Boeck van surgien

Capm. van impetigo ende serpigo.

Impetigo ende serpigo siin .ii. onghemaken ende comen van materien die siin heet ende droghe. Impetigo is nochtan van veel heeter materien ende haestigher dan serpigo ende breidet hem ende gaet op en neder. Serpigo is van grover materien ende niet alsoe heet daerom en gae[t]se niet opwaert als impetigo mer si breit haer al omme ende gaet nederwaert. Ghi sult weten datter differencie tussen dese twee ende laserie ende masersocht. Want die laserie ende masersocht comen van couden ende van drooghen materien impetigo ende serpigo comen van heeter materien. Ende daerom ghevoelen si bernende hitte met juecsel ende met herder huut. Nochtans seggen alsulke meesters dat impetigo ende serpigo comen als heete ende subtile humoren ende werden ghemenct met couden ende groven ende droghen humoren. Ende als die subtiil droghe humoren habunderen soe ist impetigo. Ende als de grove ha\bunderen

[p. 190]

soe ist serpigo. Is dat sake dat die subtiil ende die grove te gader even gheliic habunderen soe wordet al gromelachtich als oft waer [eenrehande] saet ende heet milum ende dan machment heeten serpigo miliaris of serpigo granosa want om dies wille dat die subtiil materie ende humoren regneren [zeer] dan die grove is donghemac ende subtiilre ende tangere ende bernender dan die vol[li]ke ghenesen. Ende dat selve es te verstaen vanden groven humoren ende materien. Ghi sult weten bliift dat onghemack langhe duerende het ulcerreert om die grote bernende [hitte] met sterken juecsel buten der huijt ende maket roven ende breit hem ende dat heet in duijtsche wilt vier. Mer impetigo helt hem onder die huijt root met groten hitten. Ende alst coemt in den lichaem om die gordelstat soe eest gheheeten in dietsche [ommeleghe] ende in walsche der cingel. Ende daerom seit men alst alom die gordelstaet gaet ende te gader vergadert doet den sieken sterven. Nu wil ic u scriven ende leeren hoe mense cureren sal. Vanden beginsel sal men dat onghemac cureren met medecinen laxativen die die cameren[gang]doen hebben. Ende waer dat sake dat die sieke seer waer vervult van humoren dan salmen hem doen laten eer men hem gheeft enich laxatief. Ende als hi ghelaten es soe salmen hem gheven colagogum dat es medecine die coleren purgeren die ghemaect sal siin van prumen dalmascenen ende van iuiuben ende van violetten ende van couden saden ende van casafistelen ende van manna ende van mirabolanen citrini ende van mirabolanen indi. Alle dese medecinen mondificeren ende purgeren die verbrande humoren. Daerna sal men doen baden in warmen water dat die wermte opluket die poren ende maket die materie subtiil ende licht te digereren. Ende die verscheit vanden wermen [zoete] water die scheijt ende stelpt ende bedwinct ende tempert die materie van hare stercheit. Men sal den sieken doen houden ghetemperde dieten van eten ende van drincken. Ende alsoe als roegirius seit is die sieke herde seer vervult van quaden humoren ende die stat herde veel begrepen heeft

[p. 191]

dat siin teeken dat alle die lede ende alle die humoren ghemeenliic bereet siin te corrumpeeren ende ter laserien. Daerom sal men die materie digereren met oxisakere en met sirope van fumusterre van elken even vele. Ende als die materie es ghedigereert soe sal men purgeren met twee deel cartacium imperiale ende dat derdendeel van ijeraruffiin. Ende des derden daechs sal men doen stoven met couden cruden ende daer sal men toe doen scabiose ende fumusterre ende lapacium acuijtum. Als hi uutten stoven gaet dan sal hi nemen rubeam trociscatam metten derdendeel van der goeder drieakle. Ende des ander daechs sal men doen laten die leverader. Als alle dit is ghedaen dan sal men salven met deser salve R. die wortel van lapacium acutum ende wassche wel ende dat hert dat daer binnen [is] dat werpt wech ende die wortel sal men al ontween sniden in cleenen stucken ende dit sal men laten ligghen ghestoten ende ghemenct met boteren .ii. dage lanck ende des derden daechs salment sieden ende doer enen sterken doeck wringhen ende daerin smelten was ende maken salve. Item een herde goed salve ieghen impetigo ende serpigo alse veroudert siin: Item neemt radicem lapaci acuti ende stoetse wel ontween ende doeter toe gheblust quicsilver ende menghent wel tegader metten pistelen. Daerna suldi smelten in een panne swinensmeer ende was ende dan doeter toe quicsilver ende lapaci acuti ende aterment ende maecter salve daeraf: Item olie van taruwe es oec herde doet ende dat salmen aldus maken. Ghi sult nemen twee jseren platen ende maken se gloijende heet ende legt die tarwe tussen beide die platen ende bernense tegader ende die olie sal daeruut loepen si doet ghenesen impetigo ende [serpigo ende] al dat verbrant is van vuere of van olien of van heeten water.