Over-Ysselsche sangen en dichten

Op de doot van Graef Philips van Egmont.^*

Als t'Castiljaensche heyr, den Christelijcken coning¹
Misgunnende sijn erf en wettelijcke croning'

Stont in slach-order op de heyde van Ivry,

Was Egmont niet de man, die aen de Spaensche sy,

Vergetende den val van sijnen trouwen vader,
Het crijchsvolck, door bevel van Parma, bracht te gader?⁶

T'was Egmont inder daet: die met een wesen trots,

Een hert vol hovaerdy, en redenen vol spots

Verachtede oock den velt-oversten du Mayne⁹

* Deze Philips had zich, hoewel hij een zoon was van den in 1568 onthoofden Lamoraal, na een korten tijd in Staatschen dienst door Parma weer laten winnen voor de Spaansche zijde. Op 14 Maart 1590 sneuvelde hij bij Ivry als aanvoerder van de hulptroepen, die Parma aan de Fransche Ligueurs gezonden had.

1 Castiljaensche: Spaansche; den Christelijcken coning: Hendrik van Navarre (Hendrik IV), die sinds den dood van Hendrik III in 1589 de wettige troonopvolger was, maar vanwege zijn Protestantsch geloof door de Ligueurs niet werd erkend.

6 door bevel: op bevel.

9 du Mayne: Karel van Mayenne, na de vermoording van zijn broeder Hendrik de Guise, in 1588, de aanvoerder der Ligueurs. Zijn stad lag in het oude graafschap Maine, waarnaar Revius hem noemt.

[p. 17]

10

Die doemael Vranckrijck socht te hechten aen Lorrayne¹⁰

 

Door wapen of door list. Als Egmont was aent gaen

 

Comt schielijck op het velt voor zijne ogen staen

 

Een mans-gedaente, lanck, met sidderende leden,

 

Sijn vader gants gelijck van boven tot beneden,

15

Moortbleeck van aengesicht, de lippen swart als roet,

 

Den hals (alsoo het scheen) doorsneden en bebloet;

 

Die met een schorre stem hem dus heeft toegecreten:

 

Wat helsche raserny doet u u selfs vergeten?

 

Wat dryft u dienst te doen aen een die my mijn hooft

20

En u u vader heeft soo iammerlijck berooft?

 

Wat had ik doch misdaen, hoe had ick dit verdienet

 

Die trouwelijck mijn lant en coninck had gedienet?

 

Of ist om dat ick dy, oneer va(n) u (geslacht,)

 

Onwaerdich mijnes naems ter we(r) elt he(b) gebr(acht?)

25

Dit is mijn erchste daet. sult ghy u ionge leven

 

Dat ghy my schuldich zijt mijn moorder overgeven?

 

Den beul die t'soete licht my afgenomen heeft?

 

O boosheyt daer natuyr voor schricket ende beeft!

 

O wreetheyt noyt gesien in enich wolf of tyger!

30

En denct niet dat ick u (als een eerlievend' cryger)

 

Com noden om te doen de wrake van mijn doot,

 

Dat most een ander sijn, u siele is te snoot;

 

Maer om u inden gront der hellen te vervloecken

 

Voorbode van u straf coom ick u hier besoeken.

35

Het woort was nau geseyt, en met een naar gesucht

 

Het spoock (of wat het was) verloos hem inde lucht.³⁶

 

Maer Egmont, metter vaert besprongen vande Franssen³⁷

10 die doemael... Lorrayne (= Lotharingen): ‘die toen Frankrijk aan het Lotharingsche Huis zocht te brengen’. Mayenne's geslacht, de Guise, was een jongere tak van het huis Lotharingen. Zoowel deze jongere tak als de Lotharingsche hertogen hoopten tenslotte de Fransche kroon voor zichzelf te zullen winnen, ook al was voorloopig de oude kardinaal Karel van Bourbon de officieele candidaat der Ligue. De nederlaag bij Ivry bleek echter voor de Ligueurs het begin van het einde.

36 verloos hem: verloor zich, verdween.

37 metter vaert: terstond.

[p. 18]

 

Verbystert en verblint raeckt midden inde lancen³⁸

 

Die met een fel gecrijt hem rennen door de huyt,³⁹

40

Hy stortet op den mont en blaest de siele wt.

 

De heuvelen van Dreux vergroenden als zijt sagen,⁴¹

 

Van blijtschap hebben in haer handen oock geslagen

 

De nymphen vande Seyn'. syn ruyters sijn verschooyt⁴³

 

Sijn leger wtgerooft, sijn vaendelen verstrooyt,⁴⁴

45

En die op eenen dag heel Vrancrijck wilden storen⁴⁵

 

Hier hebben met den roem de hope oock verloren.

38 lancen: lansknechten.

39 rennen door dehuyt: overhoop steken.

41 Dreux: een plaats in de buurt van Ivry, waar in 1562 de Hugenoten door Frans de Guise verslagen waren.

43 vande Seyn': Ivry ligt even ten Westen van de Seine; verschooyt: gevlucht.

44 leger: legerplaats; vaendelen: vendels, compagnieën.

45 storen: te gronde richten.

Op de doot van graef Philips van Egmont. Hs. van Revius in C met plaatsaanduiding (zie echter de aanteekening bij het vorige vers). Mutatis mutandis gebruikt Revius ditzelfde gedicht later nog eens (zie pag. 170); 1. 't Castiljaensche: eerst: het Maraensche.

11. door wapen of door list: eerst: met wapen of met list; 23-24. de tusschen haakjes geplaatste letters en woorden zijn in het handschrift niet meer zichtbaar, maar gemakkelijk te reconstrueeren.