Brieven van een zeeman

Singapore, 30 november 1952
m.v. Mambang

Beste Wim,

Vandaag op blauw papier, the heavenly blue. Is dat goed? Maar 't klinkt goed, the open spaces and the heavenly blue. Komt zeker van de cowboyfilms die ik in Singapore zo vaak zie. Na de aanvaring (weet je al dat ik brokken gemaakt heb?) hebben we ruim zes weken in Singapore gelegen, in het dok en weer in de haven om te laden. Krijg je ‘balen tabak’ van. Ik weet niet meer of ik je al antwoord heb gestuurd op je brief van 26 september. Wat een tijd geleden alweer! 800 dollar geleden, om in stijl te blijven. Op de Siak, bij Pakan Baru, kwam ik een boot tegen van de nieuwe Caltex-rederij die de hoek om wou, en ook nog dezelfde kant opzocht als ik. Dat ging niet en zodoende had de Mambang een deuk in de neus en veel gebroken aardewerk. Het viel mee met de schade. Niet met de papieren rompslomp. Het leek wel of ik weer op de Stichting was, zoveel moest ik schrij-

[p. 49]

ven. Wij naar Singapore, hoewel daar veel ‘vergunningen’ en palavers aan vooraf zijn gegaan met de Indonesische havenmeester die noch Hollands noch Engels praat, maar toch mijn (Hollandse) scheepsverklaring maar heeft ondertekend. Weet hij veel!

Toen in 't dok. De grote vierjaarlijkse survey, die anders in februari gehouden zou zijn, is eraan vastgeplakt. Hele boot overhoop. Allemaal in een hotel. Nieuw dek, maar geen nieuwe machines. Dus zullen we over een paar maanden wel wéér in 't dok liggen. Die motoren zijn versleten.

Overigens weinig nieuws. Door alle avonturen ben ik nu al sinds 10 oktober niet thuis geweest. Veel te lang. En veel te duur. In Singapore gaat altijd alles op. Vanwege de goedkoopte zou Nettie maar in Lapland moeten wonen, en ik varen op een tanker. En dan maar ‘verdienen’. En ouder worden. En zuurder.

We zijn (we: d.w.z. sommigen op de vloot) druk bezig over een nieuw contract. We willen (wai aise): 52 zondagen + 26 zaterdagen + 14 vacantiedagen + ongeveer 5 feestdagen verlof per jaar. Dat zou neerkomen op negen maanden varen en drie maanden in Holland met verlof. Mooi, wat? De Maatschappij zal waarschijnlijk toestemmen in: 18 maanden varen en dàn 3 maanden verlof in Holland. Zo zie je, hoe de harde arbeid met aanvaringen en al beloond wordt. Overigens, nu Nettie hier is, zal ik wel rustig vier jaar vol moeten maken.

Om al het passage-geld hoeft de svtm het niet te laten, want ze stikken hier nog steeds lustig in 't geld, zoals Droogstoppel het (vroeger, helaas) in de koffie (koffi!) deed.

Lezen doe ik weinig en dat hindert me wel. Ik kan niet zeggen dat ik het razend druk heb, maar er is altijd wat. En misschien is de voornaamste reden wel dat ik me niet kan permitteren werkelijk aan het lezen te slaan, want dan let ik niet goed op. En dan komen er brokken. Je moet op een schip steeds opletten, net als in een auto. Bovendien is het zo, dat boeken in Singapore onbetaalbaar zijn. Ik ‘verdien’ elke maand tegen de vijfhonderd dollar, en een boek in Singapore kost al gauw 10 tot 15 dollar (elke dollar ⅛ Engels pound of f. 1.25). Ik wilde wel dat ik een beetje langzamer

[p. 50]

las, maar als ik wat in handen krijg, blijf ik er een nacht voor wakker en dan is de koek alweer op. Laatst heb ik nog gelezen van Léautaud: zijn interviews voor de radio. Daar kon de boot niet van slapen. Waarom precies, zul je zelf wel weten, maar alles wat ik van die man heb gelezen, sprak me regelrecht aan. Andere opinies zijn ook mogelijk. Mevrouw Du Perron heeft eens gezegd dat Léautaud eigenlijk een ouwe viezerd is. Nu is mevr. Du Perron een vrouw, hoewel een buitengewoon sympathieke en scherpzinnige vrouw.

