Brieven van Julius Röntgen
(1934)–Julius Röntgen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 250]
| |
XV Brieven aan D.J. van der Ven
| |
Amsterdam, 23 Juli 1921Hooggeachte Heer, Het lentevoorspel en de ‘Paaschklokken’ zijn klaar. Nu wacht ik zéér op de verdere motieven. Zoudt U mij nog eens duidelijk willen opgeven, bij welke scenes muziek behoort, zoodat ik mijn geheele werk voor oogen heb? Het slot is mij muzikaal ook nog niet duidelijk - ik zou het jammer vinden, wanneer het zonder ‘Sang und Klang’ eindigde! En wat denkt U van muziek bij de zeilwedstrijden?.... Een paar kinderstemmen achter de scène op de mooie melodie ‘Hallelujah de blijde zang’ zouden prachtig effect maken....
In den herfst van het zelfde jaar was de lentefilm reeds gereedgekomen en in Oct. zou een der eerste opvoeringen in Borculo | |
[pagina 251]
| |
plaats vinden waarbij Röntgen op het klavier de begeleidende filmmuziek ten gehoore zou brengen en hierover schrijft hij: ....Ik verheug mij zéér op Borculo. Mijn vriend, de groote pianist Percy Grainger komt ook mede. Hij is een folkloristisch genie!.... | |
Helmond, 8 Aug. 1924‘De Vuurdoorn’. ....Wij zijn sedert een week hier in het heerlijke huis van de familie F.v. Vl. Het is een waar museum! Wij genieten niet het minst van de prachtige Brabantsche natuur, van de oude kasteelen, de watermolens en de oude boerenhofsteden. Dikwijls moet ik aan onze films denken! Kent U de ruïne van het kasteel Asten bij Helmond? Het meest romantische plekje dat ik in Nederland gevonden heb - een waar juweeltje! Met de zomerfilmcopie ben ik bezig. Het gaat echter niet zoo vlug, daar ik verschillende andere groote werken onder de hand heb.... | |
Bilthoven, 15 Mei 1925Villa Gaudeamus. ....Het MeinummerGa naar voetnoot1 van ‘Ons Eigen Tijdschrift’ heeft groote vreugde naar ‘Gaudeamus’Ga naar voetnoot2 gebracht. Het was een prachtig idee van U om mijn 70sten verjaardag met ons nieuwe huis te verbinden en over beide zooveel moois en goeds te zeggen. Hartelijk dank! U heeft werkelijk een portret van mij gegeven tot in de kleinste details! Intusschen hebben wij met Paschen onze intrede in ‘Gaudeamus’ genomen en alles overtreft ver onze verwachtingen. U moet spoedig eens komen, U zult nu een geheel andere indruk krijgen als toen, waar het huis nog zoo ongezellig leeg was. Vooral de muziekkamer - met uitstekende akustiek! - is iets heel bizonders en het prachtige uitzicht op de hei inspireert, als men aan den vleugel zit. Het huis | |
[pagina 252]
| |
wordt zeer bewonderd en van vele belangstellenden bezocht en besproken. Zooeven krijg ik een brief van Cath. van RennesGa naar voetnoot1 over het Mei-nummer en Uw artikelGa naar voetnoot2. Zij schrijft: ‘Nu zou ik je toch aan mijn hart willen drukken! Want een méér dan charmant duet schreef je in “Ons Eigen Tijdschrift”, een echt “Maagdeke Mei”. Je moet weten, dat ik, dadelijk bij 't verschijnen van dat gedichtje, mij “getiktakt” voelde om het te componeeren. Maar wat me inviel, voldeed me niet - en dàn schrijf je 't natuurlijk niet op. Maar dit is het: Héélemaal! Kranig en vol poesie - net 'n bloeiende kersenboogaard - zoo fijn en geurig. En zóó iets te kunnen uiten op z'n 70sten jaar.... daar neem ik mijn bril voor af! En dat is, alsof 'n ridder z'n zwaard overhandigt. Want zonder bril ben ik niets dan 'n onbeholpen oudejuffrouw. En dat voel ik me ook tegenover U altijd; wat 'n gave hebt ge toch, op èlk gebied van compositie! En dat ge dit fijne genre oòk al “in Uw ransel” hebt, 't is haast ongeloofelijk! Julius, gezegend zijt ge onder de mannen!’.... | |
