Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De ring fan it ljocht (1976)

Informatie terzijde

Titelpagina van De ring fan it ljocht
Afbeelding van De ring fan it ljochtToon afbeelding van titelpagina van De ring fan it ljocht

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (1.18 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

verhalen


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De ring fan it ljocht

(1976)–Ype Poortinga–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Fryske folksforhalen


Vorige Volgende
[pagina 108]
[p. 108]

Tomke-biis

Tomke-biis wie in hiel lyts jonkje. Syn namme seit it al: hy wie net greater as in tomme. Syn heit en mem wiene sa earm, dat hy hie net iens in houten bedtsje lyk as oare bern - hy sliepte yn in lúsjefersdoaske. Nou koe er dêr wol lekker yn sliepe, hwant syn mem hie der in leaflyts bedtsje yn makke, mei lytse tekkentsjes en kessentsjes, mar it slimste wie, as er dêr dan yn lei, hie er altyd noch sa'n honger, hwant hy gong faek op bêd mei neat as in heale woartel of in stik koalraep.

It wie forskriklik. Op in joun sei syn heit tsjin syn mem: ‘Dit kin sa net langer. Us Tomke-biis moat iten ha, oars wurdt er siik’. ‘Mar ja’, sei syn mem, ‘hoe wolst dat ha, myn jonge? Ik haw neat mear yn 'e hûs’. ‘Witste hwat’, sei er, ‘it mei wol net, mar ik moat der mar op út to stellen. By dy greate boer dy't hjir fuort by wennet ha se op 'e tsiissouder hiele grouwe tsizen lizzen. As ik dêr ris ien fan stiel, dan koene wy der in hiel skoft fan libje’. Syn mem waerd der wyt fan om 'e holle, mar hwat moast se? Se frege: ‘Hoe komstou yn 'e pleats? Alle doarren sitte yn 't slot, dat dêr kinstou noait by komme’. Hy sei: ‘Witste hwat, ik nim ús Tomke-biis mei’. Yn dy tiid hiene se hiele greate kaeijen, sadwaende hiene se ek in great kaeisgat en dêr koe Tomke-biis troch. Syn heit sei: ‘Wy geane der fan nacht noch hinne. Dan til ik Tomke-biis op, hy krûpt troch it kaeisgat en dan strykt hy de skoattel fan 'e doar en sa kom ik der yn’.

It wie tsjuster en Tomke-biis en syn heit strúnden togearre nei de pleats. De mage pleage Tomke-biis wakker, mar syn heit sei: ‘Doch mar even geduld. Aenstons krigest in lekker stik tsiis’. Tomke-biis hearde troch 't kaeisgat de kij wol snuven. Hy troch it kaeisgat, de skoattel fan 'e doar en doe stiene se yn 't bûthús. Sy togearre nei de tsiissouder, syn heit wist wol hwer't dy wie. Tomke-biis klom by de ljedder op en syn heit bleau ûnder stean. En dêr kaem Tomke-biis op 'e tsiissouder. Allegear tsizen! Griene en wite en giele. Tomke-biis wist net, hwatfoar tsiis as er krije moast. Hy frege syn heit: ‘Hoe'nen moat it wêze, heit? In witen of in grienen!’ ‘It kin neat skele!’ rôp syn heit werom. Mar dy hie sa lûd praten, dat dat hearde de boer.

Dêr kaem de boer oan. Syn heit hie noch krekt de tiid om bûtendoar to kommen, mar Tomke-biis koe net mear by de ljedder del. Dy sprong yn 't hea. En dêr siet er, ûnder 't hea; hy hearde de boer wol omstrunen. Njonkenlytsen kaem de boer op 'e bûthússouder en troch 't hea seach Tomke-biis dat er in foarke yn 'e hân hie. Hy soe bigjinne to fuorjen. Tomke-biis krûpte noch hwat djipper ûnder 't hea. Mar de boer stekt de foarke der yn en jowt de kij allegear in jifte hea. En yn ien fan dy foarkfollen sit Tomke-biis! Hy komt foar in kou to lânne. Hy soe noch gau fuortkrûpe, mar it wie al to let. Hap! sei de kou en floeps! wie 't - Tomke-biis glied troch 't kielsgat en dêr siet er yn 'e kou. O, hwat wie 't dêr gleon! Hy wrotte dêr hwat om, en ja, hy koe alles hearre hwat der yn 't bûthús sein waerd. Hy hearde, dat de boer de amer krige, hy sei hwat tsjin 'e feint en tsjin 'e faem en doe gong er ûnder de kou sitten to melken dêr't Tomke-biis yn siet.

