Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Elbrich (1998)

Informatie terzijde

Titelpagina van Elbrich
Afbeelding van ElbrichToon afbeelding van titelpagina van Elbrich

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.58 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

roman


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Elbrich

(1998)–Ype Poortinga–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 221]
[p. 221]

XV

It feilige gefoel fan by de bewenne wrâld te wêzen belytse al wat, doe't ik dêr op 'e seedyk efkes om my hinne seach. Tsjuster lei it âldlân foar my; nearne wie in ljochtsje te bekennen of oars eat, dat op in minskelike wente tsjutte. Ik wist by ûnderfining, dat men nachts net op in hichte stean moat om wat te ûnderskieden.

Ik woe by de binnengloaiïng del gean. Wer hie ik dat eigenaardige gefoel, oft myn fuotten folle langer wiene as yn 'e werklikheid it gefal wie. Ik soe earne in foet delsette en tommele foaroer yn 'e lichte, sa hie ik my dêrtroch ferrekkene. Ik die gjin ûngemak op, allinne skuorde it my troch de wûne. Mooglik begûn dy hurder te blieden, mar dat koe ik net sjen.

Ik bedarre op in modderreed en bleau efkes plat lizzen om nei te gean, oft ik tsjin 'e loft ek eat seach, dat in hûs of in pleats wêze koe, mar it wie omdoch. Wat moast ik? Ik arbeide my oerein; lang soe ik it net mear úthâlde kinne. Foar my wie it boulân. Op goed gelok rûn ik in reed út, dy't tusken de boustikken troch rûn. It gyng stroffeljend oer de hulten en bulten. Ik wie net ûnfertúnlik. Ridlik gau wie dêr it swarte sylhûet fan in beammantel mei in pleatske of sokssawat deryn. In hûn gyng oan.

Ik bleau op 'e reed stean, flak foar de hamei. It bist kaam net tichterby. As ik goed harke, miende ik it ratteljen fan it keatling te hearren, dêr't er oan fêstsitte moast.

Ik sleepte my it hiem op. Ear't ik by de doar wie, fleach dy mei in hoart iepen en in grou frouljuslûd frege noartsk:

‘Is dêr wa?’

[pagina 222]
[p. 222]

‘Ja, in ûngelokkich man, dy't help nedich is.’

‘Hen? Wa binne jo?’

‘In frjemde. Help my: ik bin wûne. Ik blied dea.’

‘Sytse, kom hjir ris mei 't ljocht!’

In man kaam mei in ljochtsje út 'e hûs setten.

‘Ik sjoch it al. Sytse, jou my it ljocht mar.’

It wiif naam it ljocht oer, de man gyng derút. Ik moat der wol ôfgryslik ferwyldere útsjoen hawwe.

‘Ik kin net mear stean. Help my!’

‘Dêr komt jo help al oan.’

De hûn wie losmakke. De man hie him oan it keatling; hy hoarte om foarút te kommen.

‘Sa dogge wy hjir altiten. Dan binne de pasjinten meast samar wer klear. Binne jo hast better?’

Hjir hie ik gjin boadskip. Ik stroffele fan it hiem ôf. Ik hearde it wiif noch hunen:

‘Sjochst wol, Sytse? Niis koe er net mear stean; no rint er alwer.

De hûn grânzge.

Ik begriep, dat ik by de measte minsken net in wolkomme gast wêze soe. Der rûn safolle ferkeard folk by de wei. Knevelders en moardners. Nimmen wist, wat er oanhelle. Neat gjin wûnder, dat se sok folk mei hiemdoggen en by need mei heafoarken en guozzeroeren fan 't hiem hâlden.

Wat moast ik dwaan? In amerij tocht ik oan it kleaster. Mar dat lei grif gâns súdliker en ik koe net mear. En der wie eat yn my, dat sei: alles leaver as wer nei dy muonts mei syn woeste hûn. Ik hie no genôch fan kwearakkerts fan hûnen. Yn myn foarstelling raande de kleasterhûn gear mei dy fan myn deafijân. It moasten bisten mei deselde natuer wêze. De iene soe my gelokkich gjin kwea mear dwaan kinne. Ik hong alris efkes tsjin in hikke oan, deaôf as ik wie. Mar ik woe hjir net stjerre yn 'e wâl.

