Kinderen en erfgenamen

[p. 145]

III
Alles wordt anders

1

Het geschonden en ontluisterde Den Haag moest vier dagen wachten op de komst van de Irenebrigade, vier lange dagen, waarin zowel gewapende Duitsers als Binnenlandse Strijdkrachten, elkaar negérend zonder bloedvergieten de straat beheersten.

Mr. Freek Leenhouts had niet ontbroken in de rij wachtenden, die, met bloemen in de hand, de hal van het Paleis Noordeinde betraden voor een eerste stille hulde aan de Koningin.

Liesbeth was even gaan kijken op het Buitenhof waar N.S.B.-ers werden binnengebracht en een deel van het Haagse publiek de jarenlang opgekropte gevoelens van haat en weerzin vrij kon luchten. Geen bijltjesdag, gelukkig maar, dacht ze.

Liesbeth had in het Westland haar aandeel geleverd, de spanning was gebroken. Met haar ouders had ze een week geleden verrukt naar die laag vliegende vogels gekeken, geallieerde vliegtuigen, donker afstekend tegen de grauwe lucht, die manna uit de hemel lieten vallen. Freek had eerst niet in het plan durven geloven, maar het werd met toestemming van de bezetter uitgevoerd, al duurde het lang voordat met de distributie onder de bevolking kon worden begonnen.

Maar op die nooit te vergeten zonnige dinsdag, 8 mei 1945, liepen duizenden Hagenaars, onder wie ook Freek en Marie, kaakjes etend op het middenpad van de Laan van Meerdervoort, in afwachting van de nu toch met stelligheid aangekondigde komst van de bevrijders.

Marie's hart kromp van vrees - zij hadden in maanden

[p. 146]

niets meer van Bas gehoord - maar Freeks ogen glansden. Hij had zijn zakken vol kaakjes en deed zich tegoed. Wanneer ook hem soms de heimelijke angst besprong dat Bas in de strijd was gebleven, drong hij deze gedachte hardnekkig terug. Hij ademde de lucht van de vrijheid en zoog er zijn longen mee vol. Marie, met haar gezwollen benen, hing aan zijn arm.

Na twee uur wachten waren ze er op eens, de aanrollende, monsterachtige Sherman-tanks, bedolven onder jongens en meisjes.

Op hetzelfde moment herkenden ze Bas. Hij stond kaarsrecht, uitrijzend boven de aan de tank klittende jeugd.

Freek wilde juichen, maar zijn stem verstikte. O God, dacht hij, dit te beleven.

Bas sprong van de tank en omhelsde zijn ouders. Hij zag er uit of hij een langdurige vakantie aan de Rivièra achter de rug had, gebruind en met stralende ogen.

Diezelfde avond stapte hij uit een jeep voor het ouderlijk huis in de Bankastraat. Familie en vrienden waren toegestroomd, maar niemand vroeg naar gruwelijke bijzonderheden.

Freek had heel de oorlog een fles advocaat weten te bewaren en Bas deelde gul Engelse sigaretten uit. Het was een bijna onwezenlijk uur. Alleen de met hardboard dichtgespijkerde ramen, waarin een paar kleine openingen waren uitgespaard voor micaruitjes, herinnerde aan de rampspoed die nu voorbij was.

In de keuken nam Bas oom Willem Smallegange even apart. Hij had in het oosten van het land Betty ontmoet, die zich hals over kop had verloofd met een Canadese soldaat. Het verwonderde hem niet dat er een pijnlijke trek over oom Willems gezicht gleed. Voor tante Agaath met haar strenge principes zou het ook niet meevallen, deze ongewisse sprong van hun dochter naar de vrijheid en dan nog wel Betty, die al tegen de dertig liep.

Betty had gevraagd haar ouders voor te bereiden. Zij was besloten zo spoedig mogelijk met haar verloofde getrouwd naar Canada te vertrekken.

Weer in de kamer hoorde Bas van het ongeluk dat oom

[p. 147]

Hugo en tante Stans was overkomen. Zij hadden onderdak gevonden bij Stans' zuster Joke in Maarn.

Stans had er ternauwernood het leven bij afgebracht.

Freek liet al het stemmengegons over zich heen gaan. Zo vaak hij naar Bas keek zei hij: - Ik ben trots op je... Hij wist niets anders te zeggen. Zijn zoon had meegestreden voor de bevrijding van het land. De korte periode van zijn eigen gevangenschap viel er bij in het niet. Bas was, God zij dank, ongedeerd uit de strijd gekomen. Het was dezelfde Bas, maar toch een andere, dat zag hij wel. De drie jaren die hij na zijn vlucht in den vreemde had doorgebracht, hadden hem veranderd. Hoe en wat was van later zorg.

Bas stond nog onder krijgstucht. Reeds na een uur moest hij zich losmaken van de familiekring. Er welden nog duizend vragen in Freeks hart op.

Buiten had de jeugd zich verzameld rond de mysterieuze jeep waarover zij in de clandestiene krantjes zoveel had gelezen.

Het huis stroomde leeg. Zwijgend liepen Willem en Agaath naar huis.

Betty met een Canadees... Zij zouden hun dochter kwijtraken. Zo betaalde ieder op zijn manier de prijs voor de herkregen vrijheid...

Agaath lag die nacht zachtjes te huilen.