Schiermonnikoog, 19 Aug. 1925....Een groet van dit mooie eiland, waar wij eenige genotvolle dagen hebben doorgebracht. Helaas blijft er geen tijd over voor Terschelling. Wij moeten daar eens samen heen gaan. De Terschellingers moeten U wel dankbaar zijn voor alles wat U voor hun eiland gedaan heeft. Uwe artikelen zijn prachtig, ik dank U zéér voor de toezending - Ik was hier op de vogelkolonie: mijn filmstuk hiervan speel ik op elk concert en moet het altijd bisseeren.... | |
[pagina 253]
| |
zijn! Na de zomervacantie ben ik geheel vrij, daar ik van plan ben, mijn ontslag als hoofdleeraar te nemen. Hoor ik dus spoedig iets naders over de herfstfilm? Komt het ‘Drakenspel’Ga naar voetnoot1 erin voor? Misschien kan ik reeds met de compositie beginnen, b.v. met de inleiding.... Dank voor Uw goede wenschen op 9 Mei aan den 71 jarigen!.... | |
Bilthoven, 19 Juni 1926....De drie bundels van Jaap KunstGa naar voetnoot2 heb ik ontvangen. Ik ben nu bezig met een inleiding voor de oogstfilm, waarin ik gaarne enkele motieven zal gebruiken (ook het Drakenspel-motief). Bepaalde oogstliederen heb ik nog niet kunnen vinden: Van DuyseGa naar voetnoot3 heeft niets van dien aard. Daar ik de muziek voor mijn Strindberg-Drama heb afgesloten, kan ik aan de herfstfilmmuziek beginnen. Ik vond het Groningsch liedje ‘Sienemans oet Vrijen’ bij Jaap Kunst. De melodie is echter niet makkelijk te gebruiken. Moeten wij ze hebben en bij welk tafereel?.... | |
Bilthoven, 25 Juni 1926....Ik heb op een Groningsche melodie een soort deuntje geschreven met een dorsch-rythme. Zou dat misschien te gebruiken zijn bij het koolzaaddorschen? Ik wacht zéér op de motieven voor de inleiding. Misschien kunt U mij nu reeds nog meer nummers opgeven die ik moet componeeren. Het melodietje van ‘Siememans oet Vrijen’ heb ik ook bewerkt.... | |
[pagina 254]
| |
2o. Verschillende Groningsche liedjes en dansen bij koolzaaddorschen en een weefliedje, ook een dans uit Terschelling en dan: 3o. Plechtige marsch bij het Drakenspel. De oude melodie liet zich prachtig verwerken! 4o. Inleiding Limburg. Hierin heb ik gebruikt de melodie van: ‘de Haon die weurd geslage’ en het ‘Kermis liedeke’. 5o. Een nieuwe CramignonGa naar voetnoot1. Nu moeten wij zien of alles geschikt is, en hoe het bij de verschillende beelden past, wat de lengte betreft. De nummers kunnen ad libitum verlengd of verkort worden. En wat moet er nog verder gecomponeerd worden? Ik geloof dat de nieuwe muziek de beste is, die ik geschreven heb, en ik ben zéér verlangend ze U voor te spelen. Heeft U alweer nieuwe opnamen gemaakt? Ik heb nu vacantie voor mijn verdere levenGa naar voetnoot2, blijf den geheelen zomer hier en U kunt altijd over mij beschikken.... | |
Bilthoven, 22 Juli '26....Ik heb de koolzaadscène in Zeeland gecomponeerd in 5/4 maat met het Zeeuwsche Volkslied tot slot. Helaas kon ik er ‘Mientje en Sientje’Ga naar voetnoot3 niet inbrengen - Nu wacht ik Uw berichten over de Groningsche muziek en hoop dat het zoo goed gelukt is als gisteren. Het was een heerlijke namiddag, die ik niet zal vergeten, en ik dank U, dat U mij geanimeerd heeft, om er bij te zijnGa naar voetnoot4. Het Drakenspel moet ik ook meemaken, al kom ik dan niet zelf op de film! Hoe mooi is Zuid-Beveland! Ik ben nog geheel in dorsch-stemming!.... | |
