Volledige werken. Deel 1
(1884)–Theodoor van Rijswijck–
Auteursrechtvrij
[pagina 9]
| |
Eigenaerdige verhalenI. De Geest.Malheur à qui des morts profane la poussière! Gy, die met geest en schimmen spot,
En hun bestaen miskent,
Kom hier, en houd naer myn verhael
Uw aendacht eens gewend.
Hoor toe, en luister hoe een geest,
Een schrikverwekkend spook,
By middernacht het graf verliet,
Verzeld van damp en rook....
't Is machtig ver van hier gebeurd;
Met recht, dit doet my spyt;
En 't is ook vry al wat geleên,
Dat dient vooraf gezeid:Ga naar voetnoot(*)
Want heden zyn de spooken raer;
Na 't menschdom was verlicht,
| |
[pagina 10]
| |
Schoof 's afgronds schimmenbarend hol,
Zyn zwangre kolken dicht. -
Wat.... Na het menschdom was verlicht!
Dit schynt my ongemein.
Heeft men voorheen dan nooit gezien
Als zon- en maneschyn?
Een dichter komt toch altoos met
Zoo 'n duistre dingen aen,
Dat er, op honderd menschen, slechts
Maer een hem kan verstaen.
't Is wonderbaer, 't is ongerymd,
Want, zoo 'k my niet bedrieg,
Zyn fakkel en flambauw bekend,
Bekend van 's werelds wieg. -
Neen, vriend, gy mist, gy raedt het niet,
Gy tast naer ydlen schyn;
'k Zeg, na het menschdom was verlicht,
Verlicht aen rede en brein.
Want vóór dien tyd, gelyk men meent,
Was 't volk nog blind en dom;
Maer 't licht ontnam de huichlary
Haer sluier en haer mom.
Dan zag het opgeklaerd gezicht
Hoe alles is en was;
Zoo lyk wy thans de straten zien
Verlichten door de gaz.
Dat licht, of lyk men 't heeft genoemd,
Wanneer men 't droeg ten doop;
En waer Voltair' de vaèr van was,
En die het bracht te koop:
Dat was de schrik der spookery,
Het dreef de geesten voort;
En sederd is er, namen zegt,
Niets derglyks meer gehoord....
| |
[pagina 11]
| |
Hoe! lezer.... Weet ge alreeds genoeg!
In Gods naem blyf nog wat....
Och! dat ik maer Voltaire's naem
Daer niet geschreven had.
Neen, neen, het was Voltair' niet, hoor,
Zyn naem is my ontgaen;
Doch vangen wy 't begonnen stuk
Van 't vreemd verschynsel aen:
Een ridder uit den ouden tyd,
Een kerel als een vlag;
Een die nooit meer gelooven zou,
Dan dat hy voelde of zag;
Een man die adeldom en geld.
En goed en eer bezat;
En nimmer om het daglijks brood,
Den milden Hemel bad;
Een die met jockeys en kouriers,
By dag uit jagen ging,
En die by hel en duivel zwoer,
Wanneer hy niets en ving;
Een, die by gastmael en concert,
Geheele nachten sleet;
Het overschot den honden droeg,
Den armen niet een beet,
Een jonker, zoo gelyk ik hier
In korte woorden zeg,
Was op een zomeravondstond,
Gesukkeld van zyn weg.
Hy had, door zynen stoet verzeld,
In 't dichte kreupel bosch,
Den vinken netten uitgespreid,
En klemmen voor den vos.
| |
[pagina 12]
| |
En was by zyne wederkomst
Van 't rechte pad gezwaeid;
Maer Phebus had ook juist wat vroeg
Zyn lampen uitgedraeid.
Zoo doolden zy al om en rond,
En wisten niet waer gaen;
Maer eindlyk bracht een dorpeling,
Hen op de rechte baen.
Des jonkers algemeen verblyf,
Was een berucht kasteel;
Dat agter 't loof verscholen lag,
Van olmen en abeel.
En drie kwartiers naer 't zuiden heen,
Van 't ridderlyke slot,
Lag van een zwaren kloosterbouw,
Het brokklig overschot.
Noch echter kon men hier en daer,
Verborgen onder 't gras,
Een afgesleten grafzerk zien,
Waer eens het kerkhof was.
