Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden (1986)

Informatie terzijde

Titelpagina van Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden
Afbeelding van Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de NederlandenToon afbeelding van titelpagina van Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.27 MB)

XML (0.31 MB)

tekstbestand






Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)
repertorium


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden

(1986)–P.P. Schmidt–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het toneel der snaaken

Jan Pietersz. Meerhuysen, bijgenaamd Jan Tamboer (1618 - ca. 1667) was kunstkoper, acteur van de Amsterdamse schouwburg en tamboer van de stedelijke schutterij. Aan deze laatste functie heeft hij zijn bijnaam te danken. Als acteur speelde hij voornamelijk komische rollen. Dat hij een kleurrijke figuur was, moge blijken uit de gedichten die Jan Soet, David en Catharina Questiers en Govert Bidloo op hem schreven. [J. Soet: d'Uitsteekenste digt-kunstige werkken, 195; Het eerste deel van de Amsterdamse mengel-moez, 32 en 157; G. Bidloo: Mengelpoëzy, 243-244.] Van zijn hand zijn enkele lofdichten bekend.

Volgens de titelpagina is hij de samensteller van Het toneel der snaaken. Dat Meerhuysen in werkelijkheid de samensteller van Het toneel der snaaken is, moet wel met een flinke korrel zout worden genomen. De verzameling zal veeleer op zijn naam zijn gesteld om de kassa te laten rinkelen. Dat dit gebeurde houdt niet alleen met zijn populariteit, maar ook met een heersend gebruik verband. Bolte schrijft hierover: ‘Überhaupt wird man den engen zusammenhang von bühnendichtung und anekdotensamlungen nicht aus den augen verlieren dürfen und auch die stellung der lustigen person im wirklichen leben als hofnarr, pritschmeister und spruchsprecher beachten müssen. Die zunehmende bedeutung des Hanswursts während des 17. jahrhunderts erkent man daraus, dass viele beliebte darsteller dieser rolle sich zu principalen von schauspieler-geselschaften emporgeschwungen haben [...] Die wachsende berühmtheit der clowndarsteller lässt sich kaum besser illustrieren als durch die häufige tatsache, dass schwanksamlungen unter ihrem namen veröffentlicht wurden.’ [Bolte (1893), 564.]

Wie de werkelijke samensteller van dit ca. 120 kluchten tellende kluchtboek is en aan welke bron deze kluchten zijn ontleend, is onbekend. Wel is iets bekend over twee andere onderdelen die in het boek voorkomen: de parodistische kranteberichten en de gebeurtenissen uit het leven van Mr. Huygh Peters.

De parodistische kranteberichten zijn inderdaad een nadruk van de Ordinarise middel-weekse courante, zij het niet van de officiële door F. van Lieshout in de periode 1639-1662 uitgegeven courant met die naam, maar van een editie met een colofon waaruit blijkt dat deze op 18 mei 1661 voor een Haarlems bruidspaar is gedrukt. Het betreffende bruidspaar is in het trouwregister van het Haarlemse gemeente-archief terug te

[pagina 119]
[p. 119]

vinden: Christoffel van Beek, jongeman van Utrecht, wonende tot Amsterdam en Josina Bakkers, jongedochter van Haarlem, wonende op de Bakenessergracht, zijn op 17 mei 1661 in de Nederduits Gereformeerde gemeente te Haarlem getrouwd. Helaas viel niet snel vast te stellen of er een verband tussen Van Lieshout en Van Beek bestond.

De verhaalde gebeurtenissen uit het leven van Mr. Huygh Peters zijn ontleend aan de fictieve biografie Het boertig leven, oproerigh bedrijf, wijtloopigh ondersoek, en schandelijcke doodt van Mr. Huygh Peters. Dit is een vertaling van het in 1660 uitgegeven Engelse origineel The tales and jests of Mr. Hugh Peters. Peters was een Cromwell-gezinde predikant en als zodanig een voorwerp van afschuw en spot van de tegen Cromwell opponerende Cavaliers.

 

Literatuur: NNBW, V, kol. 338-340; Worp: Geschiedenis, II, 30-31.

63. Het toneel der snaaken. Samengesteld door J. Tamboer. Amsterdam: Wed. G. de Groot boekverkoopster, 1700. 12o.

Titelpagina (fol. A2r):

HET | TONEEL | Der | SNAAKEN: | Bestaande | In veel nieuwe Geschiedenis- | sen en Kluchten. | Voor den klucht-lievenden Le- | ser by een versamelt door den | Geestvermaerden. | JAN TAMBOER. | [vignet] | t'AMSTERDAM, | [lijn] | By de Wed: van Gijsbert de Groot, | Boekverkoopster, in de By- | bel. 1700, ||

 

Houtsnede-titelpagina (fol. A1r):

Toneel der | SNAAKEN ||

 

12o: A-F12.

[$7 (-A1, -A2, -A6, -A7)]

A3 gesigneerd als A5, A4 als A6, A5 als A7, D5 als D4 en E5 als C5.

 

72 folia, gepagineerd - [8], 1-135, [1].

Pagina 35 gepagineerd als 53, 60 als 06 en 110 als 112.

