Werken. Deel 6. Die chierheit der gheestelijker brulocht. Vanden blinckenden steen. Dat boec der hoechster waerheit

Regelnummers proza verbergen

Van drierhande enicheiden, die in ons is van naturen. C. II.

13Nu meret met erenste, drierhande enicheit vint men in 14allen menschen natuerlike, en̄ daer toe overnatuerlike in 15goeden menschen.

16Die ierste ende die hoechste enicheit des menschen es in 17Gode; want alle creaturen hanghen in deser enicheit met 18wesene, met levene en̄ met onthoude: en̄ scieden si in deser 19wijs van Gode, si vielen in niet en̄ worden te nieute. Dese 20enicheit es weselike in ons van naturen, weder wi sijn goet

[p. 56]

1ofte quaet. En̄ si en maect ons, sonder onse toedoen, noch 2heylich noch salich. Dese enicheit besitten wi in ons selven, 3en̄ doch boven ons, alse een beghin en̄ ene onthout ons 4wesens en̄ ons levens.

5Eene andere eninghe ofte enicheit es oec in ons van natu- 6ren. Dat is enicheit der overster crachte⁽¹⁾, daer si haren 7natuerliken oirspronc nemen werkeliker wijs in enicheit dies 8gheestes ofte der ghedachten. Dit is die selve enicheit die in 9Gode hanghet; mer men nemtse hier werkelike, en̄ daer 10weselike⁽²⁾. Nochtan es die gheest in elke enicheit gheheel⁽³⁾, 11na alheit sijnre substancie⁽⁴⁾. Dese enicheit besitten wi in ons 12selven boven sinlicheit⁽⁵⁾; en̄ hier ute comt Memorie en̄ Ver- 13stannisse, en̄ Wille, en̄ alle die macht gheesteliker werke. In 14deser enicheit heetmen de siele gheest⁽⁶⁾.

15Die derde enicheit die in ons es van naturen, dat is eyghen- 16doem⁽⁷⁾ der lijfliker crachten in enicheit des herten, beghin 17en̄ oirspronc dies lijflijes levens⁽⁸⁾. Dese enicheit besit de 18siele inden live en̄ inde levendicheit des herten⁽⁹⁾, en̄ hier 19ute vloyen alle lijflike werke en̄ de -v- sinne, en̄ hier af heet 20de siele siele⁽¹⁰⁾; want si des lives forme es, en̄ si den lichame

(1) Sur. virium supremarum.

(2) Sur. verùm hîc activè illic essentialiter accipitur.

(3) L en M kwalyk, ghebeelt.

(4) Sur. tametsi spiritus utrobique, id est, et in hac et illa unitate totus est secundum substantiae suae integritatem.

(5) Sur. Hanc unitatem intra nos ipsos supra partem sensitivan obtinemus.

(6) Sur. ex ipsaque Memoria, Intellectus, Voluntas, et omnis spiritualium actionum vis virtusque promanat: et hîc anima spiritus appellatur.

(7) Versta grond, of tot grond strekkende.

(8) Sur. vitae nostrae corporeae fons et origo.

(9) Sur. Quam quidem unitatem in corpore et cordis meditullio seu vivacitate possidet anima.

(10) Sur. et ex ipsa actus omnes corporis, et sensus quinque externi proficiscuntur, atque indè anima idem ipsum animae habet vocabulum.

[p. 57]

1animeert, dat is dat sine levende maect en̄ levende onthout⁽¹⁾. 2Dese ·iij· eninghen staen inden mensce natuerlike, alse een 3leven en̄ een rike. Inder nederster, is men ghevoellic ende 4beestelie, inder middelster is men redelic en̄ gheestelic; inder 5overster, wertmen onthouden weselic⁽²⁾. En̄ dit is natuerlic 6in allen menschen.

7Nu werden dese ·iij· enichede, alse een rike ende ene 8ewighe woninghe, overnatuerlike gheciert en̄ beseten⁽³⁾ met 9sedeliken dogheden in caritaten en̄ in werkenden levene. En̄ 10het wert noch bat gheciert en̄ eerliker beseten met ynnigher 11oefeninghen tot⁽⁴⁾ enen gheesteliken levene. Mer alre eer- 12licste en̄ salichste wertet gheciert met enen overnatuerlic 13scouwenden levene⁽⁵⁾.

14Die nederste enicheit, die lijflie es, die wert gheciert en̄ 15beseten overnatuerlike met uutwendigher oefeninghen in 16volcomenen seden, na die wise Christi en̄ sijnre heilighen, 17en̄ dat cruce te draghene met Christo, ende die nature te 18druckene onder die ghebode der heyligher Kerken, en̄ onder 19die lere der heylighen, na macht der naturen, in besceden- 20heden.

