|
| |
Tvveede Bedrijf.
Kluysenaer. Galdrada.
Verheugh'lijck is de tijd. Galdradra wilt ghy wand'len?
En op de wegh wy t'saem yet sticht'lijck sullen hand'len:
Wat wegh mijn Heer begheert.
Ghy sult mijn zeyl-steen zijn, want ick acht my vereert
Hoe schoon, en hoe heugh'lijck
Wtnemende gheneugh'lijck:
Hoe mild de milde ghever ons zijn gaven sent,
Waerdoor men steets bemerckt, en Godes kracht bekent.
't Is so, en niet alleen zijn krachte, en zijn grootheydt:
Maer daer beneven onse menschelijcke snootheydt.
| |
| |
De gracy Gods bevocht met douw het drooghe landt
Verquickt, en koestert 't hert des bladeloose plant:
Bewysende zijn heyl'ghe God'lijckheyt zo goedich,
En dese scheps'lens danckb'rheydt teelt weer overvloedich,
Noodruftich voedsel nae des menschens neygings wensch.
Maer, helacy! sien d'ondanckbaerheyt des mensch:
Ia d'eene mensch van d'ander niet en mach verwachten,
Midts yder eyghen-baet, en woecker-winst betrachten.
Ghelijck de apostuny aftreckt 's lichaems bloedt,
Desgh'lijcx de eene mensch, helaes! de ander doet.
't Is zo, maer bet'ren sal 't als't d'Hemel sal verdrieten.
Verdroten heeft het lang: maer wy niet af en lieten
De nickerlijcke dwael. Wy hebben gheen mishaegh;
Aen God ontbreeckt het niet, maer ons begheert is traeg.
Wat mensch en soud' niet wenschen betering zijns leven?
Vraeght ghy't met erenst?
'k Zal u antwoordt gheven,
Zo ghy't u niet en belght.
Ick bid u 't my verklaert.
Ghy selfs niet wilt, noch wenschte dat ghy beter waert.
Zo sprekend' soud' ghy my wel vroede kunnen maken
Dat ick de hooghe Zon met handen ken gheraken:
Zeer licht ick't u bewijs.
Doet ghy't, zo g'looft dat ick u boven Cicero prijs.
Wat bet'ring wenscht ghy doch, des lichaems of der zielen?
Ons' voorneming dan eendrachtich vielen.
Wat noemt ghy zielens bet'ring?
Dat sy deughd'lijcker sy dan sy te voren was.
Waer uyt spruyt dese deughd'?
Dat sy daer in verheughde,
Verkrijghende een nieuwe haecking tot de deughde.
Maer seght my, wenscht ghy nu eerst dat ghy beter waert?
Och neen; die wensching is al oudt, en lang bejaert.
En zijt ghy seder 't wenschen beter niet ghewerden?
Veel eerder snooder, want in 't quade ick volherde.
Waer meent ghy 't u ghebreeckt dat ghy gheen bet'ring ziet
Och neen, want als de wil en macht te samen komen
Doen alles, maer als d'een van d'ander is ghenomen
En werter niet volbracht, ghemerckt dat niemant doet.
| |
| |
Het gheen hy niet en wil, al heeft hy macht en moet,
En wed'rom zietmen oock recht wesentlijck voor ooghen,
Dat niemant doet zijn wil ghebreeckt het aen 't vermogen:
Want ick wil beter werden, maer ick niet en mach,
Dus blijf ick die ick was, ja argher dach aen dach.
Wt wil en machte kan een werck wel zijn gheresen,
Maer om het wel te doen moeter den derden wesen.
Mijn Heer, dat's wel gheseyt.
Want zoo 't verstant de macht en wille niet en leydt
Soo treftmen 't rechte niet.
Wie kent verstant beletten?
De nicker die u doet verkeerde willen zetten.
Heeft die macht buyten Godt?
Och neen: gheen macht altoos,
Maer hy ghelijck een Leeuwe krachtich, sterck, en loos
Bezingeld' ons ghestadich om ons te verslinden,
Nochtans onmachtich om ons aen de zond' te binden.
De boosen niet vermach door zijn verwoeste gril.
Gantsch niet, ten zy het Gode wil:
Want mocht de nicker met ons doen al zijn begheeren,
So waer zijn macht zo groot als van uw' God uw' Heere.
Soo is de waening dubbel quaedt,
De nicker meer vermach dan willich ghy toelaet.
Ick kent niet loch'nen, Heer.
Wel waerom zoud' dan wesen
Wt onse vleesch gheresen,
Dat hebt ghy wel bedacht:
Wat noemt ghy vleesche lust? ist krancheyt, of ist macht?
't Is kranckheyt, broosheyt, ydelheyt, en alderhandich.