De reed wie wer ombûgd nei it noarden. Soene hjir wol mear minsken oan wenje? It wie hjir sa keal. Nearne stie in beamke oan it paad. Op syn moaist kaam ik wer by de seedyk telâne...

Wer hie ik it gelok yn safier mei, dat der noch in pleats oan 'e reed stie.

[pagina 223]
[p. 223]

Ik kaam nochris te fallen op it hiem. Ik taaste om my hinne. Ik wie stroffele oer dompen, dy't hjir útspraat leine te druien. Ik wie al bang, dat in hiemdogge my sa oer it mad komme soe, mar dat betearde goed. Ik kaam by de finsters oan 'e hûsside. Yn it mulhús baarnde ljocht. Ik seach yn 'e hûs op, ear't ik nei de doar rûn. It wie in freedsum taferiel. Trije minsken, in manspersoan en twa froulju, sieten drok mei-inoar te riddenearjen. Hja hiene wille: út en troch koe ik har laitsjen hearre. Ien fan 'e froulju koe wol siik wêze. Hja lei, of leaver siet, yn in sliepbank, dy't oer de flier stie. Mar hja wie fleurich en hja die like drok mei oan it eartepûljen as de beide oaren. Hja siet mei de rêch nei my ta, it gesicht koe ik net sjen. It begûn my ek foar de eagen te skimerjen. Ik koe mar krekt de klink fan 'e doar lichte. Ik wachte net ôf, mar gyng der fuort yn. It wie der lykwols tsjuster. Ik skopte earne tsjinoan en foel. Mei-iens kaam it frommes, dat net op bêd lei, op it lawaai ôfsetten. Hja bearde raar, doe't se my beljochte, wylst ik heal oerein klaude.

‘Wat ha wy hjirre?!’

Ik hie op 'e tonge om te sizzen: ‘Jimme nijbeneamde grytman!’, mar ik betocht my noch krekt. Hja hiene my licht foar gek fersliten.

Hja skodholle.

‘Wêr komst wei? Sis ris wat! Bist út 'e loft fallen, út 'e grûn opkommen, ûnder wetter wei? Hja hiene dy wol wat skjinder ôfleverje mocht.’

Hja prate wat rou en bot, mar it harke wol goedaardich. Ik besocht te praten, mar ik hie myn tonge amper mear yn 'e macht. It kaam der ûndúdlik en knoffelich út. Ik wie in reisber man. Underweis oanpakt troch rôvers. It frommes wie net om it wurd ferlegen. Hja bearde alwer: ‘Heden, minsken, fint! Kinst net wat dúdliker prate? Stek dyn tonge ris út. Ha de hearen fan 'e justysje dêr altemets in eintsje ôftept of der mei in gleone priem troch stutsen? Foar in falsk tsjûgenis? Want dû bist yn 'e earste leagen net smoard fansels.’

De spraak bejoech my. Ik koe der noch sawat útbringe, dat ik

[pagina 224]
[p. 224]

wûne wie. It bloed wiisde it ek wol út.

‘Heariken, koest ek noch wol gelyk ha. Wat moatte wy mei dy? Wy kinne dy fannacht net brûke.’

Ik hearde it oare frommes roppen út it mulhús wei. Hja sil witten hawwe wolle, wat der geande wie.

De oare mei har grouwer lûd werom:

‘Ei, hjir is in omswintler. It liket net in foarnamenien. Hy sil wol ûnder 'e galge stien ha, mar se hawwe fergetten him op te knoopjen. No, ik leau, hy giet sa ek wol dea. Se hawwe him raar knoffele. It is allegear bloed. Hui, maat! Dêr siicht er my al hinne!’

