Boeck van surgien

Capm. 6 van al den onghemake van den mont.

Eerstwerven vanden anathomie vanden monde. Of dats die mont inden welken bynnen al omtrent gaet een velleken twelke is ghetunceert met mery ende metter mage wair omdat ghevalt. Als vele dingen ghenaken den roeste dat si den mensch doen broken Ende ter holhede vanden mont comen .2. wegen. Ende int overste is opyglotum twelke is ghescepen om die boce te volmakene. Ende omdat moet hebben yet van toeghetrecter lucht te ademe. Epyglotis is ghemaect van .3. cartillagines deen is blikende vore ende is gheheten clipialis. Ende van den leken den sturte of die crop vander kelen. Ende tander achter ghecontinueert metten bene alanda ende is gheheten sonder name. Die .3. wart gheheten simbalaris wart beroert met haren musclen. Wairom als een mensch eet so wert die wech der lo[n]gheren besloten. Ende dan so opent die van ysophagus dats mery of die wech der maghen. Ende als een mensch spreect so ondoet die canne of die wech der longen waer omme dat ghevalt als die mensche eet ende haestelike wil spreken of haestelic syn adem verhalen so scieter yet in die canne pulmonis of wech der longheren wairom die natuere beroert wort te hoestene ende niet en cesseert voirdat ute es ghehoest dat in die canne was ghegaen. Op dit

[p. 176]

let so hanct vula of die huuf die welke is boven groot ende beneden cleen diewelke vula doet wel luden die voce die gheconfirmeert wert biden epiglotis biden welke epiglotis dat oic mede wort purgiert dovervloedichede vanden hersene. Ende in die holhede der mont wort ghescedelt die tonghe die welke is ghecomponeerde lit van wit morwen vleysch al vul zenuwen ende arterien der welken is nootsakelic hebben een let van synre grote. Ende dese tonge heeft in die wortel .2. fonteynen in die welke dat die specle wort vergadert bedouwende ende verschende die tonghe. Dit lit dient der natuerlic virtuut bedi het vervolt die stene vanden moelnare kerende ende wendende die spise onder die tanden. Ende dese voirscreven tonghe ghevoelt die smake wairom die die smake by hair wort ghesent ten ghemenen synne. Ende si dient oic ter redeliker virtuut wanneer sy wort beroert metten ghebiedene der virtuut omme te formere twoert ende te vervolne die termine der silleben. Der tanden syn inden meesten .32. dats in elken cake .I6. Ende in somme synre mer .28. dats .I4. in elken kaken. Dese tanden al ist dat sy syn van beenachtigher materien nochtan ghevoelen si. Al syn si bene dat dander bene niet en doen. Voir die tanden syn die lippen die welke syn anden mont als die dore ant huus ende gaen omtrent dese lede alse sturte tanden tonge gingive.

Vander siecheit der tonghe.

Die tonghe ghedoecht veel siecheit als puisten zwellingen clievingen curtinghen bindingen spasmus ende relasacien of reckingen ende ramula. Ende dese ramula comt onder die tonge als voirseit is ende is dicke een coude fleumatike aposteme. Mer isse melancolic dat selde ghevalt so syn haer tekene bleke verwe met hartheden dan so doeter u hant in gheenre manieren an. Mer issie fleumatic ende clene so wrijfse starkelic met soute toter bloet uut come. Ende en ist also niet ghenoech so snijtse met enen scaerse ende dairna wrijfse Entie wrungen met heten saken is oic goet. Die puusten entie ulceren werden ghecureert ghelijc den alkohol van den monde dairof men seggen sel int selve capittel. Die zwellinge op apostemen est

[p. 177]