En Godt is sterck, almachtich, mogend' en selfstandich.
Dat God u levens bet'ring wenschte, en oock ghy.
Soo oord'l ick u niet zo verdwaelt van reden,
Dat ghy de kranckheyt, broosheyt en de ydelheden,
Vws vleeschs van meerder kracht en moghentheyde acht
Als Godes sterckheyt, aldermoghentheyt en macht.
Dat waer, Heer, buyten reen.
| |
| |
Door reden men kan wijsen
Dat ghy de kracht en machte uwes Gods moet prijsen:
Ghelijck een eeuw'ghe Gheest d'almachtich schepper is:
Veer boven 't schepsels krancke vleeschs verderffenis.
Heer, onghetwijffelt, want dit moet ick seker houden.
Hoe kan dat zijn indien het vleesch vermoghen soude
Ghy teghens Godes wil, en d'uw' in sonden stort?
'k Mach seggen dat het vleesch wert daeghlijcx aen geport
Porren dat en is gheen dwinghen,
En dit most dwinghen zijn, dus zijnt verscheyde dingen:
Want zo ghy u tot meerder sond' te doen aenstelt,
En zondicht meer, zoo sondicht ghy dan door ghewelt,
Maer laet ons nu wat nader tot de gront gheraken.
Wat quaet ist daer u 't vleesch natuerlijck na doet haken?
Van gheen ick ben bevrijdt.
Tot giericheyt, tot haet, en nijt,
Tot ongheloof, en tooren, tot afgoderye,
En ander zonden meer, ghelijck de hovaerdye,
Hoochmoedicheyt en trots, die nimmer in my rust.
Doch ghy wel zegghen mooght, dat dees uyt vleesche lust
Niet spruyten, maer alleen zijn zinlijckhedens strijde,
En daerom stel ick die oock gantschlijck aen de zijde:
Dan dat onkuysheyts en de gulsicheyts fenijn,
Ghy niet ontkennen kunt de vleesche lusten zijn.
Galdrada, zeght my: Wat verstaet ghy tvleesch te wesen,
Waer uyt d'aenporring tot de sonden is gheresen?
Want tweederleye dinghen hier uyt men verstaen.
Dit gaet alleen 't verdurven zichtbaer lichaem aen.
Met reden zal ick u dan duydelijck betoonen
Int lichaem een onsterffelijcke ziel moet woonen.
Het gheen het vleesche is, noch 't vleesch de ziel, al ziet
Ghy dat sy t'samen maer een mensch volkomen maken.
Mijn Heer die zeyt seer wel, dit ken ick niet missaken
En wie van beyd' is vooght? Acht ghy niet aldermeest
Dat Godt, die is onzienlijcken, een eeuw'ghe gheest,
Het zichtbaerlijcke lichaem en het vleesch beheerden?
Als 't lichaem wederspannich daer niet teghen keerden.
Hoe Heer? de Heyl'ghe Schrift ons leere,
| |
| |
Hoe dat het broosche vleesch teghen de gheest begheert.
Hier valt ghy van het zichtb're vleesch nu op een ander,
Het gheen onsichtbaer is, dees schelen van malkander,
Van 't gheestelijcke vleesch ons redening niet en viel:
Maer van het sichtbaer vleesch, het welcke gantsch de ziel
Ghehoorsaemt, en niet boven zielens wil kan steyg'ren.
Noch 't lichaems misbruyck, noch heur quetsing niet kan weyg'ren.
Leest van Origine die selfs sich selfs ontmant.
Van Mutio Scevola die syne handt verbrandt,
En van Themistocles; ja Hanil, en velen,
Die met hun eyghen handen eyghen levens stelen:
Als Samson, Catho, Saul, en Bruut, die allen heur
Ziel hebben gantsch ghehoorsaemt inde wille-keur.
Men siet hoe wanhoop kan de slechte liens verleyden,
Die stricken tot verwurging hun liens selfs bereyden:
Zoo 't lichaem dan ghehoorsaemt 't gheen de ziel ghebiedt,
En dat ons door de doot de lichaems lust ontvliet,
Wie twijffelt of het lichaem sal sich oock begheven
Nae lusts onbering sonder p'rijckel van het leven?
Of waent ghy dat hy 't minste deele niet vermach,
Diemen in 't grootste deel volkomen wercken sach?
Wat dunckt u? Heeft de ziel niet al de heerschappye?
De reden mijn ghebien, ick hier niet teghen strye.
Galdraed dit's wel gheseyt. Door reden ghy dan siet
Hoe dat de ziel het lichaem, maer het lichaem niet
Ov'r onse zielen heerscht. Dus ken ick licht bewysen,
Dat als God wille gheeft, uw vleeschs kracht niet ken rysen.
'k Gheloof het Heer, en dit ghelooft een yeder een.
