Boeck van surgien

Capm. vanden catharacteren in dogen [uut te doen].

Het coemt int oghe eenderhande onghemac ende es es gheheeten catharacteren ende het es eenderhande water dat vergadert is op pupilla ende bedecket tsien ja alst veroudert is ende verhert. Ende alsmen pupillam besiet nauwe sie scinet bestopt siin. Ende dit water mach siin tweederhande dat eene mach men cureren ende dat andere niet. Ende dat men cureren mach mach men bekennen met desen teiken. Als men dat oghe besiet soe eest binnen claer ende als ghi den sieken dat oghe toe doet luuken ende dan dwinct dat oghescedel met den dume ende wriift doghe in beijden siden ende als hise dat op luijct ende ghi dat water dat ghesceiden is weder siet vergaderen tot eene hoepe dan mach ment wel cureeren. Ende dat water dat swart is ende alsmen dat oge wriivet ende dat water dat ghesceiden is niet voetstaens weder en vergadert ende daerna weder overlanc vergadert dat en machmen niet ghenesen. Ende dit is die cure die men ghenesen mach. Ghi sult den sieken doen baden tghesonde oge ende hi sal siin hant daerop doen en daerna sal hi dat sieke ogheop luijken ende dat sal siin daert herde claer is. Ende dan suldi hebben u instrumenten ghereet daer die meesteren plaghen aldus ghedaen water mede af te doen ende te cureren. Ende si siin ghemaect na der vormen van der naelden mer si moeten op deen side siin dicke. Ende die naelde daer men mede weeken sal sal siin op een einde dicke ende overwonden met garen om te bet te keeren met den vinger ende op dander einde salse siin scarp. Ende dit instrument sal men steken in conjuncturam tunicam [dats int witte van den ogen bij corneam tunicam] ende keeren dweers alsoe ligghe also men siet dat oert vander naelden suldi inwaert steken toten oort vander

[p. 164]

naelden coemt op die corneam tunicam daert jedel is ende daert water leghet voert tgat vanden siene [ende tziene beneemt. Ende dien suldi sniden metten oerde vanden naelde 't water ende sultet u pinen nederwert te brenghen vanden ziene]. Ende siedi dat water blive ende niet weder en keere ende die sieke siet besceideliic wat dat men hem toent. Ende siedi dat water wederkeert soe doet weder anderwerf totdat niet weder en keere ende dan trect u instrument uut. Ende dan suldi in die oge drupen [water] daer in gheleghen sal hebben comiin ende sout of water daerin gheleghen sal hebben scoen claer sal gemi[n]e. Ende dan suldi legghen opt oge catoen ghenet in dat wit vanden eyeren ende olie rosarum ende legten daert doncker is .x. daghe. Ende gi sult hem bevelen dat hi hem niet en roere binnen die tien dagen noch en hoest of en nijese. Ende hi sal hem nauwe houden van grover spisen. Ende ghi sulten hoeden van drincken. Ende ghi sulten ontbinden eens [sderden daghes] ende hem toenen alrehande dinc ende ghi sult hem toenen ende laten sien ende dan suldien weder verbinden alsoe ic u gheseit hebbe. Ende laten hem alsoe liggen seven daghe eer ghi hem verbint ten waer dat oge verswoer ende grote hitte ghevoelde ende grote steecten dan suldiit verbinden eer die seven dage liden. Ende en ghevoelt hiis niet soe laeten liggen eer ghi hem verbindt die seven dagen al uut. Ende als coemt die sevende dach ontbinten ende toent hem alrehande dinghen. Mer dat en suldi niet doen voetstaens als ghi u instrument uutghetoghen hebt want dat water soude weder om keeren sterkeliic ten siene [waert]. Ende ic segge u dat dese cure es swaer ende sorgheliic. Een meester hebse sien werken enen goeden meester die dat water conen verdriven ende cuerreren ende haer instrumenten daer sij dit mede werken nochtan diet al ghesien heeft het is herde bedriechgeliic want blijft herde selden [ghenesen] het en coemt weder. Nochtan sacht ict bliven in die stat van thienen aen eenen ouden man die was ouder dan .c. jaer ende het was een ketelboeter ende hi hadde siin sien verloren meer dan seven iaer. [Ende meester]

[p. 165]

simons sone van bergien die curreerdet hem die te namen woende ende ic was daer ieghen waerdich ende ic holp hem. Nu suldi weten dat die catharactara die niet gheconfermeert en siin noch verhert die sal men nemen ende cureren met dicwil thooft te purgeren met pillen cochie ende te derven wiin te drincken ende van alderhande spise ende dranc die root maken ende climmen int hooft ende oec met collirium van voghelsgallen. Ghi sult nemen die gallen [van] voghelen die leven van prijen .x. dr. die sullen siin ghedroecht ende euforbium ende coloquintida ende seraphini van elken .j. dr. van allen desen suldi maken collirium met den sap van vennecoel. Der namen vanden onghemaken vanden oghen siin vele als macula albugo dat twit op die oghen ungula dat is die nagle. Ende catharactara dat is twater daer ghi af hebt ghehoert. Nu suldi weten dat macula coemt in cornea van den [oghe] int doergate in eenen van tunica ende es sulc van eenre bleeker varuwen ende eerden ende coemt van meerder occusuene dan dat van menighen humoren coemt die ghemenghet siin. Ende die macula is incurabel. Ende ghi sult oec weten dat albugo niet anders en es dan een verouderde macula. Pannus coemt van liimachtighen humoren in die oge. Ende pannus in doghe is in walsche ende in dietsche die liese die de oghe overdect als oft waer een doocke ende dat mach men [op lichten ende] afvillen. Ungula coemt in den eenen hoornic vanden oghe ende wast al over dat oghe [tot in den anderen hornic. Ende is som stont in die substancie vanden oghe] Ende coemt van eenrehande humoren die int oghe habundeertende dat mach men afsniden ende villen [als pannus] alse ja alse is bi der tunicam die meer verscheiden ansiet van humoren danse soude daert af dict eene verhertheit. Catharactara coemt van humoren die comen vloyende in die oghen ende vloyen nederwaert tussen uveam humoren ende cristallinum ende dan en toenet hem niet van buijten ende dan en bescietet niet wat men van buijten daerop doet. Mer moet hem

[p. 166]

van binnen curreren alsoe ghi te voren hebt ghehoert ende met pillule aurea ghemenct met esula. Ende met pulver ghenomen met den monde dat ic u in dit boec niet en wille scriven want het behoert der phisiken. Mer ic salse u noch alle leeren ganst mi god onse heere. Nu suldi weten dat somstont vloyen humoren tusschen cristallinum ende albugiinum ende dat mach mensomstont cureren ende somstont niet ende dat mach men aldus bekennen die sieke sullen dat sieke oge toeluijken ende wrivent met den vinger den oghescedel ende lichten haesteliic weder op ende siedi [dan] pupillam openbaerliic breiden ende sceiden dan salment wel cureren.