Virtualia. Teletonen. Even- en nevenbeelden

[p. 91]

Notities

eindbegin. Naar T.S. Eliots ‘In my beginning is my end’. ‘East coker’ in Four quartets, 1940.

Onwillige voorstellingen. Met dank aan Schopenhauers Die Welt als Wille und Vorstellung, 1819.

Een beter bewustzijn ‘binnen in mij voert mij naar een wereld waarin persoonlijkheid noch oorzakelijkheid, subject noch object bestaat’ - een bewustzijn ‘aan gene zijde van ruimte en tijd,’ Schopenhauer, geciteerd in Rüdiger Safranski's Arthur Schopenhauer, 1987 (vertaling 1990).

Biofilia. Titel van het gelijknamige boek van E.O.Wilson, Harvard University Press, 1984.

cogitons - elementaire bewustzijnsdeeltjes. Term voorgesteld door Nick Herbert in Elemental Mind. Human Consciousness and the New Physics, 1993.

structuren. Solitons: verrassend solitaire, niet-lineaire golven die soms plotseling in uiteenlopende turbulente media opduiken, van zeewater tot zenuwstelsel en complexe elektronische schakelingen, mogelijk ook in het kosmisch vacuüm als ‘vacuümfluctuaties’. Fenomeen bekend sinds 1848.

Flogiston: de lange tijd veronderstelde levensstof, later geanalyseerd en benoemd als zuurstof.

meer licht. Mas luz. Vroegere reclameslogan van Philips in Spanje.

superpositioneel. Memen, gezien als een soort culturele genen. Zie Richard Dawkins: The Selfish Gene. (1978)

Vreemde aantrekker: begrip uit de theoretische fysica, te zien als soms raadselachtig aandoende, concentrerende krachten in zelforganisatie.

virtualia. De filosoof George Berkeley (1685-1753): ‘Een niet-waargenomen ding is een tegenspraak.’

andere taal. Vuil, beschouwd als ‘materie op de verkeerde plaats.’ Mary Douglas in Purity and Danger. Gecit. in Simon Schama: Overvloed en onbehagen, Amsterdam, 1988.

[p. 92]

pro patria. Lachbeugellachen. In de vroege negentiende eeuw kregen zwaar depressieven in gestichten in Parijs een beugel in de mond in de lachstand. Dit zou hun stemming verbeteren.

Niet eindigend met een plop... Variant op T.S. Eliots ‘Not with a bang but a whimper.’ The hollow men, 1925.

realiteit als beroepsgeheim. Taboewoorden en -namen. Zie James Frazer, The Golden Bough, 1922. (Ed. 1993)

de pandemie van de economie. Uw waanzin is nog te redelijk. De kwantumfysicus Niels Bohr tegen een collega: ‘We zijn het er allemaal over eens dat uw theorie krankzinnig is. De vraag is alleen [...] of ze krankzinnig genoeg is?’

Rudimentaire taalgelijkenissen... Naar E.O. Wilson: On Human Nature. (1979)

Ook de uil... Vrij naar Hegel. Vergelijk ook de creatieve vleermuis in mijn De creatieve factor (1993, 1996).

nul punt nul. Nocebo's - negatieve placebo's.

reuzengrijns. Het omnium was een vroeg experimenteel-elektronisch muziekinstrument, hier bedoeld als fictief of neuronaal instrument.

tijd op punt van vertrek. Metaversum - Term geijkt door de wetenschapper Laurence M. Krauss, schrijver van o.a. Hiding in the Mirror. The mysterious allure of extra dimensions.

nieuw homoceen? Enige tijd geleden introduceerde de wetenschapper Paul Crutzen het begrip anthropoceen voor de periode waarin de mens optrad. Al eerder gebruikte ik de term homoceen. Zie Gedichten 1998-1948. (2001)

Memen: gezien als culturele genen. Niet door iedereen zonder voorbehoud aanvaard. Richard Dawkins ‘Van het nu in het nu’: Aristoteles, gecit. in Piet Vroon; Wolfsklem 1992.

trampolinepoëzie. In deze reeks - evenals in enkele andere gedichten als ‘dingtaal’, ‘eindbegin’ en ‘pro patria’ - wordt onder meer gebruikgemaakt van een keuze uit de krantenkoppen, die de laatste anderhalf jaar zijn verzameld.

trampoline (2). Spandrel - boogvulling in de architectuur, meer in het algemeen gebruikt als open plek in gevormde structuren die als open mogelijkheden beschouwd kunnen worden en die later van wezenlijk belang kunnen blijken te zijn. Stephen Jay Gould stelde in plaats daarvan de term exapties tegenover adapties voor. Zie The Third Culture van John Brockman, 1995.

[p. 93]

limietrealisme. Handelsreizigersroutes: een berucht moeilijke berekening van de meest effectieve routes voor de handelsreiziger om uiteenliggende steden aan te doen.

muziek der microsferen. ‘Zonsondergang die voor zonsopgang wordt aangezien.’ Debussy over de muziek van Wagner.

aborteren als experiment. Hervoelend ‘de lucht van andere planeten’. (Hugo von Hoffmannsthal)

voorvormen. Gevolg zonder oorzaak. Richard Wagner.

tik. Door taalwetenschappers wel beschouwd als oerstamwoord van alle talen.

verdwaalspiegels. De achtvoudige weg, een begrip uit het boeddhisme.

metaforiade. De mens als generatieve metafoor. Naar titel van een boek van Piet Vroon en Douwe Draaisma: De mens als metafoor (1985).

Generatieve metafoor is een term uit de moderne taalkunde; zie Taalmaskerade (1992) van Erik van der Spek. ‘Belangrijk is dat een generatieve metafoor zijn eigen normen en waarden met zich meebrengt.’

Morfeem: kleinste vormelement van taal met betekenisfunctie.

dingtaal (2). ‘De dingen...’. J. Campbell & B. Moyers: Mythen en bewustzijn, 1990, 1992.

Buitenziel. ‘External soul.’ James Frazer: The Golden Bough, 1922. Ed. 1993.

De slotzin naar biochemicus J. Craig Venter in een interview in de Volkskrant, 1 sept. 2011. ‘Onze enige beperkingen’ [...] ‘voor de ontwikkeling van nieuwe levensvormen’ [...] ‘liggen in de beperkingen van onze verbeelding.’

ex-nihilo. Na-woord. Term ontleend aan George Steiner: Het verbroken contract, 1990. Idem: ‘elke uiting van semantische singulariteit.’

Correctie zetfout. In de bundel Avatar. Avader (2006), blz. 24, moet ‘Afwatergeest’ zijn: ‘Awatergeest’.