Boeck van surgien

Capm. .ii. van flegmon.

Ic segghe dat flegmon mach comen beide van buijten of van buijten. Coemt hi van buten soe mach hi siin sonder habundancie of met habundacien van bloede. Ende comet sonder habundacie van bloede soe en seldi anders niet doen dan die appostemen cureren. Ghi sult oec weten dat alle appostemen hebben .iiii. tijden in principium dats int beginsel als die humoren beginnen te veranderen ende te vergaderen

[p. 93]

tot eenre aposteme die tiit mach [dueren] drie daghe of een luttel meer. Ende dan salmen daer op leggen medecinen repercusive die die aposteme wederstaen. Ende die medecinen moeten cout ende droghe siin in haer natuer. Ende die siin als donder blaen ende nasscade ende wilde carden bladelose ende wiin edic ghemenct met water ende dies ghelike. Augmentum dat es die tiit dat die aposteme begint te wassen ende duert tot dat hi al volwassen is. Ende dan salmen leggen medecine resoletiven ende die siin heet ende droeghe in haer natuere. Ende die sal ik u alle noemen met haren namen int eijnde vanden curen van flegmon. Eritus dat es die tiit als die aposteme niet meer en wast ende dan moetmen legghen medecinen die risolveren ende doen ripen. Declinacio is die tiit als die aposteme riip ende vol quaet es ende dat hi uuiit ghebroken is ende begint te ghenesen. Ende dan behoeft medecinen die mondificeren dae[r] ic u afscriven sal in den anthidodarius van desen boeke. Den flegmon die van binnen coemt ende salmen niet wederstaen met couden noch met droghen medecinen die siin repercussiif. Mer men sal dat eerste beginsel den sieken doen laten [ter aderen] op dander side vander apostemen op dats te doen is men sal den lichaem purgeeren met medecinen op dat die lichaem alte zeer vervult is of die aposteme alte groot is ende alte veel bevaen heeft. Ende die lichaem purgeert aldus met laten ende met medecinen repercussiven het en waer dat enich van desen .vii. dinghen verbode. Dat jerste is of enich aposteme waer in jonghen kinderen. Dat ander in ouden luyden. Dat derde lude die ghenesen siin [cortelicken] van groter siecten. Dat vierde als die materie herde veel es. Tfiifte als die materie herde crachtich is. Dat seste als die aposteme onder die kele is of onder die oxele ende nevent tghemacht. Dat sevende als die aposteme coemt uten [edelen] leden als uut den hersenen of uut der herten of uuter lever of uut der cullen. Ende en latet ne geen van desen sevenen occusoenen soe moghet ghi coenliic die aposteem wederstaen met sape van couden cruden als met solatrum dats

[p. 94]

nasscade die met eender heimeliker [re]solucien repercuseert dat is wederstaet die heete aposteem int beginsel ende met wilder portulainen met ombilicum veneris met olie rosarum ende een luttel wiinedic ende een luttel bolus arminicus te gader ghemenct. Dit siin die medecinen repercusiven sonder enich stoppenisse der poren dats olie rosarum ende solatrum. Dit siin die ghene die de poren een luttel stoppen als die tamme porseleine ende cauwoerden donderblaer crassula mayor dats smeercruiit. Dit siin die medecinen repercussiven die de leden doen versterven ende men niet ontberen en mach daer groot overtollich sweer is. Dat is tsap van tammer latuwen jusquiamus dats belsencruiit olie ende apie. Dit siin die medecine repercussive die herde goet siin ende orberliic die salmen pulverseeren dat siin die rosen ende alle drie d[i]e sandelen ende spodium ende bolus arminicus ende terra siggillata van allen desen moechdi elc sonderlingh bi hem selven alleen [bezighen ende] orbaren of gheminct. Mer wil di orbaren dese sape van desen medecinen ende wildi dat [te] bet doer slaen doet daer toe wat wiin edic soe salt te bat wederstaen. Wildi oec maken composiit repercussive die herde goet es ende orbeliic soe neemt tsap van enegen den voerseiden cruden .ii. o. olie rosarum .i. o. ende .½. o. wiinedic. Item olie rosarum .ii. o. bolus arminicus .<fr>1/2</fr>. o. aseto .i<fr>1/2</fr>. o. Ende onsiet gi u dat dat mach werden ghecorrumpeert doet daertoe .ii. o. terra siggillata dit repercussiif mach die coenliic legghen op elc lit daer ghi u af ontsiet datter enich humoren mach toe trecken. Ende is dat sake datter enich toe getrocken is ende die aposteem gheconvermeert is of dat hi gheulcereert is soe en doeter op gheen repercussive mer al om daerbi daert eerst begon te sweeren. Deze voerseide medecine repercussive sal men orbaren int beginsel als die aposteme die heet is begint dats in den eersten [tijden]. Nu suldi weten in den eersten wat men doen [sal] in augmento dats in den anderen tiit als die heete aposteme begint te wassen en te breiden dan salmen orberen medeciin