Ghelooft ghy dit Galdrada? Zeght my door wat reen:
En betert ghy dan niet? Of wilt gh 'r u niet nae setten?
Gheen creatuur ken de bet'ring u beletten.
En bet'ring niet gheschiet.
Ghy wilt uw bet'ring niet.
Billincion.
Recht wel te pas ghemoet ick u hier beyde t'samen,
In stichtelijck ghespreeck wy wandelende quamen.
Mijn dochters groot gheluck.
Gheluckich Heer, ghy zijt
Met so een dochter die de kostlijckheydt heurs tijdt
Ick acht sy u valt lastich.
| |
| |
Ghelooft, mijn liefde tot Galdrada is stantvastich
En heur ghezelschap ick veer boven anderen acht,
Van uw beleeftheyt, Heer, ick minder niet verwacht,
Hebt ghy my Heer gheseyt het gheen ick u voorstelden?
Ach neen. vermits het voorstel my inwendich quelden?
Dat ick behoeve, Vader, wel een luck-sters, uur
't Gheen heur gheluck mach rijzen,
Ick ben't alleene niet, maer alle vroede wijsen,
Heer Vader, vonden daer in zeer veel afterdocht.
Ick wensche dat ick u, voorstellingh weten mocht.
Dat heeft veel nabevroeden.
Vermidts het brenght gheluck, en oock de onlucx roede.
Heer met een, en niet na mijne keur.
Billincion hoe ist? zal uwe dochter zonder
Verkiezingh heur begheven inde heyl'ghe Echt?
Soo zy afkeerlijck is, my dunckt zy heeft het recht
't Is waer dat ick, noch zy verkooren,
Maer zoo mijn Heer ghelieft de rechte grond te hooren,
't Sal schijnen niet zo vreemd ghelijck 't mijn Heer wel acht.
't Gheheym van dese zaeck ick ernst'lijck verwacht,
't Is zo dat Keyser Ott' heur in de Echt wil gheven,
Om heure staets gheluck in't hoochste te verheven,
Wat ist dat hem beweecht? hebt ghy hem dienst ghedaen?
Och neen: maer acht mijn zelf zijn minste onderdaen,
De deughde die hy in mijn Dochters hert bespeurden,
Ten aenzien dat zijn lust na wille niet ghebeurden,
Heeft in zijn Majesteyt zoo krachtelijck ghewrocht
Dat Otto van zijn zelven ernstich heeft verzocht
Om heur met een zijns hofs, in d'echte te verzamen.
't Is wonder dat wy noyt van dese doent vernamen,
Galdrada dus secreet? hebt ghy't voor my gheheelt?
Och neen mijn Heer, ick hebt u alles meed' ghedeelt,
| |
| |
Als my mijn Heer woud' raden
Dat ick de Keysers lust behoorden te verzaden,
Doch 't was alleen ghedaen om weten mijn ghezind.
Galdrada u bedenckt, het schijnt ghy zijt verzind.
'kheb noyt daer van ghehoort.
Het is mijn Heer vergheten.
Zo ghy 't my had ghezeyd, ghelooft, ick zoud't wel weten.
Op d'onderdaeghs 'namiddaegh heb ickt u ghezeyd.
Dat ken niet zijn ick was doe by zijn Majesteyt,
Mijn Heer moet hem vergissen.
Vergissen menschlijck is, maer hier in ick niet misse:
Waer 't ghy doen in mijn kluys?
Ick met mijn Heere sprack.
Dit schijnt een vreemde kuur
Mijn Heer, my valt wat in, en t'zal niet anders wesen.
De passy van de Keyser zijnde hooch gheresen,
Ia boven redens top, gantsch woest, en onbedocht,
Heeft moog'lijck door uw' schijn, en kledinghe ghezocht
Galdrada door bedroch tot zijn mins lust te brenghen,
En mits mijn dochter doen zijn lust niet woud' ghehenghen
Is zijn voorneem verkeert.
Hoe heeft Godt my bewaert!
In kleeding, en in baerd'.
Door kracht van mijne reden.
Een grilling ick ghevoel. En zidd'ring door mijn leden,
Bedenckende 'tghevaer Waer in ick was ghestelt.
Gheen grooter macht men vind' als redenens gheweld'.
Ick meenden dat het was mijn Heer die ick daer vonde.
Hier om zo heeft de Keyser doe om my ghezonden,
En nu ick't wel bedenck zoo was dit zijn beleyd,
Want na ick had' ghenomen heuschelijck afscheyd,
En d'eedeldom daer na my 'tgantsche hof door leeden,
Dus midlertijd' zo moet de Keyzer in mijn kleeden,
Of immer die ghelijck (zijn na mijn kluys ghegaen)
Ha dulle min wat kunt ghy raserny bestaen!
