Abbingawâld

[p. 293]

De útjeften

Nei't Abbingawâld as feuilleton yn it Volksblad voor Friesland (letter HetVolk) foltôge wie yn maart 1942, hat it bestjoer fan De Fryske Bibleteek rillegau besletten om it yn boekfoarm út te jaan. Der is in brief bewarre bleaun fan 1 july 1942 oan Jan Piebenga, dêr't Van der Schaaf yn frege oft syn boek faaks noch as it lêste fan de rige fan dat jier útbrocht wurde koe. ‘Der soe my oars neat driuwe; mar de kwestje is, dat ik sûnt heal april al op non-aktyf stean: myn frou is sa dom, net-Arysk te wêzen en dêrtroch is de sjoernalistyk foar my, salang't de tiden net feroarje, ferbean terrein wurden.’

Yn de oarlochsjierren moast de Bibleteek foar eltse útjefte apart tastimming freegje by it troch de besetter ynstelde Departement voor Volksvoorlichting en Kúnsten. Dat beseach dan, oft yn in te publisearjen boek gjin dingen stiene dy't de Dútsers net noasken. Van der Schaaf wiisde yn deselde brief op wankende problemen fanwege de oansluting by de Kultuerkeamer dy't faaks ferplichte wurde soe. De skriuwer wie ree ta ‘wat retouch en feroaring hjir en dêr yn it boek. It is yn in heal jier tiid, meast tusken de bedriuwen troch, ûntstien.’

It Bestjoer fan De Fryske Bibleteek waard op dat stuit foarme troch Y.K. de Boer, A. Wybenga, R. Boomgaardt, J.T. Bultsma, S. Rusticus en as samlers: D. Kalma, J. Piebenga en F. Schurer. Ut 'e notulen fan 17 Oktober 1942 docht bliken, dat Abbingawâld opnommen is yn it útjefteprogramma foar 1943 as nûmer 3 fan de saneamde grutte rige. Der waard doe nochris fêststeld, dat de leden bepaald hiene, dat de Bibleteek him net ideologysk of polityk beynfloedzje litte soe. Yn de Bestjoersgearkomste fan 6 jannewaris 1943 (frou Rienks wie doe ek bestjoerslid) waard dúdlik, dat dat wol dreech wurde soe, no't nei Ein fen 'e mars fan Van Houten, ek It scil bistean fan Obe Postma en De Christen Gysbert Japiks fan E.B. Folkertsma troch it Departemint ôfwiisd wiene.

[p. 294]

It D.B. hat mei Van der Schaaf ôfpraat, dat er ƒ250,- honorarium krije soe by in oplage fan 1500 eksimplaren en ƒ300,- by in tal fan 2000 of mear. Hy krige in foarskot fan ƒ100,-.

Oer de hichte fan it honorarium dêr't de skriuwer fan Abbingawâld rjocht op hie, hat yn 1946 en 1947 noch frijwat te dwaan west. Ut korrespondinsje mei Bestjoersskriuwer Boomgaardt docht bliken, dat Van der Schaaf as grûnslach foar de berekkening fan honoraria oan Fryske skriuwers yn it algemien it rapport nimme woe, dat mr. J. van der Schaaf, D. Rienks-Wallinga en hysels yn de oarloch opsteld hiene en dat troch de ‘Ried út 'e Fryske Biweging’ oannommen wie. Wat dêryn stie, sleat oan by wat yn Hollân foar de lytsere oplagen gou. Hy rette de Bibleteek oan om him tenei te hâlden oan dat rapport. ‘It moat net wer wurde as foar de oarloch, doe't de skriuwers troch de regel mei sa'n hûndert daalders tefreden wêze moasten.’ (Van der Schaaf oan Boomgaardt, 13 juny 1947). Foar Abbingawâld soe sa'n berekkening útkomme op ƒ1100,-, dêr't E.B. Folkertsma en Boy Wander noch in part fan takaam foar it printree meitsjen fan it hânskrift, respektivelik it korrisjearjen fan de printkladden. Dat like Van der Schaaf tefolle en hy stelde sels ek priis op in foar de lêzers net te djoer boek, mar de ôfspraken fan 1943 hoegden yn syn eagen dochs ek net mear te jilden. Nei in petear op 19 maaie 1947 skreau er op 21 maaie: ‘Ik bin net sa botte tefreden weikomd út Jimme gearkomste fan ferline sneon; net sasear om't ik net krige haw, wat ik frege as om't ik de yndruk krige dat ik min ofte mear as in ôfsetter beskôge waard. Hawar, it is net oars. Ik bliuw fan miening, dat ek de Fryske skriuwers rjucht hawwe op in reedlik honorarium, dat ik net heech yn 'e beam sit en dat de Fryske Bibleteek gjin besteansrjucht hat as it lean fan de skriuwers in soarte slútpostje útmeitsje soe op 'e begruttingen. Dy lju hearre har part likegoed te krijen as de printer en de boekfer-keapers.’ Mei syn pleit foar in ridlik honorarium foar Fryske skriuwers rûn Van der Schaaf foarop yn de striid foar in mear profesjoneel leanne skriuwerij yn Fryslân.

[p. 295]

Op 20 febrewaris 1943 waard besletten om de jierrige 1942 noch sa goed mooglik ôf te wurkjen, mar koart dêrnei is De Fryske Bibleteek mei it wurk ophâlden. Sadwaande koe fan in útjefte fan Abbingawâld yn 1943 neat mear komme.

Ut korrespondinsje mei J.H. Brouwer wurdt dúdlik, dat Van der Schaaf dêrnei besocht hat it manuskript werom te krijen fan Brandenburgh. Hy tidige net mear op in boekútjefte, mar hope noch op publikaasje yn in tydskrift. De útjouwer woe it hâlde, om't er der al gâns wurk oan dien hie. Op 5 Oktober 1943 hat de skriuwer it lykwols ophelle út Snits en letter berêste it by J.H. Brouwer yn Grins, dy't op 19 July 1944 oan Van der Schaaf ûnthiet der goed op passe te sillen. Op 7 jannewaris 1946 koe Van der Schaaf melde, dat Abbingawâld yn dat jier útkomme soe. Ut advertinsjes kin opmakke wurde, dat it lang om let yn maaiemoanne fan 1947 ferskynd is. It wie nûmer 64 yn de rige fan De Fryske Bibleteek. De bântekening wie fan Tsj. Tuinstra, de oplage 3000 stiks en de priis ƒ3,90. De Fryske Bibleteek hie doe krapoan 800 leden. Op 21 maaie 1948 skreau Brandenburgh oan Boomgaardt, dat der mear as 2500 eksimplaren ferkocht wiene.

Yn 1949 is by ‘De Librije’ yn Haarlim ûnder de titel ‘Abbingawoud, vier seizoenen in een deftig Fries dorp’ in Nederlânske oersetting fan de hân fan de skriuwer ferskynd. It omslach foar dy útjefte is tekene troch v[an] L[ooi]. De priis wie ƒ4,90.

De útjefte yn de rige ‘Fryske Klassiken’ is de twadde printinge yn it Frysk.

Tineke Steenmeijer-Wielenga