21Die andere enicheit, die inden gheeste es ende te male 22gheestelic es, die wert gechiert en̄ overnatuerlike beseten, 23met den drien godliken dogheden, Gheloeve, Hope en̄ Minne, 24en̄ met invlote der graciën en̄ der gaven Gods⁽⁶⁾, en̄ met goet-

(1) Sur. vivumque conservet.

(2) Sur. secundum essentiam conservamur.

(3) incoluntur, zegt Surius.

(4) Versta by, te samen met. Sur. exercitationibus internis simul cum ipsa vita activa. Surius heeft dus niet gheesteliken leven gelezen, maer werkende, gelyk inderdaed F, G en I opgeven. Uit L en M is niets af te leiden.

(5) Sur. sed longè omnium felicissimè atque praeclarissimè ea possidetur vita, quae in supernaturali Dei contemplatione versatur.

(6) Sur. divinaeque gratiae ac donorum Dei influxibus.

[p. 58]

1willicheden tote allen dogheden, na te volghene den exemple 2Christi en̄ der heyligher kerstenheit.

3Die derde enicheit en̄ die hoechste, die is boven onse ver- 4stendighe begrijp en̄ doch weselike in ons⁽¹⁾, die wert over- 5natuerlike van ons beseten, alse wi in al onsen doechdeliken 6werken Gods lof en̄ sine ere meinen, en̄ in hem rasten boven 7meninghe, ende boven ons selven, en̄ boven alle dinc. Dit is 8die enicheit daer wi creatuerliker wijs ute ghevloten sijn en̄ 9weselike in bleven⁽²⁾ sijn⁽³⁾. Dit sijn die doeghede die dese 10·iij· enichede chieren in werkenden levene⁽⁴⁾.

11Nu willen wi voirt spreken, hoe dese ·iij· enichede hoghere 12gheciert en̄ edeliker beseten werden met ynnigher oefenin- 13ghen toten werkenden levene⁽⁵⁾. Alse hem die mensche, 14overmits caritate ende op gherechte meyninghe⁽⁶⁾, op dra- 15ghende es, in allen sinen werken en̄ in al sinen levene, tote 16der cren en̄ tot den love Gods, en̄ raste soekende es in Gode 17boven alle dinc: dan sal hi in oetmoede met verduldicheden 18en̄ in ghelatenheden sijns selfs, met sekeren toeverlate⁽⁷⁾ al- 19toes verbeiden nuwer rijcheit en̄ nuwer gaven, en̄ altoes on- 20becommert, weder God ghevet ofte niet en ghevet⁽⁸⁾. Aldus

(1) Sur. Tertia denique unitas, quae et suprema est, nostraeque excedit quidem intelligentiae captum, et tamen in nobis essentialiter inest.

(2) L alleen. blivende sijn.

(3) Aldus D. De andere codices voegen hier te regt by: en overmids caritate weder toe kerende sijn. Sur. Atque isthaec unitas ea est, ex qua creati emanavimus, et in qua juxta essentiam permanemus, et ad quam per charitatem amanter redire contendimus.

(4) Sur. et his quidem virtutibus triplex haec unitas in vita actuosa decoratur ac exornatur.

(5) Sur. exercitatione interna cum vita activa conjuncta.

(6) Opgherecht is hier opregt: et rectam intentionem, zegt Surius.

(7) certaque spe et fiducia, zegt Surius.

(8) Sur. novas semper expectabit divinae gratiac divitias, novaque dona, nec animo anxius aut solicitus admodùm crit, sive largiri placeat Deo, sive non placeat.

[p. 59]

1maectmen ene bereetscap en̄ ene bevallijcheit⁽¹⁾, een inwen- 2dich begheerlic leven tonfane⁽²⁾. Als dat vat bereet is, stort- 3men daer in edele licore⁽³⁾. Hen is⁽⁴⁾ gheen edelre vat dan 4die minnende siele, noch orberliker drane dan die gracie 5Gods. Aldus sal die mensce Gode op draghen alle sine werke 6en̄ al sijn leven met eenvoldigher opgherechter meyninghen, 7en̄ rasten boven meyninghe, en̄ boven hem selven, en̄ boven 8alle dinc in die hoghe enicheit, daer God en̄ die minnende 9gheest gheenicht sijn sonder middel.

(1) Aldus alle onze Hss. Versta echter geschiktheid, vatbaerheid, en zie den Theutonista van Van der Schueren, bl. 22, op het woord Beqweem.

(2) Sur. Hoe modo ad vitam suscipiendam atque amplectandam internam et affectivam, quaedam fit hominis accommodatio adaptatioque.

(3) Sur. haud secùs quàm priùs vas instrui ac praeparari solet, cui preciosus sit liquor infundendus.

(4) Versta, Het en is.