Swarte ingels

[p. 154]

2

Wiggewiken wiene it, doe't wy fan 't Amelân weromkamen en 'e maitiid him ûntjoech yn ien fan 'e hytste simmers fan 'e lêste jierren. In gleone sinne kleure alle dagen ús bestean. Dat sleat perfekt oan by hoe't wy ús fielden: optein, fleurich, ljocht en hyt. Yn dy snuorje wie it libben in sljochtmeitsjende sûs, mei de rook fan swit en hea en bûtenwetter.

Wittefaak wiene wy by de slûs te swimmen. Doe't der mar gjin ein oan de hjitte kaam, waard der op in stuit warskôge foar botulisme, mar dêr lutsen wy ús neat fan oan. En mei ús de rest fan 'e doarpsjeugd ek net. It wie dêr altyd slim drok en gesellich. ‘De slûs’ wie yn in koart skoftke tiid in begryp wurden. Elkenien moete inoar dêr; soms kamen der sels jonges en fammen út omlizzende doarpen. De slûs wie fan ús, en eins de hiele weareld. Der hearske in gefoel fan frijheid en ûnbegrinzge mooglikheden; in ûnthjit dat likefolle sinzge as de sinne oan 'e loft.

Njonken in fielen fan ienheid en ûnkwetsberens, hong der ek rillegau in eroatyske spanning. It duorre net al te lang foar't de earste steltsjes foarme waarden. By sommigen duorre de ferkearing in wike, by oaren in dei. Mar dat makke neat út. Elkenien draaide mei yn dy karrûsel fan oanlûken en ôfstjitten, fan boarterij en eksperimint.

Dat wiene lykwols de nuodlikste mominten foar ús. Benammen Fardou kriich in protte omtinken. As bijen om 'e huning swaarmen de measte jonges om har hinne. Al dy oandacht makke my grutsk, mar steurde my ek. Ik woe dat se by har út 'e buert bleauwen. Dochs wie dy ergernis in

[p. 155]

soartemint swiete pine, want net ien fûn oanslach by har. Mei elkenien gong se like freonlik en iepen om; se wist de jonges lykwols sà op in ôfstân te hâlden dat dy harren net kwetst of ôfstegere fielden.

Sels besocht ik my safolle mooglik bûten it leafdesgewoel te hâlden. En dat die ik troch oan alle mâltjirgerij mei te dwaan. Opskeppe, stoer dwaan, altemets wrakselje mei dizze of jinge; mei in salto fan 'e slûs yn 't wetter dûke. Dêrtroch foel it net op dat ik net nei de fammen taalde; alteast, dat hâlde ik mysels foar. Wol gebeurde it in pear kear dat fammen sels wat besochten, mar dan hâlde ik my ûnnoazel. Krekt as Fardou gong ik gewoan mei se om, en die ik as hie ik neat yn 'e gaten. Boppedat, as Riemer der wie soarge ik derfoar dat wy meast tegearre wat oan 't gekjeien en hontheien wiene. Hy hie mei hast alle froulju fan 't doarp wol in skarreltsje hân. Dêrmei wie foar him de spanning en de útdaging derôf, sadat it no gewoan freondinnen wiene. Op dy wize gie er ek mei se om, en waard it foar my ienfâldiger om my lyksa te hâlden.

Lange, waarme, gouden dagen. De transistorradio fan Sibe Brintabiltsje op 'e wâlskant. Alwer de Sutherland Brothers & Quiver: Arms of Mary. Net ien fan 'e favoriten. Wol Peter Frampton syn Show me the way. Fral wy as jonges wiene slim betûft yn it imitearjen fan it singeliere wah-wah lûd fan dy syn gitaar. Dêr stie foaroer dat de fammen wer it bêste wiene yn it dramatysk nee nee roppen, oan 'e ein fan Bonnie St. Claire har Dokter Bernard.

Brún wurde. Oan neat tinke. Libje fan dei ta dei, oere ta oere, minút ta minút. Frede mei alles ha. Bliid wêze foar heit en mem. Se gean goed mei-elkoar om. Heit wie de earste wiken nei 't Amelân flot en hast te fleurich. Mar mem ge-

[p. 156]

niete sichtber fan it omtinken dat er har joech. Op in kear hie er har blommen besoargje litten. Samar. Leaf fan him. Geandewei saksearre it oerdwealske wer wat. Dat kaam fansels mei fan 't waar. Foar ús wie de simmer paradyslik, foar him wie it in grutte noed. Dêrtroch besefte ik dat de natuer gjin azem, gjin dream, gjin riedsel wie om op te lossen; mar in serieuze, earnstige saak.

En dochs rekke it my net echt, ik koe syn soargen net diele. Ik siet tefolle yn mysels.

