De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

De weardichheit

In boer loek de pet djip oer de eagen en ried yn de sinne op nei hûs. Underweis kaem er trije skriftgelearden efterop, dy't in swiere bibelrôlle tôgen. Se fregen, oft se mei ride koene en de boer sei: ‘Ik moat dy kant doch út, dat ik soe sizze, stap mar efterop!’ De trije skriftgelearden klommen op 'e wein en de boer sette it hynder wer oan.

Hwat fierderop rounen trije hege mannen fan it leger, mei swiere sleepsabels op 'e side. Se fregen, oft se mei ride koene en de boer sei: ‘Wy geane dy kant doch út, dat ik soe sizze, stap mar efterop!’ De trije mannen fan it leger klommen by de trije skriftgelearden efter op 'e wein en de boer sette it hynder wer oan.

Noch in ein fierder rounen trije riedshearen, dy't in tsjûk, swier wetboek tôgen. Se fregen, oft se mei ride koene en de boer sei: ‘Der sitte al seis, mar der sil ek wol plak wêze foar njoggen. Ik soe sizze, stap mar efterop!’

Underweis kaem der in grouwe tongerbui opsetten en de loft waerd sa swart as inket. It bigoun in stoarm to waeijen en it reinde dat it easde. De wjerljocht wie net fan de loft en it tongere as soe de wrâld forgean. Oan 'e kant fan 'e reed stie in âlde heideklinte en de boer ornearre, dêr moasten se de bui mar efkes ôfjeije. De trije skriftgelearden namen de bibelrôlle mei, de trije kriichslju sleepten har sabels mei en de trije riedshearen tôgen it wetboek de doar yn. De boer sloech earst syn hynder út, lei it in tek op en sette it hwat yn 'e smoutte efter de klinte. Hy koe der hast net mear by yn 'e hûs en kaem to lânne op in plakje dêr't it wetter him yn 'e nekke dripte en dêr't him in iiskâlde sigen oer de rêch gong.

It waerd sok swier waer dat it like wol oft de wjerljocht as in tsjil om 'e klinte gisele en it tongere dat de môge út 'e soudersbalken stoude. Ynienen hearden de

[p. 189]

mannen in skril laitsjen bûtendoar, sa yslik as kaem it rjocht út 'e hel fandinne. Doe folge der in wjerljocht dy't har hast mei blinens sloech. In swiere lucht fan brânnend pik en fan swevel kaem ûnder de doar troch, en wer hearden se, nou flak by, dat frjemde, skatterjende kâldgnizen. De trije kriichslju sieten stram rjochtop mei de hân oan 'e sabel, de trije riedshearen hiene de hannen op it wetboek, de trije skriftgelearden aeiden de bibelrôlle en de boer siet mei de hannen gear yn 'e skurte. De foarnaemste fan 'e skriftgelearden die de eagen iepen en sei mei in swiere stim: ‘Der is in sondaer yn ús formidden, dy't de grime fan de Heare op syn skouders hat en de duvel is hjir om him to heljen’. De trije riedshearen knikten en de trije soldaten skuorden de sabels bleat en seine: ‘Siz ús, hwa't it is en hy sil krije hwat him takomt!’ Mar de trije riedshearen sprieken: ‘Dat giet sa mar net! Yn in saek as dizze moat it rjocht hanthavene wurde - foardat wy ta in oardiel komme kinne, moatte wy goed en kwea ôfweage!’

De trije skriftgelearden seine: ‘Wy binne steunpylders fan de tsjerke fan de iennige God. Wy hawwe altyd ús heechste plicht dien en it nea yn 'e kant set tsjin it regear dat oer ús steld is. Wy hawwe de minsken altyd foarhâlden, dat se ûnderdienich wêze moatte en sûnder kleijen bliuwe op it plak dêr't God har set hat. Wy kinne it net wêze!’

De trije kriichslju seine: ‘Wy hawwe it regear dat God oer de minsken steld hat altyd tsjinne sûnder nei it iene of it oare to freegjen. Wy binne trou yn tsjerke kommen en wy hawwe de tsjinstanners fan it regear en de tsjerke delslein hwer't dat nedich wie. Wy kinne it net wêze!’

De trije riedshearen seine: ‘Wy hawwe altyd de wetten fan it regear en de tsjerke yn folle strangens tapast. Hwat foar it domme folk krûm like hawwe wy rjocht praet en wy hawwe der foar soarge dat regear en tsjerke beide genôch jild krigen om to dwaen hwat se dwaen moasten. Wy kinne it net wêze!’

De boer siet noch mei de hannen gear en sei neat. Se fregen, hwat hy to melden hie en hy sei: ‘Ik ha it faken net oan tiid hawn om nei tsjerke. Ik ha nea mei in wapen yn 'e hân foar it lân fochten, hwant myn lân leit hwer't myn fé rint en dêr kin ik sa wol baes oer bliuwe. It iennige dat ik fan wetten wit, binne de wetten fan foarjier, simmer, hjerst en winter. Ik miende dat it sa wol goed wie!’