Nog enkel hief zich hier en daer,
Met afgebroken top,
Met ruicht en gele mosch begroeit,
Een sombre grafnaeld op.
Daer moest de ridder neven treên
Het was de beste baen;
En ook veruit het rechtste spoor
Om naer zyn slot te gaen.
‘Komt makkers, (sprak hy tot zyn stoet).
‘Komt mannen, spoeit u wat;
‘Daer ginder zie ik reeds het slot,
‘Wy zyn op 't rechte pad.
| |
[pagina 13]
| |
‘Reeds staeter 't avondmael gereed,
‘Reeds is de disch bereid;
‘Komt waer de gulle vreugd ons wacht,
‘Waer ons de wellust beidt.’
Maer ylings staet de jonker stil,
Hy raest en vloekt verwoed:
‘Wat of dit kaelhoofd (riep hy uit).
‘Hier op de wegen doet?
‘En ginds een been, een daer een ribb....
‘Is hier misschien de plaets,
‘Waer Satan naer de kegels rolt,
‘Met zyne helsche maets?
‘Weg kaelkop, (riep hy spottend uit).
‘Pak u terug naer 't graf. -’
En schopte 't met een lossen voet
Het halve kaekbeen af.
‘Foei! jonker, (riep zyn meêgezel
En maekte reeds een kruis).
‘Kom dragen wy de beenderen
‘By een in 't knekelhuis.
‘Ontheilig de asch der donden niet,
‘Dit is niet wel gedaen;
‘Gy wekt den geest van dit gebeent,
‘Tot woede en weêrwraek aen. -
‘De geest van dit verrot gebeent!
‘Wel dit 's een slimme vond:
‘En waer toch zou die geest dan zyn,
‘Indien hy eens bestond?
‘Werp toch dit ongerymd systeem.
‘Eens eenmaal uit uw hoofd;
‘Of heeft deez' nare kerhofplaets
‘U reeds van 't brein beroofd?
‘Wat eenmael sterft is eeuwig dood,
‘Daer blyft niets ovrig van;
| |
[pagina 14]
| |
‘Dit is liet hedendaegsch gevoel,
‘Van elk verstandig man.
‘Hoor, 'k noô de geest van dit gebeent
‘Van avond op myn disch;
‘En twyfel niet zoo hy bestaet,
‘Dan, ja, dan komt hy wis.
‘Maer lang genoeg hier van gepraet,
‘Kom, kom, 't is tyd verspild:
‘Hy diene zich van avond aen,
‘Of, heden zoo hy wilt.’ -
Nu wierp hy 't reeds geschonden hoofd,
Verachtlyk van zich af;
En vloekte nog in 't henen gaen.
Op menig zwygend graf.
‘Ja, recht zoo, (riep een heertjen uit
‘Dat zich by hem bevond).
‘Zyn edelheid heeft wel gelyk;
‘Zyn reden is gegrond. -
‘Juist, (sprak een tweede). 't is ook zoo,
‘Waertoe dit breed verslag:’
En keek reeds angstig achter zich
Of hy geen geesten zag....
Nog werd er onder weg gepraet,
Gefluisterd en getwist;
Doch eindlyk stond men voor het slot,
Nog eerder dan men 't wist.
En de ophaelbrug viel schielijk neer,
De bulhond blafte luid:
En jonker deed zyn mantel af
En trok zyn stevels uit.
Een aental juffers, flinks en mooi,
En vlug en rap ter been;
Begroetten jonker op zyn komst
En woelden onder een.
| |
[pagina 15]
| |
‘De disch is klaer, de tafel wacht,
(Herhaelde hy tot zyn maets).
‘Komt waer de gulle vreugd ons beidt,
‘Toe, heeren, neemt uw plaets.
En spoedig drong de drom zich voort,
En schoof zich aen het mael;
En kok en schenker stoven aen
Met beker en bokael.
Een feestlied hief zich eensklaps op,
En galmde door het slot;
En jonker braste met zyn maets,
En klonk met kan en pot.
Men kwam en liep met schotels heen
Waer soep en saus van droop;
En jonker sopte korst en koek
In suiker en in stroop.
In 't midden rookte een raer gebraed,
Met vreemden vorm en kleur,
Dat pooten lyk een kiekvorsch had
En oogen als een steur.