 

Signatuurposities:

A5 werk van't

F7 twee, 't hanteren

[pagina 120]
[p. 120]

A1r :[Houtsnede-titelpagina, voorstellende een vrolijke herberg-scène met onder meer een muzikant.]
A1v :[Blanco.]
A2r :[Titelpagina.]
A2v :[Blanco.]
A3r - A4v :Tot den | LEZER. [Voorrede.]
A5r - F12r :HET | TONEEL | der | SNAAKEN. [Kluchten, onderbroken door verschillende andere, hieronder genoemde, onderdelen.]
F6r - F10v :Ordinaris middel-weeksche | Courante. [Parodistische kranteberichten.]
F10v - F12r :[Gebeurtenissen van Mr. Huygh Peters.]
F12v :[Blanco.]

Exemplaren:

- Amsterdam: U.B. OK 73-656.

Opmerking: De folia F1, F2, F11 en F12 ontbreken.

- Leiden: U.B., M.N.L. Boekenoogen 294.

Opmerking: Fol. A1 ontbreekt.

 

Bibliografische verwijzingen:

Cat. Boekenoogen, p. 3; Cat. Buisman 454.

64. Het toneel der snaaken. Samengesteld door J. Tamboer. Amsterdam: Erve Wed. G. de Groot boekverkoper, 1729. 12o.

Titelpagina (fol. A2r):

HET | TONEEL | Der | SNAAKEN: | Bestaande | In veel nieuwe Geschiedenis- | sen en Kluchten. | Voor den klucht-lievenden Le- | ser by een versamelt door den | Geestvermaerden. | JAN TAMBOER. | [vignet] | t'AMSTERDAM, | [lijn] | By de Erve van de Wed: de Groot, | Boekverkoopster, in de Bybel, 1729. ||

 

Houtsnede-titelpagina (fol. A1r):

Toneel der | SNAAKEN. ||

 

12o: A-F12.

[$7 (-A1, -A2, -A6, -A7)]

[pagina 121]
[p. 121]


illustratie
Afb. 17. Het toneel der snaaken. Samengesteld door J. Tamboer. Amsterdam: Erve Wed. G. de Groot boekverkoper, 1729. 12o. Ex. Leiden: U.B., M.N.L. Boekenoogen 295. (64).


[pagina 122]
[p. 122]

A3 gesigneerd als A5, A4 als A6 en A5 als B7.

 

72 folia, gepagineerd = [8], 1-135, [1].

 

Signatuurposities:

A5 werk van

F7 't hanteren

A1r :[Houtsnede-titelpagina, voorstellende een vrolijke herberg-scène met onder meer een muzikant.]
A1v :[Blanco.]
A2r :[Titelpagina.]
A2v :[Blanco.]
A3r - A4v :Tot den | LEZER. [Voorrede.]
A5r - F12r :HET | TONEEL | Der | SNAAKEN. [Kluchten, onderbroken door verschillende andere, hieronder genoemde, onderdelen.]
F6r - F10v :Ordinaris middel-weeksche: | Courante. [Parodistische kranteberichten.]
F10v - F12r :[Gebeurtenissen van Mr. Huygh Peters.]
F12v :[Blanco.]

Exemplaren:

- Gent: U.B. BL 8691.

Opmerking: De folia A2 en A11 ontbreken. Op fol. F6r ontbreekt de dubbele punt achter middel-weeksche.

- Leiden: U.B., M.N.L. Boekenoogen 295.

Opmerking: Op de buitenzijde van het achterplat staat in inkt in contemporain handschrift: ‘Boeken van luttel waerde’.

 

Bibliografische verwijzingen:

Cat. Boekenoogen, p. 3; Cat. Scheepers, II, 765.

65. Het toneel der snaaken. Samengesteld door J. Tamboer. Amsterdam: G. de Groot Keur boekverkoper, 1738. 12o.

Titelpagina (fol. A2r):

[pagina 123]
[p. 123]

HET | TONEEL | Der | SNAAKEN: | Bestaande | In veel Nieuwe Geschiedenissen | en Kluchten. Voor den Klucht-lievenden Le- | ser by een versamelt door den | Geest vermaarden. | JAN TAMBOER. | [vignet] | t'AMSTERDAM, | [lijn] | By Gysbert de Groot Keur, Boekverko- | per op de Nieuwe Dyk, 1738. ||

 

Houtsnede-titelpagina (fol. A1r):

Toneel der | SNAAKEN ||

 

12o: A-F12.

[$7 (-A1, -A2)]

 

72 folia, gepagineerd = [8], 1-135, [1].

 

Signatuurposities:

A5 werk van

F7 twe, 't hanteren

A1r :[Houtsnede-titelpagina, voorstellende een vrolijke herberg-scène met onder meer een muzikant.]
A1v :[Blanco.]
A2r :[Titelpagina.]
A2v :[Blanco.]
A3r - A4v :Tot den | LEEZER. [Voorrede.]
A5r - F12r :HET | TONEEL | Der | SNAAKEN. [Kluchten, onderbroken door verschillende andere, hieronder genoemde, onderdelen.]
F6r - F10v :Ordinaris middel-weeksche | Courante. [Parodistische kranteberichten.]
F10v - F12r :[Gebeurtenissen van Mr. Huygh Peters.]
F12v :[Blanco.]

Exemplaren:

- Amsterdam: U.B. OK 66-77.

- 's-Gravenhage: K.B. 28 D 18.

Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van F.G. Waller.

 

Bibliografische verwijzingen:

Cat. Muller 363; Cat. Waller 1177.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken