Met verschuldigde hoogachting

[p. 81]

Bietser

En in uw midden, sprak de Grote Bietservriend, zal ik één bietser stellen, en een plaag zal hij u zijn tot het eind uwer dagen. En zo komt het dus dat men het begrip ‘kennissenkring’ nog het best kan definiëren als: een groep mensen die met elkaar één bietser delen. Perifere figuren zijn mensen die tot het onderhoud van twee bietsers bij moeten dragen, dit is dan ook de reden waarom niemand perifeer wenst te zijn.

Het geld dat men aan de bietser overdraagt, het zogenaamde ‘geleende geld’, dient men te zien als een regelmatig terugkerende belasting. Geleerden hebben uit het bestaan van deze drang tot gedwongen afstand doen van eigen bezit die zelfs bij de meest primitieve groepen geconstateerd is, wel eens het Belastingsbewijs willen afleiden. Met evenveel of meer recht echter zou men er een bewijs voor de eeuwig menselijke hang naar bedrogen worden in kunnen zien.

In de litteratuur wordt de bietser vaak als een onderhoudende en schilderachtige persoonlijkheid beschreven. Bekend is bij voorbeeld het geval van de schrijver M. te Parijs, die over een dermate boeiende geest beschikte dat zijn vrienden hem hun whisky, vrouw en dollars toeschoven om hem een maal in de week bij zich te eten mogen krijgen. Inderdaad, zulke gevallen bestaan, maar men moet zich over hun veelvuldigheid geen illusies maken: de praktijk valt vaak tegen! Men mag zelfs wel veronderstellen dat de hoge gezelschapswaarde die de bietser toegeschreven wordt, in negen van de tien gevallen berust op de denkfout dat de mens alleen geld betaalt voor wat hem winst of genoegen verschaft. Wie wel eens f 5,65 aan anjers voor een lid van zijn schoonfamilie heeft uitgegeven, weet beter. De bietser echter dwingt ons tot dergelijke rationalisaties - hoe immers zou het anders te verklaren zijn dat wij, zakelijk en intelligent als wij zijn, ons door iemand laten berooien als die er niet eens een sprankelende persoonlijkheid tegenover zou kunnen stellen?

Het antwoord is heel eenvoudig: de bietser wint het door het een paar maal van ons te verliezen. Want wij kénnen hem, die bietser, we weten waar we aan toe zijn als hij ons, na een tijd spoorloos geweest te zijn, weer opzoekt. De duur van zijn afwezigheid stond in direct verband tot de omvang van het be-

[p. 82]

drag dat we hem geleend hebben. Hij heeft ons de tijd gegeven ons over het verloren bedrag heen te zetten, en inderdaad, zo kleingeestig zijn we niet dat we hem er na zoveel maanden nog aan herinneren. We kunnen zelfs vriendelijk tegen hem zijn, want we weten waarvoor hij komt en zullen, goed voorbereid als we zijn, zijn verzoek het hoofd weten te bieden. De bietser hoeft geen sprankelende persoonlijkheid te hebben om ons op die manier een genoeglijke avond te bieden. Hij mag de krant bij ons zitten lezen, als hij dat wil, hoofdzaak is dat hij zonder een cent van ons zal vertrekken.

De bietser nu weet dat. Misschien is hij wel in zo'n goede stemming dat hij ons een gratis overwinninkje aanbiedt door ons op dit moment al een kleine som te leen te vragen. Op onze weigering zal hij dan vol begrip voor onze financiële situatie reageren. Maar hij kan ook, zonder iets van ons te vragen, na het tweede kopje thee, vol lof voor de gezelligheid in ons huis, vertrekken. In beide gevallen zullen wij hem met een glimlach om de lippen uitgeleide doen: die rakker, we hadden hem door. Bij zijn volgende bezoek zal de bietser zich bescheiden gedragen. Onze weigering op zijn aarzelend verzoek hem een gering bedrag voor enkele dagen slechts te lenen, zal ons nu niet meer zo vreugdevol stemmen: misschien meende hij het wel, dat terugbetalen, en zaten we werkelijk wel zo krap als we hem zeiden? We voelen ons een klein beetje schuldig. En daarmee zijn wij bij zijn derde bezoek, een maand later, rijp om geplukt te worden.

Dat bezoek heeft altijd een volkomen onverwachte kant. Plotseling, op een vreemd uur in de ochtend of middag, staat hij voor ons, stralend maar geaffaireerd. Buiten, zegt hij, wacht een man die ik even f 50 voor een auto moet betalen, als jij ze mij voorschiet tot vanavond, het girokantoor was net dicht. Of hij zegt: Over tien minuten gaat mijn trein naar Brussel, een zeer belangrijk onderhoud, mag niet te laat komen, liet stom genoeg portefeuille in Diemen liggen, betaal je morgen terug.

En is dat een moment waarop het vaste besluit hem nooit meer een cent te lenen ons nog enig houvast biedt? Welnee, de motor van onze wraak heeft zich al lang uitgeraasd op die weigering van zijn schijnverzoeken en hoe zouden we dan iemand in zo'n klemmende samenloop van omstandigheden in de steek kun-

[p. 83]

nen laten? Voor we het geldlaatje weer dichtgeschoven hebben, is hij al vertrokken en pas als we uren later de episode met het voorafgaande in verband hebben gebracht, dringt het tot ons door dat we er weer ingelopen zijn als waren we de idioten waar hij ons zo kennelijk voor houdt. Dat geld zien we niet terug, de bietser daarentegen - maar zie het begin.