Ik koe it net mear op fuotten hâlde. It waard my swart foar de eagen.

 

As men bûten westen lein hat en men komt wer by, dan wurdt it jin pas njonkelytsen klear, dat der tiid ferrûn is en dat der wat mei jin bard is. Men is nei in oar plak brocht, der binne guods mei jin dwaande en alsamear. Earst hearde ik hiel út 'e fierte stimmen praten. It lûd kaam tichterby. Ik koe ferstean, wat hja seine. It wiene de beide froulju. En hja holpen my. Waskje en klaaie en de wûne ferwine. Hoe en wat krekt, ûntkaam my, heal yn 'e sûs as ik wie. Mar dat lette my neat; ik fielde, dat soarchsume hannen dwaande wiene. Ik spande my net yn om mear yn my op te nimmen. Hja wisten net, dat ik har hearre koe.

‘Dat dit no krekt jûn komme moast! Komt dit wol goed?’ frege deselde, dy't earst by my kommen wie.

‘Wis wol,’ antwurde de oare. ‘Wy bêdzje him aanst yn it binhús. Fan him kriget tenacht gjinien lêst. Hy is der fierstente min oan ta.’ 'It falt my ek noch ta, dat de boal him nearne syn brânmerk yn 't fel set hat en hy hat ek gjin groeden fan in giseling op 'e rêch.’

‘Ei nee, sa'nien is dit net, Womk. Leau my dat mar.’

Dat moast deselde wêze, dy't ik yn 'e sliepbank sitten sjoen hie. Har lûd wie leaflik en it harke my oerbetroud yn 'e earen. Har hannen wiene feardich en sêft. Hja berêde de wûne, wazich koe ik it ûnderskiede.

‘Span dy net tefolle yn, Willemke. Dû bist noch net better.’

[pagina 225]
[p. 225]

‘It falt wat ta. Ik fiel neat mear,’ antwurde de oare mei fjoer. ‘En ik kin him dochs net oan it lot oerlitte?’

Ik wie te dûzich om folle oer de namme Willemke nei te tinken. Ik koe de faam no al better sjen, it antlit fol noed oer my hinne bûgd, wylst de hannen rêdsum har wurk diene.

‘Elbrich!’ tocht ik. ‘Elbrich soarget foar my.’

 

Dy nachts, wylst ik dêr yn it binhús lei, barden der dingen op 'e pleats, dy't ik mear achtslein en minder gau fergetten ha soe, as ik jit net sa sûzich yn 'e holle west hie. Ik wist no de oare moarns net mear, oft it dream of ynbylding west hie of werklikheid. Ik moast earst sliept hawwe of teminsten wei west. It sil al gâns nei middennacht west hawwe, sels hie ik der net rjocht beroai oer, doe't ik wekker waard. Ik wie ek yn safier by myn sûp 'en stút, dat ik hearde, hoe't der minsken op 'e pleats warber wiene. Der waard praat en hinne en wer rûn; doarren gyngen en der waard omsmiten mei moai swiere dingen (letter, doe't ik itselde wer hearde en wist, wat it wie, haw ik begrepen, dat der ark as silen en keaten fan 'e rongen yn muorre en stilen krige en oer 'e skuorreed smiten waard). Ik miende ek alris in pear hynders oaninoar wrinzgjen te hearren. De oare moarns hie ik sels noch it lûd fan it fuortriden fan ien of mear boereweinen yn 'e earen, mar doe wist ik al net mear, oft ik it dy nachts heard hie of dat ik it al in pear dagen hyltyd yn it gehoar hân hie, fan myn aventoer yn Barradiel ôf.

Ien ding koe ik noch foar ynstean. Ien fan 'e froulju hie mei in baarnende kears efkes by myn bêd stien. Ik hie de eachslidden inkeld yn it tsier han en dertroch de eachteisters in skym fan sjoen. Hja moat grif tocht hawwe, dat ik sliepte. Hja wie der gau wer út gien. Ik moat fuortdernei wer yn 'e sliep fallen wêze.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken