De laatste der mannenbroeders

Politicus met een ideaal

[p. 193]

Afscheid

Bij de kamerverkiezingen van 1981 stond er voor de eerste maal een wasechte cda-lijst op het stembiljet. Die lijst was nog eenmaal tot stand gekomen volgens de kiesreglementen van de drie afzonderlijke partijen. Die verschilden onderling nogal. De arp had bijvoorbeeld de bepaling - zij ontbrak bij kvp en chu - dat personen die in de komende kamerperiode 65 werden, niet (meer) gekandideerd konden worden.

Ik kende die bepaling uit de aard der zaak. Aangezien ik in 1982 - bij leven - die leeftijdsgrens passeren zou, wist ik dat 1977-1981 mijn laatste periode was. Zonder die bepaling zou ik van mij uit de pijp niet aan Maarten gegeven hebben - ik voelde mij aan het Binnenhof nog als een vis in het water - maar na nagenoeg zeventien jaar op een kamerbankje gezeten te hebben, is het nu ook weer geen drama als een jongere kracht zijn (haar) kans krijgt. En Anna vond het voortreffelijk dat de ‘Haagse jaren’ ten einde liepen.

In het land dacht men daar anders over. Ik ontving veel brieven van mensen - ook buiten de eigen partij - die mijn vertrek betreurden. Je blijkt tot de vaste inventaris te zijn gaan behoren.

De bejaardenbonden wonden zich op over een bepaling, die 65-plussers het passief kiesrecht ontneemt. Hun reactie had succes: het cda, dat in enigszins gewijzigde versie de ar-bepaling had overgenomen, schrapte ze toch maar weer. ‘Je kunt de volgende keer weer meedingen,’ zei een grapjas mij. Niemand make zich zorgen: ook buiten het Binnenhof is het in dit land goed toeven. En vergetelheid is een vorm van vrijheid.

Het vertrek geschiedde niet met stille trom. Jan Aagten van de avro bracht een portret, Gerard van den Berg haalde het scheidende kamerlid als hoofdpersoon in een Globaal-uitzending. Verschillende dagbladen publiceerden een interview bij de afsluiting van mijn politieke carrière. Welwillend, positief, hier en daar zelfs ronduit lovend. Zoals te doen gebruikelijk bij doden en vertrekkenden.

Het Parool (3-1-1981) zette erboven: ‘Een Haagse polderheer.’ En in een kadertje: ‘Schakel rechts de Kamer in en rechts er uit.’ (Rechts is overigens daar waar de duim links is.)

Trouw (13-12-1980): ‘Schakel vergroeid met Kamer.’

[p. 194]

Dagblad van het Oosten (19-7-1980): ‘Maarten Schakel, de laatste burgemeester in de Kamer.’

Telegraaf (4-10-1980): ‘Kamer wordt achtergelaten in draaikolk van verminderend fatsoen, slechte stijl, malle kleding en verloederd taalgebruik.’

Het Nieuwsblad van het Zuiden (12-4-1980): ‘Schakel geeft pijp aan Maarten.’ ‘Volgens een oude Heerhugowaardse wijsheid weet een koe waar haar staart voor dient als zij haar kwijt is. Als vice-voorzitter van de Kamer ontpopte Schakel zich als een betrouwbare en efficiënte leider van de debatten.’ ‘Als er in de Tweede Kamer iets geks gezegd wordt kun je soms boven de algemene hilariteit uit een daverende lach horen klinken. Die lach is zo daverend, dat de kalk van het plafond omlaag dwarrelt en de koperen luchters meetrillen. Achter die lach zit dan Maarten Schakel te schuddebuiken.’

Dagblad van Noord-Limburg (3-1-1981): ‘Maarten Schakel gaat naar huis. Afscheid van een licht ontvlambaar conservatief.’