By de slûs. Ik lis plat op 't liif, it kin op 'e hannen. Stoarje yn 't wetter. It is betiid op 'e middei, der is noch net ien, útsein Fardou en my. Se hat swommen, stiet no achter my; drippen falle op myn skonken.

‘Dêr leit de jongfeint,’ seit se. ‘Hy stoarret en stoarret en stoarret.’

Ik beweech my net. Der rint in skriuwerke oer 't wetter. Flaktespanning.

‘Hoe moat it no? Silst dysels tekoart dwaan? Sil der út dyn bloed in blom waakse, as symboal fan dyn kâlde, gefoelleaze skientme?’

‘Wêr hasto it oer?’

‘Do kenst my, dyn Echo, net iens? Hoe fier bist al hinne, soan fan Cephissus, soan fan Leiriope? Do sjochst my net stean, hast allinne each foar dysels. Aphrodite hat dy al straft, fernim ik. Foar ivich ferlyfd op dyn eigen spegelbyld. Dat krijst derfan ast de nimf fersmadest.’

Se spriedt de handoek en giet njonken my lizzen. Ik sjoch fansiden. Se hat in swarte bikiny oan. Swart stiet har goed. Ik soe har streakje wolle.

‘Sitst wol yn 'e Grykse myten, net?’

[p. 157]

‘Boekje fan mem. Bêst wol nijsgjirrich, hear Hillebrandus.’

‘...?’

‘Hillebrandus Narcissus. Wurdt fertart troch de noait befredigjende leafde foar himsels.’ Se gnysket, faget it hier út it gesicht. ‘De nimf wachtet om dy te rêden. Wannear komst?’

‘Fannacht,’ sis ik mei in heas lûd, ‘fannacht kinne wy it wol wer weagje.’

Se glimket tefreden, docht de eagen ta.

‘Ik spegelje my allinne yn dy,’ sis ik.

Lange, waarme, sulveren nachten. As wy byinoar wiene. En dat koe lang net altyd. In ôfspraak wie der net. Soms siet der oardel wike tusken, soms twa nachten. It gong op it gefoel. Hoe't it hert ynienen jage as ik al op bêd lei, en sy, hommels as in geastferskining, njonken my skode, neaken en willich en langjend. Oarsom wie it ek sa, hoewol't ik frjemdernôch it idee hie dat ik har noait echt oer 't mad kaam.

En alle moannen lieten wy neierhân - yn 'e foarm fan in moassige, dompe, lije lucht - as in ôfdruk, in astraal lichem, ús wurgens yn bêd achter.

In maniakale oantrekkingskracht. Lust. Dat nuvere patina fan ûnwerklikens.

‘Hil? Bisto dat, Hilbrand?’

Har stim dissonearret net iens mei de muzyk dy't út 'e opkeamer driuwt. Wat fan Debussy, sa te hearren.

‘Ja.’

‘Ast nei de keuken giest, soest my dan even in kopke tee bringe wolle? Ik ha 't al set.’

[p. 158]

‘Okee.’

Sa konsintrearre, en dochs fernimme wat der om har hinne gebeurt. Mei't de skoallen wer begûn binne en it libben syn wenstich ritme fûn hat, is se fol oerjefte mei har sketsen oan 'e slach gien. Alle oeren fan 'e dei sit se yn it atelier achter har ezel: in kleurige doek om 't hier en in, spesjaal dêrfoar ornearre, oergoaier oan. Dat ik as jonkje stomme graach by har wêze mocht kaam fral troch de rêst en 'e tefredenens dy't se op dy mominten útstriele, tink ik no, mar doe wiene it perfoarst ek de geuren en 'e kleuren, sa't se it pensiel hast as in toverroede hantearre; dingen út it doek rôp dy't der earst net wiene. Mar ik sil it ek grif gewoan gesellich fûn ha. Kachel oan, muzyk derby; mem núnderjend foar de ezel, it puntsje fan 'e tonge tusken de lippen, ik mei in sketsboek en in poatlead oer de flier. De opkeamer as in enklave dêr't harmonije hearske.

Se kin sels har tee wol helje. Ik ha it by eintsjebeslút ek drok. It nije skoaljier smyt fuortendaliks in bulte learen op. Mar ik doch it graach, want ik ha der aardichheid oan om te sjen hoe't se har hâldt, hoe't se op har eigen wize absorbearre wurdt troch it wurk dat se makket.

Ik wit bygelyks al hoe't ik har oantreffe sil. De holle in bytsje skean, de eagen wat taknypt. Se sjocht my net oan. De hân mei de kwast sweeft, of skean omheech foar it doek, taastend, of mjukst kleuren op 't palet. Mei de hân dêr't se it palet mei beet hâldt sil se in ûndúdlike beweging meitsje, en dêr op wifkjende toan oan taheakje: Tankewol, set it mar erges del.