Een grooten luchterGa naar voetnoot(*) daelde neêr,
Van 't zwaer beplakt plafon;
En scheen door glazen bonken heen,
Zoo helder als de zon.
En drie paer speelders bromden luid,
Op snaertuig en schalmei,
Hun grove toonen onderling,
Door gang en gaendery.
‘Dreunt op maer! (riep de gastheer uit,
En vatte naer het glas).
‘Voort mannen, stoot de schuiftrompet,
‘En bromt met bom en bas.
| |
[pagina 16]
| |
‘Waer vreugde woont en blydschap huist,
‘Daer vraegt men spel en zang;
‘Klinkt op maer, dat de slotmuer kraekt,
‘De nacht is nog zoo lang.’
Maer ylings dringt een knecht zich in,
Verbleekt gelyk de wand;
Het haer stond pylrecht op zyn hoofd,
Door vrees en schrik vermand!
‘Ach Meester! -’ (riep hy angstig uit).
‘Wat! of dit toch mag zijn?’
(Vroeg jonker zoo al wat verbaest).
‘Daer, drink een slokje wyn! -
‘Ach! (riep hy). Ach! een rammlend spook,
‘Een vreesselyk gedrocht....
‘Staet aen de voorpoort van het slot....
‘Zegt hier te zyn verzocht.... -
‘De goede hemel staet ons by!
‘Een geest? - Zoo waer ik leef!
‘In Godsnaem, twyfel er niet aen,
‘Gy ziet wel hoe ik beef.
De gansche zael was doodsch en stil,
En radeloos, en stom.
De speelders roerden zich niet meer,
Stil waren pyp en bom.
‘Vlug, grendel hek en deuren dicht,
‘En schoor de poorten vast;
(Riep jonker), eer hy binnen dringt
En ons te zaem verrast.’
Maer vrugtloos, 't was te laet gedacht,
De voorstel holp geen duit.
Reeds opende de geest de zael,
En stak zyn klaeuwen uit!
| |
[pagina 17]
| |
Een dikke damp dreef voor hem heen,
Met spranklen vuer doormengd;
En waer hy op of neven trad,
Was alles bruin gezengd.
Een bang geschrei, een doodsch gehuil,
Vloog schrikverwekkend rond:
En meer als een der juffertjes,
Zeeg roerloos op den grond.
De gasten sprongen allen op,
Voor 's geesten klaeuw beducht;
En wat maer gaen of kruipen kon,
Begaf zich op de vlucht.
De speelders even zeer verschrikt,
Ontruimden het orkest;
Zy lieten fluit en trommel staen
En liepen met de rest.
't Kroop alles gat en venster door,
't Riep alles: vlie!... Ach! Vlie!...
De meiden liepen hoopsgewys,
De knechts in companie.
Geen hoekjen meer van drie duim breed
Waer zich geen man verstak;
't Zat vol, van in den paerdenstal
Tot boven op het dak.
Doch jonker, stond daer stil, lyk een
Die nergens van en wist;
Maer echter zag hy bleek gelyk
Een dooden in de kist. -
'k Begryp niet waerom hy niet met
De rest de zael uitstoof! -
Zwyg! Hy die eerst begrypen wilt,
Die heeft geen goed geloof....
| |
[pagina 18]
| |
‘Ja, (sprak hy 't vreemd verschynsel toe,
En vaegde 't doodzweet af).
‘Ja 'k riep u hier ten avondmael....
‘Ik daegde u uit het graf....’
‘Daer staet Bourgonje, daer Bordeaux....’
Maer 't spooksel trad vooruit,
En neep zyn harde klaeuwen toe,
In jonkers kille huid.
‘Gy! (sprak het), Die onz' sluimring stoort
‘Waer 't eenzaem graf haer dekt;
‘Die de onbegryplyke eeuwigheid,
En ons bestaen begekt.
‘Gods vierschaer, op uw eisch ontploeid,
‘Zendt u naer Satans ryk.’ -
Hy neep hem strot en gorgel toe,
En jonker was een lyk.
Gy allen, wie het veld des doods
Betreedt, by dag of nacht;
Ontheiligt nooit het overschot,
Van 't rustend voorgeslacht.
|
|