Verder verslind ik alles wat er aan pocketbooks aan boord komt, meestal helemaal niet cultuurachtig. Maar zonder eerst een dosis letters, onverschillig van welk gehalte, kan ik de slaap niet vatten. Een groot geluk is dat de dierbare Christelijke, socialistische, prekerige, serieuze etc. etc. litteratuur hier totaal onvindbaar is. Kom ik zo'n boek per ongeluk tegen, dan is het me nog wel zo bekend dat ik het heel gauw wegzet. Wat dat betreft, heb ik een hekel aan het Hollandse. Holland is te serieus en te gewichtig, en de Hollanders ook. Overigens zou ik verschrikkelijk graag in Holland wonen. Als ik er maar wonen kòn, maar er schijnt voor mij geen huis te vinden. En misschien zou ik er ook niet te lang blijven. Hoewel ik meer dan genoeg heb van al dat kamperen. Zou willen neerstrijken en daar blijven. Ergens waar het rustig en ruim is, en waar we met zijn allen zouden kunnen leven. Heel doodgewoon, voor mijn part als stratenmaker. In een huis dat vrij staat, met een stuk bos er omheen. En de avond en het ‘weekend’ voor mezelf. Hier is geen ‘weekend’. Er is niet eens verschil tussen onverschillig welke woensdag en de 1e kerstdag. De molen maalt hier constant door, met na zoveel jaar het verlof naar Holland als ‘weekend’. En dat weekend is dan nog veel te vlug voorbij, en gevuld met allerlei soesah. De Indonesiërs hebben het beter bekeken: wanneer ze een week moeten werken om een nieuwe broek te ‘verdienen’, gaan ze eerst drie weken bepeinzen of ze misschien toch niet met de oude voortkunnen. Eten is er immers toch genoeg, en zo'n broek is maar warm. Chinezen zijn anders. Die houden van knallende feesten als ze oud zijn en van een groot mausoleum als ze dood zijn. Daar sla-

[p. 51]

ven ze voor. Overigens is dat alleen maar de gangbare opvatting onder de Hollanders die ik hier ontmoet. Misschien gaat die niet eens op, in 't algemeen. Wat ik echt waar vind van Chinezen is dat ze misschien wel het meestpractische soort mensen zijn dat ik ken. Ze brengen alles onmiddellijk tot de aarde en de practijk terug. Wat heb ik er voor nut van en hoeveel kost het me. Dat is een Chinees. Althans een Chinees in 't buitenland. In China schijnt het pijnlijker te zijn. Ik vraag me vaak af waarom dat allemaal nu zo moet? We leven in een grootse tijd, zei Mussert. Het gaan naar Amerika zal wel een luchtkasteel blijven. Ik heb me wel opgegeven als would-be emigrant voor de us, maar het kan nog jaren duren voor ik de entry-permit krijg. En dan moet ik ons hele gezin nog de Pacific over transporteren. Kost duizenden. En de installatie in Amerika. Neen, ik heb gevraagd om een doodnuchtere en -solide, Hollands-gewone ‘betrekking’, bij een Amerikaanse scheepvaartmaatschappij. President-lines, Lykes-lines, of wat ook. En of de maatschappij mijn aanhang dan ook maar even over wou zetten. Mis poes, natuurlijk. De enige die bij Amerikaanse reders ‘in vaste dienst’ schijnt, is de kapitein van een schip. Die kapitein kan bepaalde ‘officieren’ aannemen en ontslaan, want daar houdt de reder zich veel minder mee bezig dan zijn collega in Holland. Zo'n Amerikaanse kapitein is dus m.o.m. God-zelf aan boord, hoewel hij ook te maken heeft met Unions, blijkbaar. Voor de ‘labour’ aan boord, de matrozen en lager personeel in de machinekamer, zullen wel 1001 garanties zijn gesteld. Voor de ‘meneren’, die dikwijls niet bijster goed georganiseerd zijn (inderdaad ook wel omdat hun vakkennis een soort garantie is) wordt minder goed gezorgd. Overigens is volgens al mijn inlichtingen voor de Amerikaanse zeelieden zo ‘goed’ gezorgd, dat de Amerikaanse schepen dikwijls met verlies varen en de concurrentie met Europese reders heel moeilijk kunnen volhouden. Ze krijgen regeringssteun, speciale voorrechten t.a.v. Amerikaanse scheepsvrachten e.d. Maar toch gaat het heel moeilijk. Europese zeelieden zijn goedkoop, en nog goed ook. (Je moet mij, met mijn aanvaring, niet rekenen!) Ze zorgen beter voor de lading en voor het schip zelf.

[p. 52]

En zeeman-zijn is in Europa een vak op zichzelf geworden.