[p. 95]

repercussiif ende resolvatiif te gader ghemenct als taruwen achterlinc in wiin edic ghesoden ende dit daer op gheleit. Nu suldi weten dat siin medecinen die resolveeren dats camomilla die bloemen daer of ende olie van anetum dats olie ghemaect van den bloemen [ende tzaet] van dille ende van olie smoute alsoe men maect olie rosarum ende dat saet van den dille is resolutiif ende penninc cruiit ende malve ende paritarie terwen achterlinc ende gansen smout hoender smout sambucus ebulus branca ursina coel ende haer saet storax liquide laudanum mastiic isopus humida. Dit is die jeke van der wollen ghesoden alsoe langhe dat si wert als zeem ende die salve es herde resolatiif ende heeten die curginen die geleert siin isapij humidi ende die wolle metter jeken ende menich ander die ic u nu niet noemen en wille mer ic salse bet noemen in den antidodarius. Als ghi enich orbaren wilt van allen desen medecinen te resolveren in augmento van heeten apostemen suldi iet menghen daer mede van den repercussiven medecinen die voerseit siin. Item een herde goede plaester mede te resolveeren. Ghi sult nemen peninc malve coelblader bloemen van camonilla van elken een hantvol dat salmen sieden in water ende stotent. Daerna salmen maken pulver van dillen sade ende van coelsade ende menghent met taruwen achterlinc ende maken plaester daer af ende leggent daer op. Item ungentum die herde goet is daertoe neemt olie camomille of olie anetini .vi. dr. swinensmout of hoendersmout ana .i. dr. dilsaet ende bloemen van camamille van allen te gader ghepulvert van elken .ii. dr. ende maect daer af salve. Nu hebdi ghehoert wat medicinen dat men orberen sal in principio ende in augmento. Nu wil ic u scriven wat men doen sal in statu dat es in den derden tiit dat die aposteme stil staet dat si niet en mee[r]dert noch en mindert. Dan sal men orbaren medicinen die ripen doen ende sceeden ende werken. Dat is als tarwenheefsel ghemenct met hoendersmout daer op gheleit doet herde wel ripen ende sceyden. Dit siin medicinen die rypen doen malve die in die hove wast die vet is ende die wortel van bismalve ende die wortel van perduken

[p. 96]

ende van lelien ende van loeke ende van aijune ende die wortel van palternake ende menich ander wortelen ende cruijden ende li[n]saet ende venigriec ende tarwendunst ende heefsel ende verkenssmout. Ende die een composite medicine hebben ghetimperde hitten met viscosiiteit. Item een goede plaester die ripen doet bloetachtighe apostemen die gemenct siin met heeten ende beroert siin quaet te gheven. Neemt malven blader ende fioletten cruut van elken .j. hantvol ende .ii. hantvol van der wortelen van bismalven ende sietse herde seer ende stootse herde seer al ontween. Dan neemt .j. lb. oude olie [smoute] of [out] swinensmout onghesouten ende meel van liinsade ende van venigrieke van elx. j. o. ende van tarwendunst .ii. o. al dat sal men te gader stoten ende menghent met den cruden ende met water daert in ghesoden si ende maect daer af plaesteren die niet te dic en si of te dunne. Mer ghi sult u hoeden dat ghi geenen venigriec daer toe en sult doen op dat ghi [u] ontsiet van te zeer te verhittene soe soutet doen ontsteken.