Ick scheyden, Heer, van hem, zoo't scheen met groot ghenoegen.
'k Gheloove dat het nu noch in zijn hert moet wroeghen
'k Antwoorden hem zeer wel.
Zo dat ghy breken deed' zijn nickerlijck opstel:
En nu betracht hy om zijn dwaling te verschoonen
| |
| |
Dat hy zijn gunste in heur huw'lijck wil betoonen,
Om leeren and'ren die noch leven werelds blindt
Dat deughd' en eere meer als geyle minne windt
Galdrada, 'tis my lief: en kunt ghy niet verklaeren
Of ghy gheneghen zijt in d'echte te vergaeren?
De vraegh is wichtich, Heer, en eyscht beradings tijdt.
Ten voecht oock niet dat ghy te langzaem hier in zijt.
Is Otto gunstich nu om't huw'lijck te vereeren
De Princen wiss'len wel, zijn voorneem mach verkeeren.
Het yzer moetmen smeen dewijl het heete is.
't Is waer Heer, dat de Princens gunsten zijn onwis,
En datmen licht'lijck ken hun gratie verliezen.
Maer zal ick lieven na zijn keur, en zelfs niet kiezen?
Dit doet my duchten, Heer, my dunckt het is onrecht,
Dat zelven ick niet kies: de Wet des heyl'ghe echt,
Niet lijden ken dat twee in d'echte staet vergaeren
Die noyt te vooren in de liefdens griffingh waeren,
Hoe ken ick lieven hem die nimmer ick en zach.
Hoe dochter? d'echte liefd' na d'echt wel komen mach.
Zo waert de echtens liefd', en niet de liefdens echte:
Heer Vader, na mijn oordeel is dit antwoord slechte?
Die Weerliefd' na d'echt zoeckt waer gheen liefd' was te voor,
En midts een anders keur nochtans de echt verkoor,
Stelt zich in groot ghevaer: Want daeg'licx wy bevinden
Dat die uyt loutre liefd hun inde echt verbinden,
De eerste maent is zilver, en de tweede tin,
De derde loot, helaes! en dickwyls wert het min.
Ia dat zom mochten weer ontechten, en ontrouwen,
De Temp'len zouden qualijck 'tgroot ghetalle houwen.
En wie dan inde echt zich zonder liefd besteet,
Zo ist ten eersten loot, Ia argher. 't Waer my leet,
Dat ick my door staet giericheyd zoud' doen bekooren:
Die't wrack ziet en niet schuwt gaet wel verdiendt verloren.
Galdrada zeyd zeer wel. Ghy hebt my niet ghezeyd,
Wat Edelman de Keyser heur heeft toegheleyd.
Is hy't? stont ghy hem oyt te woorde?
Noyt sprack ick hem, mijn Heer, zins ick vant huwlijck hoorde,
Dees na-noen zal zijn 'teerst, men kent hem weygren niet.
Niet hind'ren kent, Galdraed, dat ghy uw lievert ziet:
En d'uur ghenaeckt, mijn Heer, laet ons na 't Hof gaen wand'len.
Om van dit huw'lijck met voordacht, en raed te hand'len.
Alle binnen.
| |
| |
Bedil-al.
VVat zietmen al gheschien!
VVat zietmen vreemde parten!
'tGheen Laura heeft bedreven:
Maer lieft zy? neen zy klaeght.
Nu ist helaes, ach armen,
En niet als droevich karmen,
Mits heur ghemoede knaeght.
Nu ist een droevich schrayen
Nu maeckt zy groot ghebaer.
Maer had' zy eerst bedocht
Voor dat zy had' begonnen
Dus gaet het int ghemeen,
Die doen voor zy beraden:
Doch die goe-raed' versmaden
VVat zeyd' men van de Keyser?
'tSchijnt dat hy is ontblindt,
Maer ick acht hem een veyser.
| |
| |
tVier vvas te hoogh gheresen
Als zy ghehuvvt zal vveesen
Zo bied' hy vvel een bodt,
De minne stadich groeyden
Dus zalt gheen vvonder zijn
Hy Guyd'ons nest uytbroeyden.
Die door de gunst' van Heeren
Hun staet en haef vermeeren
Vergheten t'vvoortjen, neen.
VVat ken 'tghenot niet doen?
De min heeft snoode treken
Om deughd' en eer te breken,
Meer als-men ken vermoen.
Staet-giericheyt veel vvroght,
En vaecken onder vrouvven
Die trouvven en ontrouvven
Hoe vast de echt verknocht.
G'lijck vvy in Laura vonnen,
Heeft min heur niet vervvonnen?
Ick vvilt u al uyt-legghen,
VVant ick ben onbeschaemt.
Binnen.
|
|
Auteursrechtvrij