Ik kwebbel er omheen. De zaak is dat ik helemaal niet weet wat ik wil gaan doen, of ook maar wat ik ga doen. Het dichtst naast de deur ligt het tweede en laatste gedeelte van mijn examen 1e stuurman. Dat zou ik in mei moeten doen. En dan? Weet ik niet. Ik weet het immers nooit, en ga intussen maar door met de dagelijkse bezigheden. Er zijn veel dingen die ik ‘graag zou willen’. Maar dat zijn dromerijen, hoe ‘gewoon’ ze me ook lijken. Een huis, een plek waar ik blijven kan, en waar een beetje ‘geluk’ is te vinden. Waar ik niet teveel gepest word door dat beroerde geld, of door de eerzucht van weet ik wie. Ik heb eigenlijk geen bepaalde eerzucht in het beroepsleven, waarschijnlijk tot mijn ongeluk. Het kan me weinig schelen wat ik ben; ik ben te verwaand of te verwend of doodgewoon te slap. Het interesseert me geen bal of ik nu superintendent ben of derde stuurman. Wat me wel interesseert zijn de omstandigheden waarin ik moet leven, en om een beetje vrij te zijn moet je blijkbaar bij de ‘supers’ horen. Maar daar kom ik nooit. Geen diplomaat, geen eerzucht, geen uitblinker in het vele weten van het vak. Het blijft zo wel een gemier, vanzelf. ‘Waarom keek je niet beter uit je schelpen? Jack, o Jack, ik kon het heus niet helpen.’

Doe de groeten aan Louk, ook van Nettie. Net is hier niet en ik kan haar mijn groeten niet laten bevestigen, maar ze zou het ongetwijfeld doen. Het is toch erg jammer, al dat scheiden en dat geoorloog. Maar soms valt het bovenop je en dan heb je het te nemen. Ik vraag me altijd af in zo'n geval: voelt de ander dat ook zo, en waarom neemt hij of zij het dan ook? En verder: waarom nemen ze het allebei? Eén van de twee moet het anders zien, anders is de scheiding een misverstand. En geen voldongen feit. Ik ben er met Net na aan toe geweest; zoiets blijft vreten; misschien is het beter om niet te proberen ‘er iets goeds van te maken’, maar het goede te bewaren en het slechte ‘uit te snijden’ op Marsman-manier. Uitsnijden door afkappen. De Engelsen zeggen: for better and for worse. Het is moeilijk. You've made your bed, my dear, now lie in it! Ik geloof dat een ouwe Engelse taart dat zegt tegen de mooie Irene, van de Forsythe Saga. Een prach-

[p. 53]

tig boek. Dat waren onze Victoriaanse grootmoeders. Is het beter om een droom, als die slecht uitkomt, te bewaren, en de werkelijkheid, met alle goede wil etc. die er toch ook nog is, af te wijzen? Dromen zijn zo hardnekkig en zo vol van werkelijkheid. De kleinste bevestiging, of alleen maar schijn van bevestiging, van een droom in de werkelijkheid, is al genoeg om de droom weer levend te maken, en opnieuw te beginnen.

Groet ook Rie N. van mij, en zeg maar dat ik hoop dat Karel gauw te paard zal zijn in Nieuw-Zeeland. Ik begrijp niet goed waarom ze niet kan gaan. Er is pas een tweede stuurman van ons plus vrouw en drie kinderen op de bonnefooi naar Nieuw-Zeeland gegaan, toen zijn contract hier om was. Hij is gegaan met vier maanden verlofsalaris tegoed, vrije passage (i.p.v. naar Holland) en een toeristen-permit van de N.Z.-consul. Vindt hij werk in Nieuw-Zeeland, dan wordt zijn permit automatisch verlengd. En die consul gaf de stuurman goede hoop dat hij werk zou vinden. Hij heeft zijn intocht als ‘toerist’ gehouden, om heel de papierwinkel van de Nederlandse regering te omzeilen. 80% van de werkuren van een Hollander wordt nu eenmaal gevuld met invullen van formulieren. Hij (Leone heet hij, en hij is getrouwd met een mooie, blankhuidige, roodharige Ierse vrouw) zit nu al ruim een half jaar in Nieuw Zeeland. Ik heb geen berichten.

En nu ga ik je groeten. Het beste aan Van Lennep, An en allen van de Stichting die ik ken. Er zijn weer twee jaar om en ik zou wel weer naar Holland willen. Maar ik moet nòg twee jaar. Prijs voor de overtocht van Nettie. Betaal ik overigens graag. Ze krijgt geen nieuwe kinderen, de lieve Net, maar ze houdt zich uitstekend. Geeft les op school. Quite a personality. Favorite teacher. Wat wou je. En dan maar wonen in Sungei Buah. Dat huis betekent veel voor ons. Als ik nu eens het gevoel had dat we hier ‘goed zaten’. Maar dat heb ik niet. 't Blijft reizen en trekken, en vooral ook jachten en haasten. Ligt me niet.

Dag Wim, tot ziens, en hou je goed. Altijd,

Frans.