Doe't de boer sei, dat er fakentiden net iens yn tsjerke kaem, lieten de skriftgelearden de eachslidden sakje en knikten mei de holle dat se genôch wisten. Doe't de boer sei, dat er nea foar syn lân fochten hie, leine de kriichslju de hân oan 'e sabel en knikten dat se genôch wisten. Doe't de boer sei, dat er neat fan de wetten ôfwist, tikken de riedshearen mei de finger op it wetboek en knikten dat se genôch wisten.

De foarnaemste fan 'e riedshearen gong stean en sei: ‘Foar ús is de saek nou wol klear, mar wy sille yn dizzen de Heare sels oardielje litte’. De trije riedshearen leine efkes mei-elkoar oer en doe hiene se de rjochtspraek foarelkoar. Se fregen de skriftgelearden hwer't dy har weardichheit oan ûntlienden en dy leine de hân op 'e swiere bibelrôlle. Se fregen de kriichslju hwer't dy har weardichheit oan ûntlienden en se leine alle trije de hân op 'e swiere sleepsabel. De trije riedshearen leine de hannen op it swiere wetboek en forklearren, dat dit it teken fan har weardichheit wie. Doe seagen se allegearre biskuldigjend nei de boer en fregen: ‘Nou jo, hwat is it teken fan jou weardichheit?’ De boer klaude him mei in smoarge finger efter it ear en sei: ‘Ik wie noch mar in foege jonge, doe moast ik al by ús heit yn 'e buorkerij arbeidzje, en doe't de âld man kaem to forstjerren, hat er my op syn

[p. 190]

stjerbêd syn learen pet jown. Ik soe sizze, dat is it teken fan myn weardichheit!’

De trije riedslju seine: ‘Wy hawwe in foarstel, dêr't de oaren it wol mei iens wêze sille, hwant it is folslein ûnpartidich en in earlik godsgerjocht - wy lizze allegear ús weardichheit bûtendoar en hwa sines fuortwaeit, dy is foar de duvel’. De trije skriftgelearden tochten oan de leadswiere bibelrôlle, de trije kriichslju tochten oan de swiere sleepsabels en de trije riedshearen wisten dat it wetboek hast net to tillen wie. Allinnich de boer tocht oan syn hynder en hie noed dat it tek him fan 'e rêch waeije soe.

De trije kriichslju diene de doar yn 't tsier en smieten de sabels foar de drompel. De trije skriftgelearden skouden de bibelrôlle nei bûten en de trije riedshearen skrepten mei it wetboek. De boer stie noch mei de pet op, en doe't se seine: ‘Sjit op, nou jo!’ doe hâldde de boer de pet bûten de doar en liet him los. De wyn grypte de pet en hy rôlle fuort.

De trije skriftgelearden rôpen: ‘In godsoardiel!’ De trije kriichslju rôpen: ‘De dea skuldich!’ De trije riedshearen rôpen: ‘Dit is rjocht!’ De trije skriftgelearden loeken de doar iepen, de trije riedshearen setten de boer der foar en de trije kriichslju smieten him nei bûten.

Sadré't de boer ta de doar út wie, stoude de duvel mei al syn trawanten de klinte yn en se grypten de skriftgelearden, de kriichslju en de riedslju by de lurven. Dy skreauden allegearre trochinoar dat de duvel de forkearde foar hie en dat se de boer bûtendoar smiten hiene om meinommen to wurden. De duvel frege, hwatfoar wurk oft se diene en de skriftgelearden seine, dat se God tsjinnen. De duvel frege, oft se dat biwize koene. ‘Wis al’, seine se: ‘Wy hawwe de bibel!’ ‘Hwer is dy dan?’ frege de duvel, en se seine, hy leit bûtendoar. ‘Neat mei to meitsjen’, sei de duvel, ‘jimme geane mei!’ Doe frege er de kriichslju, oft se biwize koene, dat se wiene dêr't se har foar útjoegen. ‘Wis al’, seine de kriichslju, ‘ús sabels lizze bûtendoar’. ‘Neat mei to meitsjen’, sei de duvel, ‘jimme geane ek mei!’ It forgong de trije riedshearen krekt as de oaren en doe't se seagen, dat der gjin ûntkommen oan wie, rôpen se meielkoar: ‘Mar dy boer dan, dy is syn weardichheit doch ek kwyt?’

‘O ja?’ frege de duvel en hy liet se nei bûten sjen. De boer hie syn pet al wer op en hy stie syn hynder droech to wriuwen. ‘In boer mei syn pet op dêr moat ik ôfbliuwe’, sei de duvel, ‘mar jim geane mei!’

De boer sette it hynder oan, loek de pet oer de eagen en ried yn 'e sinne dy't der wer troch kommen wie, op nei hûs.