van Willy en Cobi.’ Amsterdam, 1968.

[p. 93]

bl. 57. ‘Het waarschijnlijkheidsoptreden van Mr X 1...’ Slotpassage van dit gedicht, iets gewijzigd, overgenomen uit het slotwoord van de inaugurele rede van Dr. J. Terpstra: ‘Waarnemen, toetsen, informatie, sturen.’ Z. pl., 1965.

bl. 64. Utopia. Latijnse tekst van door Thomas Moore ontworpen utopisch alphabet:

Utopus me dux ex non insula fecit insulam.
Una ego terrarum omnium absqi philosophia.
Givitatem philosophicam expressi mortalibus.
Libenter impartio mea, non gravatim accipio meliora.

Nowhere was somewhere. Titel van boek over utopie door Arthur E. Morgan. Chapel Hill, 1946.

De in dit gedicht genoemde namen van utopische plaatsen en projekten zijn, in chronologische volgorde vanaf de klassieke oudheid, ontleend aan een aantal boeken over dit onderwerp. De opsomming is bij lange na niet volledig.

bl. 67. Gedicht voor bandrecorder. Geluidseffekten uit ‘Prisma bandrecorderboek’ door W. van Bussel. Utrecht, 1967.

bl. 69. Reb-reb. Het geluid dat ganzen maken om agressie af te wenden, terwijl ze het hoofd afwenden en langs elkaar heenkijken. Konrad Lorenz: ‘Das sogenannte Böse. Zur Naturgeschichte der Agression.’ Ned. vert.: ‘Over agressie bij dier en mens.’ Amsterdam, 3e druk 1968.

‘Zien wat iedereen gezien/denken wat nog niemand gedacht heeft.’ Julian Huxley over Darwin.

bl. 87. Onpersoon in Lilliputland. Begindeel van gedicht refereert aan ‘Gulliver's travels’, dl. I; de gegevens van het middendeel zijn ontleend aan een artikel in het zweedse weekblad ‘Vi’,, nr. 15, 1968.

bl. 90. De man van 40⁺. Gegevens eerste deel van gedicht ontleend aan Spiegel, 1 nov. 1969: ‘De man van 40 en zijn gezondheid.’