dat si comen van heten humoren worden ghecureert bider latingen dats die hoeftader ende siedingen der vruchten. Ende metter dwaeing die men seggen sal in vula. Ende te houden inden mont tzap van latuwen. Mer si daposteme of die zwellinge comende van couden saken so purgeerten met pigrum galieni cochias die purgacie ghedaen dan useert uterende dwanigen. Die clievingen der tonge worden cureert met pulvis draganti ende mussalagen malve ende psillium ghesoden ende ghemenct met sukere. Item met scumen die comen vanden stocken van wanalven tegader ghewreven ende gheeft hem drincken tysane. Ende eten ghesoden voete van verke of scape ende wrive die tonge metten zenuwen vanden voete. Die draet die onder die tonghe is gaet onderwilen toten eynde vanden tonge onder ende trect deynde inwert so dat se inwert wort ghevonden wairom dat hi niet wel en wert beroert te sprekene die letten die cuere is te snidene. Ende dairnae te cauterzeerne nochtan ist beter dat men tene male snijt met enen goudinen instrumente ghemaect als een hakescare ghegloeyt int vier. Die spasme der tonge ende datse wert tegader ghetrect boven ten wortelen. Ende ghegroeft des welcx cuere is te houdene in den mont olium anetini ende camomille ende betten thooft ende den nacke met wermen watere ende metter voirseiden olium.

Van puustkijns inden mont.

Die mont ghedoech diverscheden allene als puustkine ende onthudinghe die welke is gheheten in arabijtschen altrohol die welke sijn onderwile heet ende onderwile cout. Die hete worden cureret mit flembothomie ende scarificacire onder den kin. Ende met siedinge der vruchten dicke geseit ende met deser gheproefde medecine R. spodium rosarum sumac coriandrum siccum gheperlde lentes sene semen portulace ana ende een luttel camfers ende maect pulver met welken ghi moet wriven den mont dairna dwaet cum aqua rosarum ende aceto al werm. Die coude worden ghenesen mit cochias purgierende ende met zeeme ende atuminte wrivende ende dicke

[p. 178]

dwaende mit oximelle. Ende houden dicke inden mont mirabolani kebuli ende pieritrum.

Vanden huuf.

Die vula of humuyla of huuf wort onderwilen ghezwollen ende onderwilen gheapostumeert omme die lopinge der humoren. Ende hi wort onderwilen ghelaxeert ute ghetrect. Daposteme van vula comt onderwilen van hete humoren twelke wort bekent ende bider rootheden der steden ende bider hetten. Ende dan moet voren gaen die latinghe van sefalica ende purgieren van colera met siedinge der vruchten ende daerna moet volgen dese dwainge met welken dat men dicke gargarizeert R. lentes balaustien psidia galle rosen sumac alle of die meeste hoop siedet met .2. deel waters ende .I. deel asyns ende maecter of gargarisere. Item lecht anden roest van rosen balausten sandalen ende een luttel canfers ende duwet dairan metter tonge want dit helpt als is laxeert van heten humoren. Ende comet van couden humoren dair en is ghene hitten noch rootheden. Mer der is menichte van speclen dan purgierten met cochias teerste ende met pigra dairmede gargarizeert met deser siedinge R. acetum .2. deel zeem .I. deel ende siedet ende doeter zaet van mirtillen rasum pieretrum ende gingiber. Dairna maect pulver van peper ende sal armoniacum antimonium ende gallen ende blast pulver in die uutgherecte vula doer een pipe. Ende isser alte grote meersschede so wederstaet met verterende dingen als diamorum ende sape nucium ende diesghelijc. Ende ist dat die ghelaxeerde vula niet weder en keert te synre propere stede of vor men metten voirscreven dingen. So besiet of hi herde groot is. Dan en doeter die hant niet an specialic als hi gaet tote ander rode verwen of bleker. Mer issen boven herde subtijl als die stort van eenre muus so versnijt se tot des hi comt tzijnre natuerliker vormen. Mer dat wachtende dat ghijt en snijt boven natuerlike maten datter ghene onghemake na en bare diewelke volgen den ghesnede huuf dats te weten ewelike heesscede een properlike hoeste entie quetsinghe der longheren ende der borsten om die ghenomen bu\tenste

[p. 179]

lucht of die quetsinghe der couder lucht comende onghetempert toter longheren Dese deringe werden belet of verhoet met niet te snidene.

Vanden branci ende vanden amigdalen die cure.

Dat ghevalt onder tiden dat omme den ranne (?) beetende vanden hoefde anden wortel vanden tonge an beide side wast ene uutwassinge die ghedaen scinen als .2. amandelen die diewelke beletten die arterien trachea dat duutganc ende dinganc te nauwe is dat welke men gheneest metten selven medecinen ende bider selver manieren ydelende wederslaende onbindende ende bi ordinen ripende als men seggen sal voir int capittel van den squinancien.