Ik jit twa kopkes yn, set se op in blêd en rin nei de opkeamer. De doar oan, sadat ik sûnder te meneuveljen trochrinne kin.

[p. 159]

Mei't ik deryn kom docht se in stap tebek en giet op 'e barkruk sitten, de holle skean, de eagen taknypt. Prakkesearjend mjukst se ferve op 't palet, taksearret wilens de ôfbylding op it doek. Sûnder fansiden te sjen seit se: Tankewol leave, set mar erges del.

Glimkjend sykje ik plak op 'e tafel mei potsjes, blikken, tuben en kwasten. Dêrnei nim ik it tafriel yn my op. It ljocht dat troch de hege ruten falt jout har gesicht in seldsume sêftens, in soargeleazens dy't my yn 't moed taast.

Ynienen fiel ik my spjalte, bin ik frjemd foar mysels. Ik fernim dat ik de frou achter de ezel mei oare eagen besjoch; net as dy fan in soan syn mem, mar as dy fan de frijer fan har dochter. De betizing is sa grut dat ik my erges oars waan, in romte dy't ik net ken, dêr't it nei ferve en terpentine en bjinwaaks rûkt. It iennichste referinsjepunt is it frommes dat dêr sit te skilderjen, yn 'e stúdzje wei is, folslein yn harsels opgiet. Yn har ken ik myn mokkel werom. Deselde ljochte hûd, deselde mûle; se bewege de lange, sierlike fingers op identike wize.

Troch de ferfrjemdzjende gewaarwurding meitsje ik in knoffelige beweging, dúst tsjin 'e tafel. Kwasten rattelje yn potten; der gjalpt wat tee út it kopke. It frommes draait har om, se liket net fersteurd, glimket sels. Mem, tink ik, it is ús mem.

‘Wat fynst derfan?’ seit se, wylst se de kwast op it palet lek en de hân útstekt om 'e tee oan te krijen. Ik langje it oer en bliuw njonken har stean.

Waad, strân, loft. Oantsjut mei ferskillende soarten griis, grien, brún en blau. Hjir en dêr bespeur ik ek in readichgielige skyn.

‘Ik mei it wol lije,’ sis ik, ‘moaie kleuren.’

Se knikt en seit: ‘Sjochst it wol?’

[p. 160]

‘Wat?’

‘Dêr.’

In bytsje rjochts fan 't midden wiist se my twa puntsjes oan.

‘Witst wa't dat binne?’

‘Nee,’ antwurdzje ik, ‘hoe moat ik dat witte?’

‘Dat bin Fardou en do.’

No't ik der better acht op slach, sjoch ik dat it yndie twa minske-figuerkes binne. It liket as hat de iene in earm by de oare om 't skouder. En as dat net sa is, rinne se dochs deun njonkeninoar, fertelle se elkoar geheimen.

De azem stiket my yn 'e kiel. Alle spieren ferkrampe. It is út, se hat ús trappearre. Ik wol útnaaie, mar stean as oan 'e flier nagele. Koartsich besykje ik nei te gean wannear en hoe faak oft wy der tegearre op út west ha. Wittefaak. Wittefaak. Se hat ús folge, it kin net oars. Mar wy hawwe dochs foarsichtich west, ha inoar bûtendoar amper oanrekke?

In soere, weeë smaak wâlet my yn 'e mûle. Slokke wol net, en dochs moat ik it kwyt. De hân trillet as ik it kopke nei de lippen bring, en drink, drink.

‘Ik moast jim' gewoan skilderje,’ seit se sacht, ‘ek al soe it allinne foar mysels wêze. Myn bern. Yn dy prachtige natuer. Jim' giene sa goed mei-inoar om. Dêr ha 'k fan geniete, alle dagen wer. Om dat beet te hâlden, it gefoel dat ik dêrby hie, moast ik it fêstlizze.’ Se bûcht foaroer, set in pear hoedene streekjes op 't doek. Dêrnei sjocht se my oan.

‘Ik ha 't in hiele bysûndere perioade fûn, Hil,’ seit se. ‘En dêr ha jim' geweldich ta bydroegen.’

Ik lûk oan 'e skouders, besykje wat te sizzen; mar wit neat te betinken troch de weach fan ferromming en ûnferhoedse skamte dy't oer my hinne spielt.

[p. 161]

Mem slacht der lykwols gjin acht op, konsintrearret har alwer op it wurkstik.

Under it útstjitten fan in pear nuvere lûden ferlit ik it atelier.