|
| |
| |
| |
Voorréde.
LA MERE COCQUETTE, óf DE VRYERZIEKE MOEDER, een geestig Blyspél van den Heer Quinault, in de Fransche taal, mitsgaders twé ongemeene, én ongehoorde huuwelyken van twé beroemde Néderduitsche Tooneelspeelders, wélke zeer gaerne een Kluchtspél van diergelyk een geval, wenschten te zien, én zelve te vertoonen, hebben voor ruim twintig jaaren, aanleiding tót het opstellen van de WANHEBBELYKÉ LIEFDE, gegeeven, zonder dat wy échter ons aan ééne deezer Geschiedenissen, zeer stip hebben gebonden.
In het Fransche Tooneelstuk, gelyk in dit Kluchtspél, wordt de Moeder op haars Dochters Minnaar, én de Vader op zyns Zoons Meestrés, buitenspoorig verliefd; dóch de omstandighéden der geschiedenisse, ten opzichte der intrigues, óf warringe, én de incidens, óf voorvallen, zo wél als de ontwarring van het Bly, en Kluchtspel, (die échter beide op het zélve oogwit doelen,) zyn in het laatste, op eene geheele andere wyze verhandeld: want in het Fransche Blyspél, bréngt eene doortrapte en baatzuchtige dienstmeid Laurette, ter béde van Isméne, de Vryerzieke Moeder, met de hulp van een lósbollige Markies, én die van Champagne, een guitachtig knécht, de twé verliefde, Acante, én Isabelle, in eene verbysterde én wanhoopende verwydering, door een wéderzydsche opgevatte én ongegronde minnenyd, die zo verre uitbarst, dat, om malkanderen spyt aan te doen, de één aan zyns Vrysters Moeder, én de andere aan haars Vryers Vader, zich verlooft. Dit alles woelt én wart geduurig, zeer aardig, tót dat de man van Isméne, die eenige tyd uitlandig, en by haar voor dood gereekend was, door de knécht, onder schyn van eenen Vremdeling, méde gebragt, om kwansuis, getuigenis van 's mans overlyden te geeven, zich in 't einde aan zyne trouwelooze Vrouw ontdékt,
| |
| |
haar, en zynen ouden vriend Cremante, die met zyne Dóchter, (welke voor zyn vertrék, aan Acante verloofd was,) trachtte te trouwen, op het stréngste bestraft, én het huuwelyk van Izabelle met Acante, voortgang doet neemen.
Dit Kluchtspél, waar in, om de kortheid, zo veele warringen, én voorvallen niet konden, nóch mogten gebragt worden, verbeeldt évenwél eene diergelyke verlooving van Hendrik aan zyns Vrysters Moeder; dóch énkelyk door aanraading van Adriaan, én Agniet, om dies te béter het voorgenomen huawelyk van zynen Vader, te beletten; gelyk van de kant van Lucia, zulks aan Joost, haars Vryers Vader, gedaan wordt, uit wanhoop van ooit getrouwd te zyn, of moogelyk uit eene minzuchtige list, om te gemakkelyker tót haar oogwit te komen, en met Hendrick, die ze bemindde, te trouwen.
De vreemde, dóch waarachtige Geschiedenis der twé ongeboorde huuwelyken, hier boven aangeroerd, heeft weinig overeenkoming met deeze Tooneelstukken; niet tégenstaande dat 'er eenige toepassing van het ééne op gemaakt is, toen de Wanhebbelyke Liefde, eerst in het licht kwam, én by de twé beroemde Tooneelspeelders vertoond wierdt, wélke beide de Hoofd-persoonaadjen in de Geschiedenis, zo wél als in het Kluchtspél, zyn geweest. Deeze getrouwe vrienden waaren zeer naauw aan malkanderen verbonden, om datze veele jaaren in de Nederlanden, Duitsland, Dé nemarken, Pruyssen, Poolen én Zwéden, met malkanderen hadden gereist, én in kérmistyd, verlóf kreegen eenige weeken hier in onze Stad te speelen; daarze groote toeloop hadden om de kostelyk heid hunner kleederen, kunstige Tooneelen, goede nieuwe Tooneelstukken, én ordentelyke uitvoeringe, vergezélschapt van déftige Speelsters, (waar onder ook hunne eigene Vrouwen,) in een tyd dat alle vrouwe-rollen op onzen Schouwburg, nóg door mans persoonen wierden uitgevoerd. De jongste van deeze twé was getrouwd met eene uitmuntende Tooneelspeelster, by wien hy eene
| |
| |
Dóchter had. Weinige jaaren naar de dood zyner Huisvrouwe, verzoekt hy eene Dóchter van zynen Médetooneelist ten huuwelyk, die, toen reeds eene voornaame Tooneelspeelster, hem, met geneegenheid, toegestaan wierdt, én by wien hy verscheidene Zoonen kreeg. Eenige tyd hier naa, komt zyns Schoonvaders Huisvrouw te overlyden; deeze, by uitsteekenheid al zo érnstig én kunstig in Treur, als ongemeen geestig, én vermaakelyk in Blyspélen, (gelyk de ander zynen Schoonvader in geene deezer hoedaanighéden behoefde te wyken,) verzoekt op zyne beurt met eene aangenaame wyze, de Voordóchter van zynen Schoonzoon voor zich zélven ten huuwelyk, die zo wél door een tédere vriendschap, als een dubbel belang aan zynen Schoonvader verplicht, hem zyne Voordóchter niet konde, nóch wilde weigeren. En alhoewél dat de verzoeker ruim eens zo oud, én de verzóchte Dóchter, niet veel meer als vyf én twintig jaaren had, hebben zy een geruime tyd, zeer gerust, vriendelyk én vergenoegd, te saamen geleefd: want gelyk hy een schrander én oprécht man was, heeft hy zyne kinderen, niet tégenstaande het Tooneelspeelen, in alle goede tucht, én gehoorzaamheid opgebragt, én ook kinderen by deeze zyne laatste vrouw naagelaaten. Aldus zyn deeze twé halsvrienden, aan malkanders Dóchter getrouwd, de een dés anders Schoonzoon, én te gelyk ook élkanders Behouwdvader geworden. En 't geen hier by noch aanmérkens waardig word geoordeeld, is, datze beide als Gevader stonden over de Dochters waar méde zy getrouwd waaren.