Algemeen Dagblad (7-2-1981): ‘De ware Schakel.’ Tussenkopje: ‘Ik heb de politieke denkwereld van de boer uit de Alblasserwaard.’ nrc-Handelsblad (28-4-1981): ‘De laatste der mannenbroeders’, door Marc Chavannes. ‘Trouw, politieke bedrevenheid en respectabiliteit zijn de eigenschappen, die Maarten Schakel uitstraalt.’

Dit artikel was de directe aanleiding voor mijn uitgever Gaarlandt om contact op te nemen over een autobiografie. Ik hoop voor hem dat ik ernaast zat, toen ik in het Algemeen Dagblad van 30 november 1978 op de vraag of ik memoires zou schrijven, antwoordde: ‘Neen, ik betwijfel of daar een markt voor is. Nederland staat niet te trappelen om mijn memoires.’

Op 9 juni 1981 was het zo ver. Na 6062 dagen Kamer-diensttijd - ik diende in zeventien jaar zeventien moties in, alsmede 83 schriftelijke vragen - viel het doek.

Gelijk op prinsjesdag 1964 zat Anna in de ambtenarenloge. Daar hoorde zij Dolman 22 scheidende kamerleden ieder persoonlijk toespreken. Het afscheidswoord aan mijn adres was: ‘Vaarwel, eerste ondervoorzitter der Kamer, voorzitter voor de Vaste Commissie voor Verkeer en Waterstaat, beste redenaar onder ons, ruiterlijk tegenstander en trouwe vriend, wij benijden al diegenen die van de toegenomen tijd voor al je nevenfuncties zullen profiteren.’

Trouw had een leuke foto van de afscheidsborrel: het scheidende kamerlid tussen pvda-voorman Den Uyl en informateur Lubbers in een vrolijke bui.

[p. 195]

Op donderdag 4 juni nam ik afscheid van mijn ooilam, de vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat. Ondervoorzitter Van der Doef sprak mij toe. Ik kreeg een recente luchtfoto van de Oosterscheldewerken. Afscheid ook van griffier Hubert - virtuoos op de accordeon met de vele registers -, die mij al die jaren van mijn voorzitterschap bekwaam terzijde had gestaan.

Het afscheid van de fractie op 12 juni 1981 zullen Anna en ik niet licht vergeten. Met de herkozen, nieuw gekozen, niet meer herkozen collega's, de ‘betere’ wederhelften en onze fractiestaf maakten wij een boottocht over de Zeeuwse wateren, inclusief een wandeling door het pittoreske Veere. Namens de scheidenden - Veerman, Wisselink, Bremen, mevrouw Borm - voerde ik het woord. Ik beleed mijn geloof in het cda en dankte mijn oude arp voor de kans die zij mij in mijn leven geschonken had. Zonder haar zou ik een onbekend dorpsburgemeester gebleven zijn.

Ruud Lubbers sprak ons stuk voor stuk toe. Toen besteeg onze sympathieke fractiesecretaris, de Zeeuw Huib Eversdijk, het spreekgestoelte. Hij deelde mede voor een van de scheidenden nog een verrassing te hebben. Dat bleken Anna en ik te zijn. Al tijdens de boottocht was via radio Scheveningen de heuglijke tijding doorgeseind dat dochter Carla bevallen was van een welgeschapen zoon: Cornelis Korevaar (Niels). Het was ons zevende kleinkind (aan het einde van de rit weer die zeven!): zes knullen, een meisje (vernoemd naar Anna).

Welke andere kersverse oma in Nederland zal ooit het voorrecht genieten een kus van gelukwens te ontvangen van de minister-president op zijn Limburgs: drie - zijn demissionaire staat mocht de pret niet drukken -, van twee door Hare Majesteit benoemde informateurs (Lubbers en Jan de Koning) en van een fiks aantal bewindslieden (-vrouwen)-in-hope.

Tegen elf uur reden Anna en ik over de Dammenweg naar ons vertrouwde ‘stekkie’ aan de Giessen in de Alblasserwaard. Twee zielsgelukkige mensenkinderen.