Het werk van Prof. Dr A. Vermeylen

Analytische bibliografie

[p. 336]

V
Journalistiek werk

1932

408.

Indrukken uit Rusland, Brussel, De Wilde Roos, 1932, 78 + [II] blzz., 23,5 × 15,5 cm. (Geïllustreerd).

Bevat:

I.

Inleiding.

Blzz. 9-20.

‘Het doel van mijn reis, dat waren, in de eerste plaats, de kunstschatten in musea en kerken, en in 't bijzonder de schilderij, die ik sedert jaren vurig wenschte te zien: de Verloren Zoon van Rembrandt, in de “Ermitage”. Maar ik heb er gebruik van gemaakt om allerlei inrichtingen te bezoeken: scholen, clubs, rustoorden, sanatoria, “parken voor ontspanning en cultuur”, speelpleinen, fabrieken, een reusachtige “keukenfabriek”, een tribunaal, een toevluchtsoord voor straatmeiden, een gemeente van verlaten kinderen, de “tractoren-stad” bij Stalingrad, de groote sovkhoz of Staatslandbouwexploitatie bij Rostov, de wijnexploitatie te Massandra in de Krim....en winkels, bioscopen, kerken bij mis of lof, geleerde instituten, musea van de omwenteling, antigodsdienstige musea, enz.’ (blzz. 10-11).

Bij de lectuur van deze indrukken dienen met de volgende vaststellingen rekening gehouden te worden:

1e.	het tijdstip waarop de reis naar Rusland plaats had, nl. Augustus-September 1931;
2e.	het hier medegedeelde behelst alleen datgene wat Prof. Vermeylen persoonlijk heeft kunnen constateren;
3e.	de schrijver beheerste zelf de Russische taal niet, iemand uit het gezelschap sprak vlot Russisch. Aan deze omstandigheid is het te danken dat het groepje niet slechts op de inlichtingen van de gids aangewezen was, doch zelf met mensen uit

[p. 337]

	de verschillende maatschappelijke lagen kon omgaan;
4e.	industriële centra vooral werden bezocht; met de boerenbevolking werd zelden contact gezocht;
5e.	de bewering als zou in Rusland de reiziger alleen datgene bezichtigen wat sowjet-agenten hem wel willen tonen is ‘onzeggelijk dwaas’ (blz. 12).

II.

Eerste Indrukken.

Blzz. 23-29.

Een eerste contact met de Russische steden en hun bevolking, in haar dagelijkse wandel, overtuigt de buitenlandse reiziger onmiddellijk, dat de U.S.S.R. noch een hel noch een hemel is. Is het waar dat zich daar bijna niemand meer enige weelde veroorloven kan, even waar is het dat niemand meer in ellende gedompeld zit. Opvallend voor de buitenlander is eveneens die volkomen gelijkheid, in het uiterlijke althans, van de bevolking - ‘ge ziet alleen nog werklieden, of menschen die als werklieden gekleed loopen’ (blz. 24) - dus, geen klassen-verschil meer.

III.

Piatiletka.

Blzz. 33-47.

Heden staat het gehele Russische leven, zowel de geestes- als arbeidsvermogens, in het teken van de ‘piatiletka’ of ‘het vijfjarenplan’, d.i. ‘een proeve van industrieele omwenteling, in ontzettende afmetingen en met een fantastische stoutheid doorgedreven. Een poging om in den kortst mogelijken tijd de Russische economie om te vormen; van dat volk, dat er in hoofdzaak een van landbouwers was, een groote nijverheidsmacht te maken; en het zelf alles te doen voortbrengen wat het noodig heeft, zoodat het zich tegenover de overige wereld kan handhaven, onafhankelijk’ (blzz. 33-34).

Over het uitzicht van het Russisch leven onder de stuwing van deze gerationaliseerde, stelselmatige voortbrenging, aan wier verwezenlijking met ‘een heldhaftige energie’ (blz. 35) wordt gewerkt, ontvangen we in dit hoofdstuk een enigszins omstandig relaas, met officiële cijfers gestaafd.

Ten gevolge van de heersende ‘oorlogsatmosfeer’ en

[p. 338]

door het feit dat alleen de Staat de buitenlandse handel voert, waarheen de gehele ‘voortbrengingskoorts’ gericht is, worden zekere offers van de bevolking gevergd.

IV.

Hoe er geleefd wordt.

Blzz. 51-59.

Ontegensprekelijk is het volk in Rusland nú gelukkiger dan onder het tsarisme. Tot de grote verwezenlijkingen behoren de afschaffing van de werkloosheid, de organisatie van het maatschappelijk leven voor de arbeider die trots is op zijn ‘heroverde menschwaardigheid’ (blz. 57), het verplicht en kosteloos onderwijs, ‘datzelfde geloof in een ideaal, en laat me maar zeggen: datzelfde fanatisme’ (blz. 59).

V.

De Dictatuur en de Mechanisatie van den Geest.

Blzz. 63-72.

De werkelijke macht, dank zij het ingevoerde stelsel, berust bij de communistische leiders, die, geholpen door een spionnendienst, de vrije uitdrukking der gedachte aan banden leggen en de bevolking ‘op ergerlijk partijdige en soms leugenachtige wijze’ (blz. 68) inlichten.

In de U.S.S.R. is alle critische zin en alle vrije crititische geest gedoofd; elke rechtstreekse aanvoeling met de Europese gedachtenwereld is er geweerd - ‘van het Westen kent en begrijpt het Russische volk feitelijk niets’ (blz. 68) -; de vrij scheppende persoonlijkheid kan er zich niet ontplooien; de opvoeding, van de prilste jeugd af, staat in het licht van de propaganda, vermits zij slechts de éne en enkele communistische idee erkent en elke andere opvatting en religie uitsluit.

‘Het resultaat van heel dat opvoedingswerk kan ik niet anders noemen dan: een mechanisatie van den geest’ (blz. 71).

VI.

Een laatste Woord.

Blzz. 75-78.

De volgende beschouwingen zijn van belang:

1.

Het is onverantwoordelijk vanwege een socialist (‘een houding, die met de rede zelf spot’ (blz. 76)) stelselmatig het werk van de Russische om-

[p. 339]

wenteling te kleineren en te verloochenen;

2.

‘men late toch eindelijk die fictie varen van een geheel volk, dat zwijgend onder den greep van een handvol communisten zou buigen en van opstand droomen’ (blz. 58);

3.

onbetwistbaar heerst in de U.S.S.R. de dictatuur - ‘ik zou bezwaarlijk kunnen instemmen met een socialisme, dat niet tot de vrijmaking van het individu leiden zou’ (blz. 72) -, doch even onbetwistbaar is het feit dat het hier een dictatuur voor het proletariaat geldt, ‘ten bate van de gezamenlijke arbeiders’ (blz. 77);

4.

‘ik geloof graag, dat uit de nieuwe samenleving een groote collectieve en monumentale kunst kan opgroeien. Maar wat ik er van gezien heb, schijnt me al achteruit te gaan: schilders en beeldhouwers zoeken alleen nog inspiratie in de omwentelingsgedachte, en door een jammerlijke begripsverwarring neemt men dikwijls genoegen met die omwentelingsgedachte, bij gebrek aan genie of talent’ (blz. 69);

5.

met de U.S.S.R. bevinden we ons tegenover een maatschappij, waar de enig erkende waarde de arbeid is. ‘En die bewijst, dat een moderne maatschappij leven kan en zich ontwikkelen met een ander evangelie dan de jacht op persoonlijk profijt en den strijd van mensch tegen mensch’ (blz. 77). In elk geval, ‘voor de eerste maal in de geschiedenis van het menschdom’ (blz. 77) wordt er op zulk een uitgebreid gebied een even grootscheepse als stoutmoedige poging aangewend om ‘eindelijk een wereld te scheppen, die rationeel ingericht mag heeten, en ingericht ten bate van allen’ (blz. 78).

409.

Impressions de Russie, Paris-Bruxelles, l'Eglantine, 1932, 76 + [III] blzz., 23,5 × 15,5 cm. (Geïllustreerd). Geheel overeenstemmende tekst met ‘Indrukken uit ‘Rusland’.