Boeck van surgien

Capm. .xvij. van den scrofelen te cuereren sonder sniden met medecinen.

Scrofelen te ghenesen sonder sniden seggen alle die oude vroede meesters in den beginsel sal men den lichaem purgeren ende een luttel goets doen eten ende drincken ende groten hongher doen overliden. Ende den lichaem te purgeren sal siin in twee manieren. Dat sal siin met medecinen die camer doen hebben ende met latene. Ende die proper medecinen die de camer doen hebben dat siin die de grove fleuma purgeren als pulver dat men maect van goeden turbit ende gingebar ende sucute want alsoe als avicenna seit het en verhert noch ende verliest die darmen. Ende ic segge dat niet so goet en es als vemitus dats die maghe te rumene met keerne ter kelen ende te laten die hooftader. Men sal oec doen overliden groten hongher ende daerna niet laten sat eten. Noch hi en sal niet eten

[p. 117]

grove spise noch water drincken hi sal hem hoeden veel sprekens ende lachens ende dies ghelike want van alsulken dinghen trecken veel materien daertoe ende hi sal hem hoeden soe hi meest mach van hooft sweer. Ende als hi slaept sal hi siin hooft leggen leeghe ende niet hoghe. Ende Avicenna seit dat ventosen niet orbaerliic en siin denghenen die scrofelen hebben want si en conen niet getrecken uut den scrofelen. Mer sie trecken meer die materie toten scrofelen ende maken se grover. Als dat es ghedaen sal men beginnen aen die scrofelen te werken. Ende dat es met medecinen die tegader resolveren ende molificeren als fenigrecum ende metten sade van malvavistum ende van liinsade [ende van lelien] ende met alrehande marghe ende smout [ende] dat beste smout dat is van beeren ende van leuwen van dassen van wolven ende van vossen. Ende dit siin die medecinen die noch sterker resolveren. Armoniacum galbanum bidellum storax mastiic ende laudanum. Ende ghi sult u oec hoeden dat ghi niet en selt resolveren met medecinen die droghen want die dunne materie ende die subtiile soude te niet gaen ende die grove soude werden hert als ic hebbe gheseit. Nu wil ic u scriven die composite medecinen die gheproeft siin ende die sonderlinghe goet siin alle herde dinghen mede te resolveren binnen drien daghen of binnen een weke ten lanxten ende dit seit Galienus in thotagenis. Neemt mostaert netelsaet sulpher seescuijmen aristologie van elx. i. dr. bidellum armoniacum out oliesmout ende was ende maect daeraf een plaester. Item diapulon is goet dat die oude meesters plaghen te maken. Neemt litergierum ghepulvert .i. o. ende doet in een panne ende doeter toe .iii dr. olismout ende menghet tegader in een panne ende doet over een cleen vuer ende latet suverliic sieden soe dat niet en berne tot dat litergierum ghesmolten si ende daerna nemet tsap malvavisce .j. o. ende liinsaet ende venigrieck elx .ii. o. ende menghet altegader ende siedet totdat begint te dicken dan doet van den viere ende rueret totdat cout es ende dicke ende dan maecter af trosisken ende houdet totdat ghiis te doen hebt. Item een ander plaester dat

[p. 118]

wonderlike goet es om te resolveren neemt picis liquide ende out oliesmout ende duve mes ende aluimen tamini ende die wortel van capparis ende verkenssmout van elken even vele. Dit salmen altegader in een panne doen over tvier met seeme ende maken daeraf een plaester. Item farine arabi farine fabarum out geitenmes van elk .ii. o. verkenssmout .½. o. ende dit salmen altegader conficeren met zeem of met orinen of met wine[edic] Item geitenmes met wiinedic ghemenct es goet ende scapenmes es goet. Item een plaester dat gheproeft is ende dat herde goet is tot allen herden apostemen armoniacum bidellum ende galbanum ana doetter toe sulphur ende maect daeraf een plaester. Dit mach men oec alleen doen met armoniacum. Avicenna seit dat een wonderliic plaester is die men maect van der wortel van lelien ende liinsaet ende duven mes alst men altegader conficiert met wine. Is oec dat sake dat dit al niet en besciet soe moet men met iser daeraen werken sal die sieke ghenesen. Maer dat moste siin een goet meester ende gheproeft. Als die scrofelen siin in den hals onder die kele. Ende nu wil ic u voert leeren hoe men werken sal met sniden.