[pagina 255]
| |
Groningen? De Drakenspelmuziek zal ik instrumenteeren en naar Bezel zenden.... | |
Bilthoven, 6 Okt. 1926....Zou het niet gewenscht zijn, om de afdeeling Limburg in de herfstfilm met eenige maten muziek inteleiden b.v. het Limburgsche Volkslied, om den overgang van Groningen naar Limburg aan te duiden? De afdeeling sluit dan met de korte Cramignon. Ik heb ‘Kaatje met de knipmuts op’ ook nog kunnen gebruiken. De soms erg triviale wijze heb ik eenigszins ‘gecamoufleerd’. Kunt U mij het Limburgsche volkslied verschaffen?.... | |
Bilthoven, 7 Okt. 1926....‘Libro completo saltat auctor pede laeto’ - soeben habe ich - pardon - de laatste noot van de oogstfilm geschreven - de slotapotheose, waarbij ik het Wilhelmus verwerkt heb. Het is een echt jubelend slottafereel geworden. Nu hoop ik maar, dat alles goed met de lengte uitkomt. Ik heb mij streng aan Uwe voorschriften gehouden.... | |
Bilthoven, 25 Oct. 1926....De oogstfilm is hoogst interessant, van de 3 filmen lijkt mij deze de meest ‘einheitliche’; als in een goed symphonie-deel is alles uit twee motieven ontwikkeld en doorgevoerd. Hoe verheug ik mij alles te zien!.... ....Het lijkt mij een zéér goed idee nog een ‘brillant’ slot aan het Drakenspel te maken en ik hoop dat het mij zal lukken. U moet mij echter precies den duur van het slot opgeven - vooral niet te lang. Ik hoop het Limburgsche volkslied bij een muziekhandelaar te kunnen verkrijgen.... | |
[pagina 256]
| |
ik eene Pastorale gecomponeerd, waarin in de middenstem het Limb. Volkslied klinkt en daardoor minder banaal wordt.... | |
Bilthoven, 21 Febr. 1927....Wat een heerlijk bericht! Ik wensch U van harte geluk en hoop dat de belofte spoedig daad zal wordenGa naar voetnoot1. Als iets steun van regeeringswege verdient, dan is het Uw werk, dat nationaler is dan twijfelachtige ‘nationale’ opera's.... | |
Bilthoven, 1 Mei 1927....In de Rotterdammer kunt U lezen, dat U gisteren bij het Julianafeest in den Haag was! Men heeft den Eng. folklorist R. Gardener waarschijnlijk voor U aangezien. Maar niet eens Uw geest was er aanwezig! De dansen vond ik eene mislukking: de Cramignon werd met een groote coupure in de muziek uitgevoerd, en het gehuppel van de kinderen leek naar niets. Het best slaagde nog het Wilhelmus met het ‘Afkloppertje’Ga naar voetnoot2. Het geheel maakte wel een feestelijken joyeuzen indruk: de kinderen, de vroolijke toeschouwers, het mooie Binnenhof en de heerlijke Oranjezon - maar folkloristisch was het waardeloos.... | |
Bilthoven, 17 Juli 1928....Ik zou zoo graag aan de Zuiderzeefilmmuziek willen beginnen: kunt U mij ook eenig materiaal verschaffen, vooral de Haringmelodie. Verder vind ik bij Jaap Kunst bruikbare stof - maar zonder Uw gegevens kan ik natuurlijk niets beginnen. Ik blijf voorloopig hier, moet nog zeer voorzichtig zijn na mijn ziekte, die nu gelukkig geweken is - maar strengste diät en.... geen pijpjes!.... | |
[pagina 257]
| |
klimax opvoeren, totdat het eindelijk triomfantelijk in de vergrooting uitklinkt. Ik hoop, dat het met de lengte goed uitkomt. Nu wacht ik op verder materiaal. Spakenburg heeft mij echter niet geïnspireerd. Kunt U mij aan oude Sinterklaasmelodieën helpen? Wat mij betreft, het onderzoek van den dokter was zéér gunstig - dat klinkt ook in mijn haringvariaties!!.... | |
Bilthoven, 10 Aug. 1928....Uw prachtige Zuiderzeefilm-beschrijving heeft mij zéér geinspireerd, vanmorgen heb ik in één stuk zoowat de geheele muziek er voor gecomponeerd tot het slot van de 2o afdeeling! Nu heb ik echter niet de Sinterklaasliedjes, waarvan U schrijft, zooals ‘Sinterklaasje ronne ronne ronne’ en ‘Ouwe Sinterklaas gaat nooit verloren’, evenals ‘Het meisje van Sinterklaas’. Ik wacht hier dus mede totdat ik al het materiaal ervoor heb. Het ‘Luiemotte’ liedje van Genemuiden is het bekende: ‘Hop mariannetje’! Waar kan ik vinden: ‘Al wie in Januari geboren is, drink uit?’ Het lied ‘dat we toffe jongens zijn’, heb ik al als marsch van Urk bewerkt. - Over de slotmuziek moet ik nog denken. Dus het zal wel spoedig alles klaar komen en ik geloof, dat de muziek niet zal onder doen bij de andere filmen. Ik ben erg blij, dat het zoo goed vlot met de Zuiderzeemuziek, dank zij Uw hulp!.... | |
Bilthoven, 12 Aug. 1928....Finis coronat opus! Zooeven heb ik het slotakkoord van onze film geschreven. Het finale is schitterend geworden - een phantasie over het Urker Marschlied: ‘Lieve schipper, vaar mij over’ en het Wilhemus! Nu ontbreekt alleen nog het Sinterklaastooneel - zoodra ik de liedjes heb, komt dit ook terecht. Ik verheug mij spoedig U de muziek te | |
[pagina 258]
| |
kunnen voorspelen. Nu eerst nog Schiermonnikoog een paar dagen, en dan ben ik weer hier terug.... | |
Bilthoven, 19 April 1929....Ik heb een groot symphonisch werk voor orkest geschreven: Uit Nederlands Volksleven; de drie deelen zijn: 1o. Oogstkermis te Laag-Keppel. 2o. Het Drakenspel te Bezel. 3o. De Opperid te Terschelling. Alles zeer uitgewerkt. Maar de filmmuziek vormt den grondslag en zonder U had ik het nooit geschreven. Als U eens naar Bilthoven komt, zullen wij het U voor 2 piano's voorspelen. Volg. week reizen wij naar Edinburg, einde Mei naar Jena voor het Brahmsfeest.... | |
Bilthoven, 26 Aug. 1930....Wij waren den geheelen zomer thuis en ik heb meer dan ooit gewerkt, niet minder dan 6 symphonieën en een boek over Grieg geschreven. Het verschijnt in 't najaar. Daar het buiten het muzikale zeer veel schilderingen van Noorwegen's natuur en volksleven omvat, zal het U zeker interesseeren. In October ga ik weer naar Edinburg, om daar mijn DoctorsymphonieGa naar voetnoot1 te dirigeeren. Wilt U mij de Zuiderzeefilmmuziek toezenden? Ik wil de haringvariaties voor orkest bewerken en heb hier geen exemplaar, ook geen schetsen meer! Hartelijke groeten van Uwen trouwen medewerker in ruste (?).... | |
Bilthoven, 8 Januari 1931....Ik had zeer interessante dagen in Edinburg, mijn Doctorsymfonie had een zéér groot succes. Ik werd genoemd: ‘The most popular modern composer in Edinburgh.’ Spoedig zal ik weer een nieuw werk aldaar uitvoeren. In Winterthur vierden wij Kerstmis, maakten er heel veel muziek en gingen vandaar naar Leipzig, waar | |
[pagina 259]
| |
ik mijn nieuwste symfonieën en mijn 2 pianoconcerten voorspeelde. Zoo begon het nieuwe jaar in volle actie!....
Hiermede eindigt de correspondentie gevoerd tusschen de twee ijverige folklore-enthousiasten, die, in de korte spanne tijds van 12 jaren, getracht hebben het Nederlandsche volk te doen beseffen, ‘wat het in zijn levende folklore voor kostbaar erfgeld der vaderen te behouden en te behoeden heeft!’Ga naar voetnoot1. |
|