Tomke-biis hearde de molke yn 'e amer rûzen. Dat makke him suver in bytsje fleurich. Dêrom bigoun er to sjongen: ‘De boer die plukt de koe! De boer die plukt de koe!’ En de boer waerd dan doch sa heislike kjel, dat hy truzele sa fan 'e tuolle ôf yn 'e groppe. Under de stront! O, hwat wie dy boer binaud. Hy skreaude tsjin 'e

[pagina 109]
[p. 109]


illustratie

[pagina 110]
[p. 110]

feint: ‘Dy kou moat dea! Nei de slachter! Ik kom net wer ûnder dy kou. Hy is bitsjoend!’ ‘Hui, hui!’ sei de feint, ‘boer, it is ien fan ús bêste kij. Dy mei net dea! Ik sil dy kou wol melke’.

Nou, sa stapt de feint ûnder de kou en bigjint ek to melken. En mei dat Tomke-biis dat heart, bigjint er to sjongen: ‘De knecht die plukt de koe! De knecht die plukt de koe!’ En de feint dy wurdt sa kjel, dy falt deselde kant oer - yn 'e groppe en ûnder de stront! Doe sei de boer: ‘En nou is 't foargoed út. Nou moat er dea!’ ‘Och’, sei de faem, ‘net dwaen, boer! Sa'n goed bist! Jim binne allebeide net lekker. Ik sil dy kou wol melke’.

Nou, en de faem kriget amer en tuolle en giet ûnder de kou sitten to melken. Mar meidat se in stik of tsien speten yn 'e amer dien hat, bigjint Tomke-biis wer to sjongen: ‘De meid die plukt de koe! De meid die plukt de koe!’ It fanke waerd al sa kjel - ek yn 'e groppe! Doe wie de boer dan dalik bisluten. Hy sei tsjin 'e feint: ‘En nou dou dalik nei de slachter! Hy moat op slach komme en helje dy kou op. Dat bist is bitsjoend’.

De kou waerd slachte. Tomke-biis siet yn 'e pânse, en doe't dy foar 't ljocht kaem, sei de slachter tsjin 'e feint: ‘Goai dat ding mar bûten, dêr sit doch neat oan to plúzjen. Dêr ha wy oars net as wurk fan’. Sa bidarre de pânse bûtendoar. Dêr hie er in skoftke lein, doe stie der ynienen in biddelman yn 'e slachterij. ‘Och baes’, sei er, ‘soe ik dy pânse ha meije, dy't dêr bûtendoar leit? Dêr sit foar my noch wol in lekker hapke oan’. ‘Wel jawol jonge, nim dou dy pânse mar mei’. De biddelman de pânse yn 'e koer, de koer op 'e rêch en dêr sjoude er hinne, wakkere bliid. Tomke-biis bisocht yn dy pânse hwat by de útgong to kommen, syn lyts hantsje koe der krekt ta út en sa pakte er de biddelman by ien fan 'e kroltsjes fan 't nekhier en dêr loek er oan. Doe song er: ‘'k Zit in de bedelmans mand! 'k Zit in de bedelmans mand!’ De biddelman waerd ôfgryslike kjel; hy sette de koer del en frege himsels ôf, hwa hat my dit lapt? Mar hy seach neat, dat hy tochte, ik ha 't my faeks mar forbylde. Sadwaende naem er de koer wer op 'e rêch en teach wer fierder. Mar nei in skoftke docht Tomke-biis wer itselde. En foar de tredde reis noch ris. Dat dy biddelman waerd op 't lêst sa binaud, hy soalde de hiele pânse yn 'e ûnderwâl en fuort, op in draef.

Nou, dêr lei Tomke-biis. Hy die alle war om der út to kommen, mar it woe him mar net slagje. Mar ik bin in eintsje ûnderweis, tocht er, en dêr hearde er ynienen snuffeljen. Der wie in greate, hongerige houn en dy friet yn in stik twa, trije, fjouwer happen de hiele pânse op. En doe siet Tomke-biis yn 'e houn. Ja, tocht er, mar wer sjonge. Hy song: ‘'k Zit in de hond z'n kont! 'k Zit in de hond z'n kont!’ mar it holp neat. Doe waerd Tomke-biis wol hwat bang. Hy krûpte de hiele hounemage troch. En fan dat gegriem en gekribel yn syn mage waerd de houn sa mislik, dat hy koarre alles der út. Dêr lei Tomke-biis oer de groun. Hy wie wol freeslike fiis en ûngedien, mar it wie flak by de feart, dat hy nei 't wetter, hy wosk him hwat ôf en doe nei hûs. Hy roun by syn heit en mem foar de glêzen lâns; se sieten by de tafel, en doe hearde er syn mem skriemen: ‘Och, och, ús earme Tomke-biis! Hwer soe er doch sitte?’ Tomke-biis glûpte efterom en troch it kaeisgat nei binnen. Doe die er hiel foarsichtich de keamersdoar iepen en rôp: ‘Hjir bin ik al!’

Nou, doe kaem dan de forneamde baerch mei de wite snút en dy blies it hiele forteltsje út.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken