Een woord aan de vrouwen der arbeidende klasse naar aanleiding der nat. tentoonstelling van vrouwen-arbeid

Welke zijn de oorzaken van deze veranderingen?

Die veranderingen zijn niet tot stand gekomen doordat een aantal vrouwen op zekeren dag plotseling heeft ingezien dat hun leven vervelend, of vernederend, of wat dan ook was, en besloten hebben het te veranderen; de oorzaak ervan is de nieuwe richting der maatschappij, en de wijzigingen in de algemeene maatschappelijke toestand. Verschillende invloeden zijn hierbij aan 't werk, waarvan ik de drie voornaamsten slechts wil opsommen.

De eerste en voornaamste is de omwenteling in de wijze van voortbrenging, veroorzaakt door de machines en de grootere deeling van den arbeid, die ten gevolge heeft het ontstaan van allerlei nieuwe takken van nijverheid. Vele dingen die de vrouw vroeger voor zich en haar gezin thuis had gedaan, werden haar ontnomen en worden nu volbracht in fabrieken, met behulp van machtige machinerie; men denke maar eens aan de verduurzaamde- en gedroogde levensmiddelen, de Engelsche biscuits-fabrieken, enz. Zoo wordt de taak der vrouw als producent voor 't gezin gedurig kleiner en onaanzienlijker; want zij kan onmogelijk, met haar ouderwetsche, zwakke werktuigen, concurreeren tegen de moderne industrie en arbeidsverdeeling. Dikwijls kost het haar evenveel aan grondstoffen, als de producten kant en klaar te koopen; en dan heeft zij nog haar tijd, arbeid, vuur, enz. toe te voegen.

De vrouw wordt dus in huis minder nuttig; zij is voor de huishouding minder waard, haar arbeids-kracht wordt minder in beslag genomen; en dit maakt niet alleen, dat zij meer tijd heeft voor ander werk, maar ook dat dit andere werk een noodzakelijkheid voor haar wordt. Er zijn namelijk een groot aantal menschen, die het moeilijker in de wereld hebben dan vroeger; het aantal huwelijken neemt af, en de meeste dier huwelijken worden op lateren leeftijd gesloten dan voorheen; zoo ontstaat de dwang voor een groot aantal meisjes (nu zij in huis niet meer noodig zijn) om zelf aan den kost te komen, dat is, om hun arbeidskracht productief te maken in de maatschappij. In '89 bedroeg in Nederland het aantal alléén levende vrouwen bijna 40.000; de meesten van deze moesten natuurlijk op een of andere wijze hun levensonderhoud zelven verdienen.

Nu is er nog een derde oorzaak, waardoor vrouwen-arbeid ontzaggelijk is toegenomen en dat is de verandering in de manier van werken, de andere eischen die, ook al weer door de invoering der machines, aan den arbeider worden gesteld. Vroeger, toen de meeste arbeid handen-arbeid was, die niet alleen veel kracht en inspanning eischte, maar waar ook een

[p. 5]

aparte opleiding voor noodig was, speelde de vrouw in de produktie slechts een zeer kleine rol. Dat veranderde geheel met het gebruik van machines. Deze maakten kracht in de meeste gevallen overbodig; waar het nu meer op aan kwam was handigheid van vingers; en zoo werden vrouwen en kinderen gewenschte werkkrachten in de nieuwe industrie. Het weven b.v. dat tot nu toe mannen-arbeid geweest was, werd thans aan de machines beter door vrouwen en kinderen verricht. Dat de arbeidskracht van de vrouw daarbij veel goedkooper was dan die van den man (ten deele doordat zij nog uit oude gewoonte als de maatschappelijk mindere werd beschouwd; ten deele doordat haar lichaam aan meer storingen onderhevig is en er dus minder op haar valt te rekenen) was in de oogen der fabrikanten en kapitalisten ook een groot voordeel: zij deed dikwijls hetzelfde werk als een arbeider en werd er minder voor betaald; dat was het wat de kapitalist beviel van vrouwen-arbeid. Zoo zien wij, dat in alle landen, waar de groot-industrie zich uitbreidt, toename van vrouwen-arbeid volgt; in Duitschland b.v. is van '75 tot '82 het aantal in de industrie werkzame vrouwen gestegen van een millioen honderd duizend tot een en een half millioen, dat is met 35 pCt.; in diezelfde jaren nam het aantal arbeiders in diezelfde bedrijven slechts toe met 6.4 pCt.

Wij zien dus dat machtige maatschappelijke invloeden, onafhankelijk van de wil der vrouw zelf, ze verjagen van den huiselijken haard, die zoovele eeuwen lang hun aangewezen plaats was en ze meevoeren en werpen in de wereld, in de maatschappij.