Elbrich

[p. 81]

XIII

De moandeitemoarns kamen Anna en Eedwyr sels by ús en fregen, oft ik har ris besiikje woe. Ik wie de stêd yn. Sadree't ik thúskaam en derfan hearde, gyng ik hinne, noch foar it middeisiten. No soe ik teminsten witte, wêr't ik oan ta wie. En ik wie fol moed: Anna miende my wol, en ik stie ommers yn myn rjocht.

Myn rjocht. It kaam my lykwols earder oan, as soe ik foar in rjochtbank ferskine, doe't ik Dekema's grutte keamer ynlitten waard. Der sieten Eedwyr, Anna en de amme. De trije skikgoadinnen, tocht ik; dy sille beslisse oer myn lot.

Allinne Anna, dy seach der net út as in Parce, noch as in rjochter, earder as ien, dy't sels ek beskuldige waard. Hja hie grif ek al in lang en strang ferhoar ûndergean moatten, ornearre ik.

De beide oare froulju sieten steil rjochtop, de amme mei har houten fjouwerkantige kop in goadebyld allyk. Hja siet ûnbeweechlik yn al har breedte; gjin spier ferloek yn it plompe gesicht. Eedwyr setele yn 'e midden, ik hie wer it gefoel, as koe se dwers troch my hinne sjen. Ik krige in sit foar de trije froulju oer. Eedwyr iepene de sitting, in hammer hantearre se net, mar trije priemmen mei in strookje breidzjen hie se yn 'e tinne rjochterhân, in kleaune wie op 'e útein stutsen, dêr sloech se, faaks sûnder dat se der sels erch yn hie, mei op 'e tafel. Hja gyng rjocht op har doel ôf, neamde mei koarte wurden de útnoeging, dy't se oan my dien hiene en dat it harren talike, der moast nedich ris praat wurde.

It wie efkes stil. Ik wie yn 'e wille om te sizzen, dat ik net prate

[p. 82]

woe as de amme derby wie, mar ik betocht my ek wer. In tsjûge mear by wat der sein wurde soe, mocht faaks gjin kwea.

Ik seach Eedwyr wat ferskikken. State se Anna ûnder 'e tafel oan, of ferbylde ik it my? Anna seach ferlegen. O, de mûle stie sa fertrietlik, de hannen tipelje mei it wurkje om, dêr't se mei dwaande west hat, hjir kin se neat mei in hângebeart fan har ôfskowe. Skrutel begjint se:

‘Wel, Alef! Sizze jo, dat jo my dat jild op trouwe jûn hawwe, sûnder dat ik myn berie ha soe?’

No moast ik op myn iepenst wêze. Ien sekûnde tocht ik my de fraach yn, doe antwurde ik:

‘Ja, Anna Dekema. Oer dizze saak haw ik noch mei gjin minske praat, ek jo haw ik sûnt freedtemoarn net wer sjoen. Mar jo witte sels wol, dat it sa is, oars hiene jo my dizze fraach sa net dien. Hawwe jo wol ienich berie easke of dêr ek mar fan sprutsen?’

‘Ik tocht al, dat jo my net begrepen hiene.’

It kaam der sêft út en der wie ek gjin ûnfreonlikens yn te hearren. Eedwyr loek de wynbrauwen omheech. Doe kaam der noch swakjes efteroan:

‘Jo soene my myn berie jûn hawwe.’

Dizze partij wie ik wol treast. Ik woe efkes krekt fêststelle, hoe't it stie:

‘Dus, jo stimme mei, dat der gjin berie by wie. Hiene jo berie ha wollen, ik soe jo dat net wegere hawwe.’

Anna seach my oan, skuldich-ûnskuldich.

Ik sei der noch oerhinne:

‘Jo hawwe ommers gjin berie begeard?’ En nochris ferfette ik: ‘As it jo sin net wie, wêrom joegen jo my de troupenje dan net wer; ik bin jo ommers net ûntrûn?’

Jitte sei se neat. Dêrom liet ik der noch op folgje:

‘Ik bin ommers bleaun, oant jo my hjitten hawwe om fuort te gean.’

