Stadgasten

[p. 87]

Alle zien is wéérzien

De niet zo oude heer Grunsven stond in de tuin, ik had hem enige tijd niet gezien, tijd die telde, hoorbaar tikte. - Bent u ziek geweest? vroeg ik.

- Wat heet ziek, zei de heer Grunsven knorrig, wie vraagt er nou of iemand ziek is geweest.

- Het was aardig bedoeld, zei ik.

- Maar wie is er nou niet ziek geweest, zei de heer Grunsven, of klaar en duidelijk gezegd: wie is er niet ziek.

- Zeer juist, zei ik.

- Zeg dat dan ook, zei de heer Grunsven, zeg wat je denkt en draai er niet om heen. Natuurlijk ben ik ziek geweest.

- Erg?

De niet zo oude heer Grunsven keek mij bijna medelijdend aan.

- Niet zo ziek als jij, jongeman. Hij liet zijn stem een heel register dalen. - Wat heb je onder de leden?

- Wie, ik?

- Ja, wie anders. Of durf je het niet te zeggen? Fluister het dan maar in mijn oor. En hij hield, een sardonische blik in de ogen, zijn hoofd een beetje schuin naar mij toegewend als was dat oor zo'n ouderwetse koperen toeter waarin je kon spreken.

Ik dacht snel na. - Kanker, zei ik toen.

De niet zo oude heer Grunsven snoof. - Kanker. Dat zeg je maar om je ervan af te maken. Kanker heeft iedereen. En net als iedereen verberg je je ziekte achter een andere ziekte.

[p. 88]

Wat heb je in werkelijkheid? Je wilt toch niet beweren dat je gezond bent? - Kijk mij aan. Of durf je dat niet?

- Jawel, zei ik nederig en probeerde door hem heen te zien.

- Als je door iemand heen wilt zien moet je niet in z'n ogen kijken, zei de heer Grunsven, maar naar een punt tussen z'n ogen vlak boven de neuswortel. Zijn innerlijk oog zal zich dan bijna vanzelf ook op dat punt richten en prompt verraadt hij zich, geeft hij zich bloot, mede via de blik in zijn ogen. En wat je dan ziet houd je niet voor mogelijk!

Ik probeerde naar het punt te kijken dat hij beschreven had en mij niet door zijn woorden te laten afleiden.

- Soms heb je er spijt van en denk je: had ik maar niet door hem heengezien, je blikt dan in een duistere rede, zoals de Heilige Schrift zegt, één van de heilige Schriften dan. En alleen je eigen ooglicht kan je nog bijlichten op je pad.

Hij pauzeerde even, mond half open, tong in horizontale rusttoestand.

- Mensen moet je alleen oppervlakkig beschouwen, hun oppervlak bedoel ik, niet hun duistere rede.

Hij boog zich weer naar mij toe en zei zacht alsof hij een geheim verried dat alleen hij op de hele wereld kende: - Soms zie je andere, kleine mensjes in hen zitten die je meteen herkent, hun gezichten dan, homunculi die zich als volwassen foetussen bewegen en je doorgrondt op slag hun geheim. Boosaardig: - Je kunt zelfs dingen zien die ze zich zelf niet bewust zijn en als ze van kwade wil zijn kun je dreigen hun geheim te verraden, een geheim dat ze zelf niet kennen. Dat boezemt grote angst in.

Hij smakte met de lippen als een fijnproever.

- Hun geheim is soms een boek. Een boek over hun geheim, of wat zij als hun geheim beschouwen.

Hij lachte schamper. Was hij niet de enige die ons geheim doorzag, wat zeg ik, het wereldgeheim, het geheim van het Boek der Schepping?

[p. 89]

Ik speelde zoals vaker het spel mee en vroeg op samenzweerderstoon, quasi verstolen om mij heen blikkend: - Bij wie hebt u het bijvoorbeeld gezien?

De niet zo oude heer Grunsven, fluisterend: - Bij de paus. En de minister-president op de tv, en bij Winnie Mandela, en - hij keek mij aan, keek naar een punt tussen mijn ogen - bij jou, mijn zoon.

Ik maakte onwillekeurig een schrikbeweging. De heer Grunsven merkte het grijnzend op.

- Juist een verstolen reactie bewijst de waarheid van een bewering, zei hij, wat zeg ik, ze bepaalt het waarheidsgehalte ervan. Wat heb je bij mij gezien, mijn zoon?

Ik schrok blijkbaar opnieuw, duidelijk zichtbaar voor de blik van mijn waarnemer. - Zeg het maar, zei de niet zo oude heer Grunsven ernstig.

- Ik heb mijzelf gezien, zei ik, in velerlei gedaanten.

- Zoiets vermoedde ik al, zei de heer Grunsven. En dat heeft je goed aan het schrikken gemaakt, hè?

- Ja, bekende ik.

- Ik vrees dat je toch niet goed genoeg gekeken hebt, zei de heer Grunsven.

- Hoezo? Wat had ik dan moeten zien?

- Wil je 't werkelijk weten?

- Nee, zei ik.

- Een volgende keer als je weer kijkt zul je 't zien, of je het wilt of niet.

- Dan kijk ik niet.

- Te laat. Wie eenmaal gekeken heeft kan het niet meer laten. Je ziet dan gewoon wat je moet zien. Kijk naar me!

- Nee, zei ik.

En ik voelde mij plotseling ziek worden, ziek van onwerkelijkheid.

Het laatste dat ik hoorde was het wegstervende Te laat van de oude heer Grunsven. En ik zag het.

- Alle zien is wéérzien, fluisterde ik. Maar zelfs dat was te laat.