De Catastrophé, óf ontknooping van de Wanhebbelyke Liefde, heeft meerder overeenkomst met de Geschiedenis van La Mere Cocquette, én behélst in de Episodia, of byverdichtselen, noch twé huuwelyken, die in het Fransche stuk niet noodig waaren; het eene van de Vader met de Moeder, én het andere van Adriaan met Agniet; welke laatste als byverdichte persoonen, hier nie onnuttelyk zyn ingebragt, dewyl zy alleen, de ontwarring uitvoeren. Voor 't overige is'er de waarschynelykheid in waargeno- | |
| |
men, én de Zédeleere, om aan de buitentydige trouwlusten in hooge ouderdom met ongelyke jaaren, een afkeer te verwekken, doorgaans kragtig genoeg uitgedrukt, om diesaangaande niets verders te zeggen. Sommige spreekwyzen, die eenigzints ruuw, óf aanstootelyk gevonden wierden, hebben wy veranderd, óf geheelyk daar uitgelaaten. Aan veele rymwoorden, die te dikwils, kort naa malkanderen, gebruikt waaren, zyn zonder den zin te krénken, geheele andere rymklanken gegeeven, vólgens de lés van den geleer den Franschen Tooneeldichter den Heer Pierre Corneille, die niet goedvindt dat men zich van een, én het zélve rymwoord bediene, voor én al eer dat 'er zéstig régels voorby zyn. Een uitgelaaten halve régel, die in eenen verwérpelyken bydruk, (Pag. 29.) met ontélbaare létter fouten, was overgeslagen, is in deezen twéden druk, ingevuld, én het Kluchtspél doorgaans in de onderscheidenlyke spelling, én spreeken, naar ieders karakter, verbétert; zynde dit in de persoonaadje van Geertrui in acht genoomen, op de zélfde wyze gelyk wy het in de nieuwe uitgifte van den Vryer in de Kist, ten opzichte van Dibberig, hebben
gedaan, vólgens Horatius Flaccus Dichtkunst, in 8e. Pag. 11.
Veel zal 't verscheelen óf een meester spreekt óf knécht,
Of ook een staatig man die weet het geen hy zégt,
Of dartel Jong'ling; een Vórstin, of Minnemoeder;
Een sneedig Koopman, of onnozel Schaapenhoeder;
Een Spanjaard, of een Pool, een Fransman of een Deen.
Deeze waarneeming, zal, om de overeenkoomende gevoeglykheid, altyd behaagen:
Maar maakt een Dichter, dat zyn Speeler anders spreekt,
Dan zulk een, in wiens staat, én kleederen hy steekt,
't Ruim, galeryen, bak, én huisjens zullen schaat'ren
Van lachchen, om zulk mal, én buitenspoorig snaat'ren.
Dit raakt eigenlyk het wérk van eenen Tooneelpoeët:
| |
| |
het vólgende zinryk vaers van den weêrgaáloozen Dichter den Heer van Vondel, eertyds boven de schoorsteen van de Speelders kamer, achter het oude tooneel geschreeven:
Het zy gy speelt voor stom, óf spreekt,
Lét altyd in wat kleed gy steekt.
behélst, in weinige woorden, eene zeer leerzaame, én nutte lés voor de Tooneelspeelders, die, naar de eigenschap der Persoonaadje dieze verbeelden, gekleed, zich zélven, in al hun bedryf én gebaarden, zoodaanig moeten schikken, dat die volmaaktelyk overeenkomen met de waarheid, óf de waarschynlykheid der Geschiedenisse, die ze verbeelden.
Onze voortreffelyke Tooneelspeelder Hr. Hermanus Koning, die voor geen Fransche Moliere, Poisson, nóch Romainville, behoeft te wyken, én als een uitsteekend voorbeeld, van anderen behoorde gevólgd te worden, bezit deeze kunst in den hoogsten graad, én heeft in zyn vermogen een ongevoelig hart tot medelyden der onderdrukten te beweegen, én wéderom het allerzuurste aangezicht aan 't lachchen te bréngen, zo ménigmaal als hy in Treur-én Blyspél, het Tooneel betreedt; én onder anderen in dit Kluchtspél, de ról van Joost, wélke niet kwakzalverachtig, nóch kinderachtig mal, gespeeld mag worden, zeer natuurlyk, tót groot genoegen van verstandige aanschouweren, vertoont. |
|
Auteursrechtvrij