Anna woe noch in bytsje tsjinabbelearje, mar mear as in bern, dat bekibbe wurdt en noch in lyts útfynseltsje ta ûntskuldiging betinkt:

‘Ik doarst it jo net werjaan, omdat Aalke, de faam, by ús kaam.’

[p. 83]

‘Soene jo bang wêze fan in faam, dy't mear as tsien jier by jimme wenne hat? Jo soene har leaver om in boadskip stjoerd hawwe; ik ûntrûn jo ommers net?’

Anna wie ferslein, hja sette har ûnnoazelste gesicht, mar sa't se my oankipe begriep ik, dat se har jerne fan my ferslaan liet; it spile efkes ûndogens om 'e mûle, as woe se sizze: ‘Sa moat it krekt.’ Ik sei noch boppedat:

‘Jo hiene ommers tiid genôch hân om my de troupenje wer te jaan foar en alear de faam by ús kaam; hiene jo my net houlikje wollen, dan soene jo my dy doe werjûn hawwe.’

Hja tilde it gesicht nei my op, it stie blier. Ik fielde, dat ik nea wer sa sterk stean soe as op dit stuit. It wie hast plechtich stil, en plechtich foelen myn wurden:

‘Anna Dekema, ik haw jo troud en ik sil jo wol hâlde.’

Ik seach it rûntsje bylâns: de amme like ferstienne; Eedwyr har wynbrauwen wiene wer oplutsen, hja hie in kleur set fan argewaasje en seach Anna fûl oan, oft dy my no einlings tsjinsprekke soe; Anna hie ek in kleur krige, mar hja sei neat. Doe kundige de faam oan, dat it iten ree stie. De amme glied ûnhearber ta de keamer út, Eedwyr smiet de reade holle yn 'e nekke en stoep ek nei de itelkeamer, grutsk en ynfieren. Anna gyng allyk oerein en soe Eedwyr efternei, mar hja wachte efkes en seach skean oer 't skouder nei my om. Mei in pear lange trêden wie ik by har.

‘Wol ik mei jo yn 'e itelkeamer gean of net?’ frege ik sunich. Skrutel antwurde se: ‘Nee, kom no net.’

‘Dan wol ik tejûne werkomme.’

‘Dat meie jo dwaan.’

Ik gyng de jûns mei sin al foar iten hinne. Ik hie no rjochten op Dekemahûs en ik woe se ek jilde litte. Anna wie yn 'e koken en dêr hawwe wy lange tiid tegearre sitten te praten. Hja lei my út, hoe't se de moarns sa sprutsen hie as se dien hie om har yn Eedwyrs eagen wat skjin te praten, want dy wie har tige hurd fallen, doe't se hearde, dat hja, Anna, de troupenje oannommen hie. Dêrom hie se sein, dat se him noch mar op berie hie. Ik wie dêr net mei

[p. 84]

tefreden en sei, dat se der daalk foar útkomme moatten hie. Dat stimde se my ek mei, mar ik begriep wol, dat se bang fan Eedwyr wie. It hie ek in ûnfoarsichtich stik fan har west om in boask oan te gean sûnder earst har folk te rieplachtsjen. Hja, Anna, wie ek noch tige twivelriedich. In houlik fan ien fan harren, dat wie in saak, dy't it hiele sibtal oangyng, alle Dekema's en alle Liauckema's. Houliken hearden net sletten te wurden bûten freonerie. En benammen oer harren, om't hja wezen wiene, waard tige wekke en der wie har altyd foarhâlden om yn dizzen gjin ûnberette dingen te dwaan. Oant yn har heite en memme testamint wie har dat ynskerpe: beide beswarden de bern om nea gjin houlik oan te gean sûnder goedfinen fan 'e famylje en de straf folge op 'e died: wa't it al die soe in trêde fan syn erfdiel komme te missen. Dy straf wankte noch, want it goed wie jitte net útinoarset. En o, hja hie sa'n noed, dat it net goed komme soe en benammen Skelte-om, har fâd, soe se net graach tsjin har hawwe. Ik treaste har en sei, dat se mar moed hâlde moast:

‘Ik wol mr. Jacob Cronenburg (dy't op Adélen te Seisbierrum wenne en dêr't wy wol gemienskip mei hiene) nei Skelte Liauckema stjoere, dat er him fersiket ús hanlinge foar goed oansjen te wollen.’

‘Jo kinne dêr nimmen better ta krije; dat is Skelte-oms goede freon.’

Ik sei ek noch, dat ik mr. Idzardt Sickinga, myn susters skoanheit, nei mr. Julius Dekema skikke woe (dat wiene beide riedshearen fan 't Hôf) en myn omke Beyme Roorda nei syn omkesizzer, Douwe Roorda, dan hie ik wol hope, dat it jitte goed komme soe. It stie Anna allegear wol oan, sa't ik it útstelde. Dêrnei gyng se oerein.

‘Kom, ik moat nei de itelkeamer.’

Se stie my sawat ferlegen oan te sjen, as wachte se derop, dat ik fuortgean soe. Mar dat hie ik oars begrepen:

‘Ik wol mei jo yn 'e keamer gean.’

‘Dan sille jo kibjen hearre fan myn susters, antwurde se eangstich.

‘Jo binne my dat wol wurdich: ik gean mei.’

[p. 85]

Men moast der yndied ek wol wat foar oer hawwe. By it fjoer sieten se. Eedwyr en Luts en Imck. En dy seagen my oan, swart en fûl, as wie der in nêst âlde roeken útkommen. Mar se diene tige ûnnoazel; fregen, hoe't ik hjir kaam en wat ik hjir dwaan soe en wa't my hjir ûntbean hie, folle net genôch. Ik hie it mei in grapke beslaan moatten, mar ik makke my fierstente hjit om dy blazende katten. Ik sei, en dat hie allegear net sa stiif moatten:

‘Ik haw hjir al faak west en ik tink hjir noch wol mear te kommen.’ En ek: ‘Ik kom hjir by myn eigen.’ Tsjin dat falske, nytgjende freegjen hie ik oars gjin wapens. Dat gegnysk fan dy twa jonge dingen foaral makke, dat ik mysels in stive âlde sint-piter fielde. Ik haw foar 'en gewoante hân om hinne en wer te rinnen as ik mei myn hâlding ferlegen wie. Dat die ik no ek. Doe't ien fan de fammen opmurk, dat ik hjir omtrêde, as wie ik thús, doe sei ik, en wer sa deadlik earnstich, om't alle humor my yn 'e steek liet:

‘Ik haw Anna Dekema, jo suster, troud, en ik sil har ek wol hâlde.’

Alle kearen as ik yn 't hinne en wer kuierjen op Anna ta kaam, seach ik, hoe't se har sjenearde en se smeekte my hast om te swijen en har susters prate te litten. Dat hinne en wer rinnen fan my moat hja ek in hekel oan hân hawwe. It joech de oaren mar wille. Dat hja frege my, oft ik net kâld wie en makke plak foar my by 't fjoer. Sa kaam ik dêr ek te sitten. Mar har susters namen dat kwea ôf en ien rôp:

‘Hy gloeit of baarnt fan de minne as de kat fan it helske fjoer.’

Mar Eedwyr naam de saak likemin op as in grap. Anna hie der nei de moarns net wer oer prate wollen. No't se my wer sa praten hearde, woe se ek wolris krekt fan Anna hearre, hoe't de saak siet. Dêrom frege se moai skerp:

‘Suster, Alef seit, dat hy dy hat. Ast him troud haste, sis it ús. Wêrom seiste neat?’

Mar Anna sei ja noch nee en spriek gjin sprek. Hja koe noch woe it leagenje en derfoar útkomme doarst se ek net, om it misbaar dat har susters makken.

Ik haw dêr iten, mar nea hat in miei by sûnwêzen my minder

[p. 86]

smakke. De trije njirren sieten iderkearen tsjin my oan, ik wist my der net trochhinne te slaan en haw leau 'k wol tsien kear sein, dat ik Anna boaske hie. En Anna swijde mar.

Neitiid hawwe wy noch in hiel set yn it foarporteal tegearre west, wol twa of trije oeren lang. Doe wie it de goede, freonlike, leave Anna wer, en dat makke in bulte goed.